İlyada

İlyada (Yunanca: Ἰλιάς, Iliás), Homeros'un Troya Savaşı'nı anlatan destanıdır. Yunanca'da Odise ile birlikte en eski edebiyat olduğu düşünülen epik bir şiirdir. Eldeki veriler ışığında Homeros tarafından MÖ 7. ya da 8. yüzyılda yazıldığı düşünülen Antik Yunan edebiyatının temel eserlerinden biridir.

Destanın 1572 yılına ait Rihel baskısı. Yunanca ve Latince olarak Strasbourg'da basılmıştır.

Homeros, "İlyada"sında Troya Savaşı'nın tamamını anlatmamaktadır. 24 bölüm ve 16.000'den fazla dizeye sahip olan İlyada, Troya Savaşı'nın dokuzuncu yılında 51 günlük bir dönemi anlatmaktadır. Destan Akhilleus'un öfkesi ile açılır ve Hektor'un cenazesi ile sona erer. Destan söz konusu 51 günlük kısmı kapsamakla beraber, bu dönemin öncesi ve sonrasıyla, savaşın çeşitli merhaleleriyle ilgili birçok olaya atıfta bulunmaktadır.[1] Sözlü gelenekten yazıya nasıl geçtiğini bilemediğimiz gibi, metinde geç dönemde yapılan değişikliklerin kesin amacını kestirmek de güçtür. Ama Homeros bir savaşın "toprağı bereketli Troya"da geçtiğini söylemektedir.

Özet[I]

I. Bölüm: Sesleniş - Akhilleus'un Öfkesi

Ozan, Musalara seslenip konusunu belirtir: Akhilleus'un öfkesi ve bu yüzden Akhalar arasında beliren veba salgını. Akhaların Troya Ovası'ndaki gemi ordugâhındayız. Tanrı Apollon'un rahibi Khryses gelir, Agamemnon'un tutsak olarak alıkoyduğu kızı Khryseis'i geri ister. Agamemnon kızı vermediği için tanrı Apollon Akha ordusuna veba salar, dokuz gün dokuz gece ordu hastalıktan kırılır. Bilici Kalkhas kızı geri vermeyi buyurur. Agamemnon kızı vermeye razı olur, ama onun yerine Akhilleus'un tutsağı Briseis'i alacaktır. Agamemnon Briseis'i alır, ama Akhilleus da barakasına çekilir, savaşa artık katılmayacaktır... Anası Deniz tanrıçası Thetis'ten öcünü almasını ister. Thetis, Olympos'a çıkıp Zeus'a yalvarır: Akhilleus savaştan uzak durdukça Akhalar zaferi kazanamasınlar diye Zeus söz verir, Akhalardan yana olan karısı tanrıça Hera ile kavga ederler. Hephaistos tanrı onları yatıştırır.

II. Bölüm: Agamemnon'un Düşü - Toplantı - Gemilerin Sayımı

Zeus, Agamemnon'a yalancı bir düş gönderir: Troya'yı alabileceğini bildirir. Agamemnon Akhaları toplantıya çağırır, onları denemek ister: Herkesin dokuz yıllık savaştan bıktığını, yurtlarına dönmek istediklerini anlar. - Thersites olayı - Ordu savaş düzenine girer. - Ozan bir daha Musa'ya seslenir ve Akha ordularının, komutanlarının ve kentlerini ve gemilerini saymaya koyulur. Aynı sayım Troyalılar için de yapılır. Troya ordusu da safa dizilir.

III. Bölüm: Antlar - Surların üstündeki sahne - Paris'le Menelaos'un teke tek savaşı

İki ordu karşı karşıyadır: Paris, Menelaos ile teke tek dövüşe girişmeyi önerir. Dövüşü kazanan Helena'yı alacaktır. Öneri kabul edilir. Priamos'u çağırmaya giderler. Sahne değişir: Priamos'la ihtiyarlar kurulu surların üstünde dizilip teke tek dövüşü gözlerler. Helena gelir, onlara Akha yiğitlerini tanıtır. Teke tek dövüş başlar. Menelaos, Paris'i alt etmek üzereyken tanrıça Aphrodite araya girip Paris'i kaçırır, Helena'yı da kocasının yanına götürür. Helena'nın Aphrodite'ye, sonra da kocasına çıkışması.[2]

IV. Bölüm: Antların Bozulması - Agamemnon'un Orduları Denetlemesi

Olympos'ta Zeus, Hera ve Athena arasında çatışma. Hera, Lykialı Pandaros'un savaşmama andını bozmasını sağlar. Menelaos'un yaralanması. - Yine silaha sarılan orduyu Agamemnon gözdenn geçirir. - Savaş başlar: Akha yiğitlerlerinden Antilokhos, Aias ve Odysseus birçok Troyalıyı öldürürler.

V. Bölüm: Diomedes'in Kahramanlıkları

Bütün bölüm Akha yiğidi Diomedes'in kahramanlıklarına ayrılmıştır: Korkunç bir boğuşma başlar, tanrılardan Ares, Athena ve Aphrodite de savaşa katılırlar. Aineias ile Diomedes arasındaki savaş. - Aphrodite'nin araya girip yaralanması... Diomedes savaş tanrısı Ares'i yaralar.

VI. Bölüm: Hektor'la Andromakhe'nin Buluşması

Hektor kente gelir, anası Hekabe'ye Athena Tapınağı'na sunular koymasını söyler. Bu arada Diomedes, Lykialı Glaukos ile çarpışırken aralarında konukluk bağları olduğu anlaşılır, savaştan vazgeçip silahlarını değiş tokuş ederler. - Bellerophontes efsanesinin anlatılması. - Hektor, Batı surlarının önünde karısı Andromakhe ile küçük oğlu Astyanaks'a rastlar. Aralarındaki aile sahnesi.

VII. Bölüm: Hektor ile Aias Arasındaki Çarpışma - Ölülerin Kaldırılması

Hektor, Akhaların en seçkin yiğitlerinden biri Telamonoğlu Aias ile teke tek savaşır. Başa baş gelip ayrılırlar. Ölüleri toplamak için savaşa ara verilir. Akhaların ordugâhı bir sur ve bir hendekle çevirmeleri. - Olympos'ta tanrılar arasında tartışma. -

VIII. Bölüm: Zeus'un İda Dağı'ndan Savaşı Yönetmesi

Zeus, Troya Savaşı'nın yönetimini ele alır, bunun için de gelir İda Dağı'nın doruğuna yerleşir. Üstünlük Troyalılardadır, Akhalar hendeğe kadar çekilirler.

IX. Bölüm: Akhilleus'a Gönderilen Elçiler - Yiğidin Barakasındaki Tartışma

Akhalar toplantısında Akhilleus'un savaşa dönmesini sağlamak için elçiler gönderme kararı verilir. Aias ile Odysseus elçi seçilirler. Akhilleus onları iyi karşılar, ağırlar, ama savaşa dönmem kararını bildirir. Lalası Phoiniks'in bütün yalvarmaları boşa gider. Haberi alınca Akhalar arasındaki üzüntü.

X. Bölüm: Odysseus'la Diomedes'in Keşfe Çıkmaları - Dolon

Gece toplanan kurultay: Akhaların en yaşlı önderi Nestor, Troyalılar kampına gözcü gönderilmesini salık verir. Odysseus'la Diomedes görevlendirilirler. Yolda Troyalıların gözcüsü Dolon'a rastlarlar, ağzından birçok bilgi aldıktan sonra onu öldürüp dönerler. Trakyalıların cins atlarını kaçırırlar.

XI. Bölüm: Agamemnon'un Kahramanlıkları

Destanın yirmi altıncı gününde üçüncü büyük çatışma. - Hektor'la Agamemnon'un karşılaşması, Agamemnon, Diomedes ve daha birçok Akha yiğidinin yaralanması. - Akhalarda telaş. Nestor, Akhilleus'un arkadaşı Patroklos'a dert yanar. -

XII. Bölüm: Duvar Dibindeki Savaş

Troyalılar duvara saldırır. Kıyasıya çarpışma. Lykialıların duvarda delik açmaları. Korkunç boğuşma. Akhaların gemilere doğru kaçışması.

XIII. Bölüm: Gemilerin Önündeki Savaş

Akhalardan yana olan tanrı Poseidon, savaşı Semendirek Adası'ndan gözler. İki Aias'ı Troya saldırısına karşı koymaya kışkırtır. Her iki tarafta da yararlık gösterenler olur, amas Troyalılar gemilere kadar sokulurlar.

XIV. Bölüm: Zeus'un Aldatılması - Akhalarda Şaşkınlık

Hera, Zeus'u baştan çıkarmak için bir düzen kurar. Tanrıça Aphrodite'den cinsel istek uyandıran memeliğini alır, süslenir püslenir ve İda Dağı'nda Zeus'u bulup onunla sevişmeyi başarır. Tanrı sevişmeden sonra uykuya dalar, o sırada Poseidon, Akhaların yardımına koşar.

XV. Bölüm: Duvara İkinci Saldırış

Zeus uyanır, Hera'ya çıkışır. Poseidon uzaklaşır, Zeus, Apollon tanrıyı Hektor'a gönderir. Hektor yine duvara saldırır. Akhalar yine gemilere kadar gerilerler. Durum Akhalar için çok kötüdür.

XVI. Bölüm: Patroklos Destanı

Patroklos gelir Akhilleus'a bu korkunç durumu bildirir, Akhilleus gitmeyecekse, kendi savaşa gidip dövüşmeye kararlıdır. Yiğitten silahlarını ister. Akhilleus, arkadaşına silahlarını verir. Patroklos, Akhilleus'un silahlarıyla karşılarına dikilince, Troyalılar önce bozguna uğrar, sonra Lykialı önder Sarpedon, Patroklos'la dövüşür ve ölür. Baştanrı Zeus'un kadere boyun eğerek oğlu Sarpedon'u feda etmesi. Sarpedon'un ölüsü çevresinde kapışma. Patroklos, Hektor'u Batı kapılarına kadar kovalar. Apollon'un kışkırttığı Hektor, Patroklos'u vurur. Patroklos'un ölümü.

XVII. Bölüm: Menelaos'un Kahramanlığı

Akha yiğitleri, Patroklos'un ölüsünü Hektor'un elinden kurtarmak için dövüşürler, ama Hektor ölüyü silahlarından soymayı başarır. Akhilleus'un ölümsüz atlarının ağlaması. Zeus, Troyalılara zaferi müjdeler. Akhaların bozgunu. Patroklos'un ölüsü alınır ve kara haber Akhilleus'a götürülür.

XVIII. Bölüm: Akhilleus'a Yeni Silahlar Yapılması

Akhilleus'un korkunç yası. Deniz tanrıçası Thetis'i çağırıp yeni silahlar istemesi. Thetis'in, demirci tanrı Hephaistos'a başvurması. Silahlar destanı.

XIX. Bölüm: Akhilleus'la Agamemnon Arasındaki Barışma

Thetis, silahları oğluna götürür. Akhaların toplantısında, Akhilleus ile Agamemnon barışırlar. Ordular silah kuşanır. Savaş hazırlıkları. Akhilleus için kara belirtiler: Hektor'u öldürdükten sonra kendi ölümü de yakındır.

XX. Bölüm: Tanrıların Savaşa Katılması

Olympos'ta tanrılar toplantısı: Zeus izin verir, her tanrı istediği gibi yardım edebilecektir savaşa. Tanrılar iki cepheye ayrılır: Hera, Athena, Poseidon, Hermes, Hephaistos Akhalardan; Ares, Apollon, Artemis, Leto, Aphrodite ise Troyalılardan yanadır. - Akhilleus'un Aineias'la karşılaşması, Aineias'ın savaş alanından kaçırılması. -

XXI. Bölüm: Irmak Kıyılarında Savaş

Akhilleus kudurmuş gibidir, önüne gelen Troyalıyı insafsızca tepeleyip Troya Ovası'nda akan Skamandros (Karamenderes Nehri) ve Simoeis (Dümrek Çayı) ırmaklarına atar. Kanlarla kızıla boyanan ırmaklar, kabardıkça kabarır. Irmak tanrı Skamandros öfkelenir, yatağından çıkıp Akhilleus'u kovalamaya başlar. Derken ateş tanrı Hephaistos, ırmakların karşısına dikilip alevleriyle onları durdurur. - Sahne Olympos'a yükselir: Tanrılar arasında kavga dövüş. - Akhilleus, Troyalıları püskürte püskürte Troya'nın surları önüne gelir. Troyalılar surların içine sığınırlar.

XXII. Bölüm: Hektor'un Ölümü

Bir Hektor surların dışında kalır. Priamos'la Hekabe yalvarırlar içeriye girip korunsun diye, ama yiğit, anasına babasına aldırmaz. - Hektor'un iç tartışması. - Korkuya kapılması. Tanrılar seyircidir. Sonunda Zeus, kader tartısını kaldırır: Hektor'un ölüm kefesi ağır basar. Apollon bile onu korumaktan vazgeçer. Tanrıça Athena, Troyalı yiğit Deiphobos'un kılığına girip Hektor'u aldatır. Hektor, Akhilleus'un karşısına dikilir. Çarpışırlar. Hektor ölür. Akhilleus, Hektor'un ölüsünü yedi kez Troya surlarının çevresinde sürükler. Troya surlarından izlenen korkunç sahne. Andromakhe'nin bayılması.

XXIII. Bölüm: Patroklos'un Ölüsüne Düzenlenen Yarışmalar

Akhilleus'un ordugâhında Patroklos'a yapılan ölü törenleri. Akhilleus'un yası. Patroklos'un yakılması. Yarışmalar.

XXIV. Bölüm: Priamos'un Hektor'un Ölüsünü Geri Alması - Hektor'a Ağıtlar

Gece. Kral Priamos, tanrı Hermes'in kılavuzluğunda Hektor'un ölüsünü geri almak için Akhilleus'un barakasına gelir. Priamos'las Akhilleus arasındaki konuşma. Akhilleus yumuşar: Hektor'un ölüsünü babasına geri verir. Priamos ölüyle Troya'ya geri döner. Hektor'a ağıtlar yakılır. Dokuz gün Hektor'un ateş yığını için odun taşınır. Onuncu günü yapılan cenaze töreni ile İlyada kapanır.

Türkçe çevirileri
İlyada'nın ilk dizeleri.

Varlık Yayınları tarafından Ahmet Cevdet Emre çevirisiyle 1957 yılında 355 sayfa olarak basıldı. Daha sonra Türk Kültür Yayınları tarafından 1958 yılında 376 sayfa olarak basıldı. Daha sonra İş Bankası Kültür Yayınları tarafından 1958 ve 1962 yıllarında basılan İlyada; Azra Erhat ve A. Kadir'in çevirisiyle Sander Yayınları tarafından 1967'de; Can Yayınları tarafından 1984'te basılmıştır. 1984'te Can Yayınlarından çıkan bu basım 5. basım olup 6. basım 1992'de, 7. basım 1993'te yapılmıştır. 1993 yılı 7. baskısı; Can Yayınlarında dizilmiş, Özal Basımevinde basılmıştır.

Ana karakterler
  • Hektor: Priamos'un ilk doğan oğlu, Troya'nın lideri ve müttefik ordular kumandanı. Tahtın varisi.
  • Paris: Troya Prensi ve Hektor'un kardeşi, Alexander diye de bilinir. Helen'i kaçırdı ve bu durum casus belli ilan edildi. Bir bebek katili olarak görüldü.
  • Kassandra: Troya'nın yok olmasına önceden sebep olacağını gördü. Bir çoban tarafından büyütüldü.
  • Akhilleus: Myrmidonlar'ın lideri ve Yunan savaşçılarının en önemlisi. Hikâyenin ana karakterlerinden biridir.
  • Briseis: Lyrnessos şehrinin rahibinin kızıydı. Babasının katili olan Akhilleus'un sevgilisi olmuştur.
  • Agememnon: Mycenae'in kralı, Akhilleus'le kan davasını tahrik eden Achaean ordularının en yüksek kumandanı. Erkek kardeşi Menelaos'tur.
  • Menelaos: Kaçırılan Helen'in kocası. Sparta Kralıdır. Agememnon'un kardeşidir.
  • Odisseas: Odise adlı epik destanın ana karakteri, kurnazlığı ile ünlüdür.
  • Kalkhas: Güçlü Yunan rahip. Kehanetleri ünlüdür.
  • Patroklos: Akhilleus'in yakın arkadaşıdır.
  • Nestor: Diomedes, Idomeneus ve Aias: Yunanistan'ın başlıca şehir devletlerinin kralları, kendi ordularını yöneten fakat Agememnon'un emri altında olanlar.
  • Priamos: Troya kralı. Troyalı kumandanlarının birçoğu, onun elli oğludur.
  • Aineias: Hektor'un kuzeni ve en önemli teğmenlerden biri. Afrodit'in oğlu. Troya Savaşı'nda sağ kalan figürlerden en önemlisi. Troya Savaşı'ndan sonra İtalya'ya kaçıp Roma'yı kurmuştur.
  • Glafkos ve Sarpedon: Likya'nın liderleri.
  • Hekabe: Troya kraliçesi, Priamos'un karısı, Hektor, Kassandra ve Paris'in annesi.
  • Helen: Sparta kraliçesi ve Menelaos'un karısı. Paris'in zor kullanarak kaçırdığı bir kadındır. Afrodit'in emiriyle Paris-Helen aşkı yaşanmıştır.[3]
  • Andromakhe: Hektor'un eşi.

Dış bağlantılar

Not

I^: Bu özet, İlyada'nın Azra Erhat - A. Kadir ikilisinin yaptığı çevirisindeki ön sözünden alınmıştır.

Kaynakça
  1. Homeros (2007). İlyada. Azra Erhat, A. Kadir çevirisi. Can Yayınları. s. 31.
  2. "Odysseia" (PDF). 19 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
  3. İlyada, çev. Azra Erhat-A.Kadir, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019, XI. Baskı, Bölüm III, Dize 383-425

Ayrıca bakınız
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.