Ömer Rüşdü Paşa

Ömer Rüşdü Paşa (1843, Kütahya - 23 Temmuz 1922, İstanbul), Türk asker. Osmanlı Devleti'nde Harbiye Nazırlığının kurulmasından sonra ilk Harbiye Naziri. Ayan Meclisi üyesi.

Ömer Rüşdü Paşa
Doğum	1843 Kütahya, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1922 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Bağlılığı	Osmanlı İmparatorluğu
Hizmet dalı	Osmanlı ordusu
Hizmet yılları	1866-1920
Rütbesi	Müşir
Komuta ettiği	5. Ordu
Savaşları/Çatışmaları	Karadağ İsyanı Bulgar İsyanı 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı Balkan Savaşları

Ecdadından birisinin Kütahya'dan Hicaz'a giderek uzun müddet Mekke'de kalmasından dolayı ailesi "Mekkelizâde" diye şöhret bulmuştur. Babasının adı Mehmed, büyük babasının adı Ali'dir.

1843 yılında Kütahya'da doğdu.[1] İlk tahsilini Kütahya'da gördükten sonra hemşehrisi Âkif Mustafa Paşa'nın teşvikiyle Bursa Askerî Îdâdi'sine yazıldı. Oradan da 1860'ta 18 yaşındayken Harbiye'ye girdi ve 1866'da Harp Akademisi'nden mezun olarak kurmay yüzbaşı rütbesi ile orduya katıldı. Karadağ'daki isyanı bastırma ve Süleyman Paşa'nın Bulgaristan'da isyanı bastırma harekâtlarına katıldı. Bosna, Yenipazar, Bulgaristan ve Sırbistan taraflarında ordu hizmetinde bulunarak binbaşı ve kaymakam oldu. 1884'te II. Ordu'da görev yapmakta iken mirliva rütbesine terfi ederek Edirne'de bulunan Erkân-ı Harbiye reisliğine getirildi. 1886'da ferik rütbesine terfi etti ve Hassa Ordusu erkan-ı harb subayı oldu. 1891'de Trablusgarp fırkası kumandanlığına tayin edildikten kısa süre sonra müşir rütbesine terfi etti ve karargâhı Şam'da bulunan 5. Ordu komutanlığına atanarak dört sene burada kaldı. Şam'dan ayrılışını müteakip İstanbul'a gelen Ömer Paşa o sıralarda seferber hâline gelerek Yunanlar üzerine sevkedilen Alasonya ordusu dördüncü fırka kumandanlığına ve akabinde de ordu erkân-ı harbiye reisliğine getirildi.

1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nde ihtiyat kuvvetleri komutanlığı yaptı ve başarılı olarak çarpışmalara katıldı. Bu başarıları ile "Yaver-i Ekrem" payesi kazandı. Evladına da geçmek üzere "Gazi" unvanı yazılı altın bir kılıç ile ödüllendirildi. 1903 yılında önce Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisi vekili oldu ve hemen sonra asaleten bu görev verildi.[1][2]

Ömer Rüştü Paşa bundan sonra üç fırkadan müteşekkil bir kolordu ile Arnavutluk ıslahatında ve Bulgar eşkıyasının tedibi için Manastır'da bulundu ve bir müddet sonra kolordu kumandanlığına ilaveten ikinci ve üçüncü ordular müfettişliğinden İstanbul'a gelerek mabeyinde kurulan askeri komisyon âzâlığında hizmet ile 1905'te erkân-ı harbiye umumiye reisi oldu ve askeri teftişi komisyonu âzâlığı da vazifesine ilave kılınmıştır.

II. Meşrutiyet'in ilanından sonra II. Abdülhamid döneminde uzun müddet Serasker görevinde bulunan Rıza Paşa'nın kötü şöhreti dolayısıyla Seraskerlik makamı kaldırıldı ve onun yerine Harbiye Nazırlığı kuruldu ve ilk defa Harbiye Nazırı olarak Sait Halim Paşa hükûmetinde görev aldı. Fakat ilk kabine değişikliğinde bu görevden ayrıldı. Daha sonra Ayan Meclisi üyeliği yaptı. II. Abdülhamid tarafından Ayan Reisi görevine aday gösterildi ama Kamil Paşa'nın tercihi olmadığı için bu göreve getirilmedi.[1]

20 Temmuz 1920'de Sevr Antlaşması'nin reddi ve kabulü için VI. Mehmed tarafından kurulan II. Saltanat Şurası üyesi iken Sevr Antlaşması'nın kabulüne yönünde oyunu kullandı.[1]

23 Temmuz 1922'de damâdı Hüsamettin Paşa'nın köşkünde 79 yaşında ölmüştür. Mezarı Maçka Mezarlığı'ndadır.

Değerlendirme

Ömer Rüştü Paşa, orduda çalışkan, sâkin, tedbirli ve ihtiyatlı bir kumandan olarak tanınmıştı. Colmar von der Goltz yazdığı eserinde Ömer Rüştü Paşa'nın tereddütlü, sâkin, tedbirli ve ihtiyatlı; fikren ve cismen yorgun olduğunu yazdıktan sonra tereddütlü ve yorgun olmasındaki sebebi îmâ yoluyla birinci kolordu kumandanlığında bulunurken çektiği güçlüklerle izah etmektedir.

İlk zabitliğinden itibaren yarım asırdan fazla ordu emrinde ve pek mühim hizmetlerde bulunmuş olan paşa, hayatı boyunca sahip olduğu mizacını muhafaza etmiştir. Jurnalciliğin[3] revaçta olduğu ve Sultan II. Abdülhamid'in yaveri ekremlikte itimadına erişmiş olarak üst kademedekilerin hoşnutluğunu kazanmış, alt kademelerin de itimat ve hürmetini kazanmıştır.

Ömer Rüştü Paşa'nın Hayriye, Mustafa Kadri, Ali Ekrem, Mehmed Fuad ve Hüseyin Suat isimlerinde evlatları olmuştur. Ali Ekrem Bey askerlikten yetişerek Almanya'da tahsil görmüş ve Milli Mücadele'de hizmet vermiştir.[4]

Kaynakça

1. Kılıç, Abdullah, "Ömer Rüştü Paşa", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş., İstanbul 1999, C.2 s.426 ISBN 975-08-0072
2. Tarih Sayfalarında Kütahyalılar
3. Biriyle ilgili olarak yetkililere ihbar yazısı göndermek ve kötülemek.
4. Uzunçarşılı, İ, Hakkı, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 261, 262

Ek okumalar

• Danişmend, İsmail Hakkı (1947-1955), İzahlı Osmanlı Tarhi Kronolojisi, İstanbul, C.IV s.356.
• Parmaksızoğlu, İ. "Ömer Rüştü Paşa", (1943-1986), Türk Ansiklopedisi, Ankara C.26 s.260-261.