İpek Merdiven

İpek Merdiven (İtalyanca: La Scala di seta) Gioacchino Rossini tarafından bestelenen 1-perdelik operatik fars ("farsa giocosa per musica") veya komik operadır. Venedik'li şair Giuseppe Maria Foppa tarafından yazılan libretto "Eugène de Planard" tarafından Fransızca yazılan L'Échelle de Soie adlı bir tiyatro fars oyunundan uyarlanmıştır. Bu eserin prömiyer temsili 9 Mayıs, 1812'de Venedik'te "Teatro San Moise Tiyatrosu"'nda yapılmıştır.

İpek Merdiven

Gioacchino Rossini
Özgün isim	La Scala di seta
Müzik	Gioacchino Rossini
Libretto	Giuseppe Maria Foppa[1]
Gala	9 Mayıs, 1812
İlk gösterim yeri	Teatro San Moise, Venedik
Oyuncular	Dormont, "özel öğretmen ve Guilia'nın hamisi", tenör Giulia, öğrenci, soprano Lucilla, Giulia'nin kuzeni mezzosoprano Dorvil, tenör Blansac, bas Germano, "Dormont'un uşağı", bas Uşak, sessiz rol

Hazırlanma, içerik ve temsiller

Toplam olarak 39 opera eseri besteleyip hazırlayan Gioacchino Rossini'nin 1810-1813 döneminde 5 operatik farsdan olusan (yani "Evlilik Senedi (La Cambiale di Matrimonio) (1810), "L'inganno felice" (1812), İpek Merdiven (La scala di seta) (1812), "L'occasione fa il ladro" (1812), Bay Bruskino (Il signor Bruschino)) bir perdelik komik opera serisi hazırlamıştır ve "İpek Merdiven" bu serinin üçüncüsüdür.

Bu tip 1 perdelik operatik fars eserleri 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarında Venedik operasever seyirciler tarafından çok sevilen ve tutulan janrda olan operalardı. Bu tip oyunlar küçük sayıda şarkıcı-oyuncular ile seyircilerle daha yakından, daha samimi bir ilişki kurmayı sağlamakta idi. Bu tip oyunlarda genel olarak 5-8 sayıda şarkıcı-oyuncu rolü bulunmakta idi ve bu oyunda 6 şarkıcı-oyuncu rolü bulunmaktadır. Şarkıcı-oyuncuların ikisi birbirine aşık iki genç kişi (bu eserde Guilia ve Dorvil), asgari iki tanesi komedi aktörü (bu eserde Dormont ve Blansac) ve bir veya daha fazla sayıda daha az önemli olan roller (bu eserde Lucilla ve Germano) idi. Bu tip operatik farslarda oyuncu-şarkıcılardan kendilerine göre anında uydurarak şahsi tuluat yapma şeklinde komedi yapmaları beklenmekte idi ve çok kere bu eserlerde oyuncu-şarkıcılar şahsi olarak dil sürçmeleri yaparlardı. Örneğin bu eserde Blansac gayet kurumlu ve gosterişci ama komik davranışlar göstermektedir. Diğer opera janrı eserlerle karşılaştırıldığı zaman genellikle opera eserlerinde şarkı söyleme yeteneği gayet önemli görülmekte iken, kısa operatik fars oyunlarında tiyatro oyunculuğu ve komedi yetenekleri gayet önemli olmakta idi. Rossini'nin hazırladığı operatik fars eserlerinde aşırı duygusallığın da önemli olduğu kabul edilmektedir. Bu eserin uvertürü gayet enerjik ve neşeli olup modern müzik konserlerinde Rossini'nin popüler olarak çalınan opera eseri üvertürlerinden birisi olmuştur. Bu eser genel olarak gayet hızli gelişen, neşeli, hayat dolu bir müziksel komedi olarak tasvir edilmiştir.[2]

"İpek Merdiven" eserinin 9 Mayıs 1812'de Venedik'teki orta dereceli başarılı olan prömiyer temsilinden sonra birkaç defa bu eser daha oynanmış ve daha sonra İtalya'nın küçük opera-evlerinde temsilleri yapılmıştır. Avrupa'da ise ancak 1825'de Lizbon'daki prömiyeri belgelenmiştir. Bu opera eseri 19. yüzyılın içinde ve 20. yüzyıl başlarında unutulmuştur ve ancak II. Dünya Savaşı sonrasında tekrar operaevi ve opera festivallerinde yapımlanmaya başlanmıştır. İngiltere'de prömiyer temsili 1952'de Londra Sadler's Wells Operası'nda yapılmıştır.[2] Günümüzdeki opera evlerinde de pek popüler değildir. Opera temsilleri hakkında 1996'dan itibaren gayet detaylı bilgiler toparlayıp yayımlayan "Operabase" websitesinin 2015/16 sezonunda temsil sayılarına göre istatistiklerinden elde edilen sıralamaya göre "İpek Merdiven" 74 temsille Rossini operaları arasında 9. sırada ve tüm opera eserleri arasında 206'inci sıradadır.[3]

Buna karşılık "İpek Merdiven" opera eserinin senfoniya şekilli uvertürü senfonik müzik konserlerinde ve hatta halk için verilen yazlık açık hava müzik konserlerinde devamlı olarak popüler olarak çalınmıştır ve çalınmaya devam etmektedir.

Roller [2]

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller, 9 Mayıs 1812 (Orkestra şefi:-)
Dormont, özel öğretmen	tenor	Gaetano Dal Monte
Giulia, öğrenci	soprano	Maria Cantarelli
Lucilla, Giulia'nin kuzeni	soprano	Carolina Nagher
Dorvil	tenör	Raffaele Monelli
Blansac	bas	Nicola Tacci
Germano, Dormont'un uşağı	bas	Nicola De Grecis

Konu özeti [2]

İçerikteki Zaman: 18. yüzyıl
İçerikteki Mekan: Paris'te Dormont'un evi.

Dormont genç bir güzel kız olan Giulia'nın önce özel öğretmenliğini yapmış ve şimdi de hamisi olmuştur. Dormant bu genç kızın, devamlı olarak zengin olan Blansac'ın tekliflerini kabul etmemesine rağmen, Blansaç ile evlenmesinde ısrar etmektedir. Gerçekten Guilia gizliden Blansac'ın arkadaşı olan genç Dorvil ile evlenmiştir. İki genç evliliklerini Dormant ve diğerlerinden saklamaktadır.

Fakat gizliden evli iki genç her gece herkesten gizli olarak birlikte olmanın bir yolunu bulmuşlardır. Her akşam odasına çekilen Guilia odanın penceresinden gayet saklanması kolay olan bir ipekten yapılmış merdiveni aşağı sarkıtmakta; Dorvil o akşam bu ipek merdivenden tırmanarak Guilia'nın odasına girmekte ve gece karısı ile birlikte olduktan sonra bu ipek merdivenden aşağı tırmanarak oradan ayrılmakta ve Giulia'da ipek merdiven yatak odasına çekip saklamaktadır.

Opera bir sabah başlamaktadır. O sabah Guilia'nın kuzeni Lucilla'nın kuzeni ile erkenden görüşmek istemesi ve ailenin ve Dormont'un sadık uşağı Germano'nun onun isteklerini karşılamak üzere devamlı onu takip etmesi nedeni ile Dorvil karısı Giulia'nın odasından ipek merdiveni kullanarak ayrılması gayet zor olmuştur. Guilia hiç şüphesiz olarak o gün Blansac'ın hemen yakında gelip Giulia'ya kur yapmaya başlayıp onun sevgisini kazanıp onu kendiyle evlenmeye razı etmeye çalışmasını beklemektedir. Fakat Giulia buna karşı olarak bir strateji bulmuştur. Blansac'ın kur yapma dikkatini kendinden, Blansac'a çok uygun bir eş olacağını düşündüğü kuzeni Lucilla'ya yöneltme bu stratejisidir. Bu nedenle Giulia kuzeni Lucilla ile Blansac'ı bir araya getirebilirse ile bunda muvaffak olacağını düşünmektedir..

Bu planın ne kadar başarılı olduğunu izlemek için bir araya getirdiği Lucilla ile Blansac'ı gizli bir yerden gözlemek görevini ailenin sadık uşağı Germano'ya vermiştir ve Germano o gizli yerde çifti gözlemeye hazırlanmıştır.

Beklendiği gibi, Blansac yanında yakın arkadaşı olan ve Giulia'nın gizli kocası olan genç Dorvil'le birlikte gelirler. Dörvil arkadaşı olan Blansac'ı Giulia'ya kur yapmaktan caydırmak için kızın bir koca aramadığına onu inandırmak için epeyce laf etmiştir. Fakat Dorvil'in bu lafları Blansac'ı Giulia'ya talip olmaktan caydıracağına onun Giulia'ya talip olma azmini artırmış ve eğer daha fazla gayret ederse bunda başarılı olacağına güvenme hislerini daha da güçlendirmiştir.

Blansac arkadaşı Dorvil'e Giulia ile yaptığı konuşmaları duyması ve onu nasıl kendine inandıracağını görmesi için Dorvil'in saklanıp onları gözetlemesini ister. Böylece Giulia bu odaya geldiği zaman Blansac ile yaptığı konuşup görüşmeler hem uşak Germano hem de Giulia'nın kocası Dorvil tarafından gizlice dinlenmiş olacaktır.

Giulia Blansac ile yaptığı konuşmalarda onun kuzeni Lucille ile evlenmesi halinde iyi ve vefakar koca olup olmayacağı anlamak için ona evlilik hakkında neler düşündüğünü araştırıcı sorular sormaya başlar. Fakat bu sorular hem Blansac hem de gizlenip onları dinlemekte olan Germano ve kocası Dorvil tarafından. Guilia'nin Blansap ile kendinin evlenmesine ait sorularmış gibi yanlış olarak anlaşılır. Böylece karısını yanlış anlaması dolayısı ile Dörvil'i çok sinirlenir; ve gizlendiği yerden büyük bir öfke ile çıkarak hemen oradan ayrılır. Bunu görüp şaşıran Germano da saklandığı yerden çıkar. Bu karmaşık durumunda ortaya çıkan gürültünün nedenini anlamak isteyen Lucilla de odaya girer. Lucilla odaya girer girmez Blansap dikkatini ona yöneltir. Lucilla'nin ne kadar güzel bir kadın olduğunu ve kuzeni Guilia'dan bile daha güzel olduğunu düşünmeye başlar.

Bunlar olup biterken akşam iyice bastırmıştır. Giulia yatak odasına geçmeyi; ipek merdiveni pencereden aşağı sarkıtarak kocası Dörvil'in tırmanıp gelmesini beklemektedir. O gelince niye Blansac'i neden evlenme ve evlilik hakkında düşünceleri için sorguladığını kocasına anlatabileceğini düşünmektedir. Giulia'nın bu gayet düşünceli ve telaşlı davranışları uşak Germano'nun dikkatini çekmiştir ve uşak Germanoonun bu davranışlarını hanımının Blansac ile yeni bir randevu aldığına ve bunun için telaşlandığında atfetmiştir. Bunun için önce tekrar saklanıp hanımının ne yaptığını gözlemlemesi gerektiğini düşünür. Fakat Germano ne yaptığını daha iyice anlamak için bir başkasının fikrini almak istemektedir. Bunun için Lucilla ile bir konuşma yapar. Ona hanımı olan Giulia'nın düşünceli telaşlı davranışlarını izlediğini ve bu davranışları Giulia'nin Blansac ile yeni bir randevu almasına yorduğunu ve Giulia'nın yatak odasında gizlenip bu buluşma ile odada ne olduğunu izleyip gözlemek istediğini Lucilla'ya anlatır ve onun fikrini sorar. Bu Lucilla'yı endişeye sokar. Çünkü Blansac'la tanışıp konuşup görüştükten sonra Lucilla Blansac'ın kendine çok uygun bir eş olduğunu düşünmeye başlamış ve hatta ona âşık olmuştur. Onun kuzeni Giulia'ya yakınlaşmasını istememektedir. Bunun için Lucilla da Giulia'nın yatak odasında orada olan bitenleri öğrenmek için gizlenip gözleme geçmeye karar verir.

Giulia ve Blansac birbirleriyle gizlice konuşup görüşmek icin Giulia'nın yatak odasına geçerler. Lucilla ve Germano da bu oda kendilerini gizleyip olanları gözümlemeyi beklemektedirler. Tam bu sırada odanın penceresi açılır ve önce Dorvil ipek merdivenden tırmanıp kendini odaya atar ve onu yakın arkadaşı Blansac takip eder. Blansac artık Giulia'ya kur yapıp onunla evlenmeye talip olmaktan vazgeçmiştir. Daha güzel ve kendine daha uygun gördüğü Lucilla'ya kur yapmak ve onunla evlilik üzerinde anlaşmak hedefiyle arkadaşına refakat etmektedir. İki arkadaş durumu Giulia'ya anlatmakta ve Giulia da kocası Dorvil'e sabahki davranışını anlatmakta iken birden bir gürültü ile odanın kapısı açılır. Odadakilerin yaptığı şamatadan uykusundan uyandırılan Dormont yatak giysileri ile odaya girer ve burada ne olduğunu herkese sormaya başlar. Bu sırada odada gözlem yapmak için gizlenen Germano ve Lucilla da ortaya çıkarlar.

Orada bulunanların açıklamalarından Dormont neler olduğunu anlar. O zamana kadar bilmediği durumların, özellikle Guilia ile Dorvil'in evliliğinin ve Lucilla ile Blansac'ın birlikte olma isteklerinin, sonunda iyi neticeler verdiğini kabul eder. Bunları çiftlerin kendisine haber vermeden yapmalarından dolayı onları affeder. Böylece iki çift ve aileleri çok eğlentili bir çift düğüne hak kazanmışlardır.

Orkestradaki çalgılar

Rossini, bu eserin partitur notalarında şu küçük orkestrayı öngörmüştür:

• 1 flüt (yahut pikolo flüt), 2 obua (yahut sadece Guila'nın aryası için "korangle"), 2 klarinet, 1 fagot
• 2 korno
• yaylı çalgılar

Resitatifler için

• 1 klavsen

Eserdeki müziksel parçalar

1. Uvertür Senfoniya
2. Va', sciocco, non seccarmi!, Giriş: (Giulia, Germano, Lucilla)
3. Io so ch'hai buon cuore, Duet: (Giulia, Germano)
4. Vedrò qual sommo incanto, Arya:(Dorvil)
5. Sì che unito a cara sposa, Kuartet: (Blansac, Giulia, Germano, Dorvil)
6. Sento talor nell'anima Arya:(Lucilla)
7. Il mio ben sospiro e chiamo. Resitatif ve arya: (Giulia)
8. Amore dolcemente. Arya: (Germano)
9. Dorme ognuno in queste soglie. Finale: (Giulia, Germano, Dorvil, Blansac, Dormont, Lucilla)

Seçilmiş ses kayıtları [4]

Yıl	Roller (Dormont, Giulia, Lucilla, Dorvil)	Opera evi ve Orkestra, Orkestra şefi	Marka
1988	Oslavio di Credico, Luciana Serra, Cecilia Bartoli, William Matteuzzi	Gabriele Ferro, Orchestra del Teatro Comunale di Bologna	CD: Fonit Cetra Cat: 102 203 CD: Ricordi/Fonit Cetra Cat: RFCD 2003 CD: Warner Fonit Cat: 0927 43307-2
1992	Fulvio Massa, Teresa Ringholz, Francesca Provvisionato, Ramón Vargas	Marcello Viotti, English Chamber Orchestra	CD: Claves Cat: 50-9219-20
2000	Enrico Facini, Elizabeth Norberg-Schulz, Claudia Marchi, Antonino Siragusa	Alberto Zedda, Orchestra del Teatro Comunale di Bologna Pesaro'da "Rossini Festivali" yapımının ses kaydı (6 Ağustos 2000)	CD: House of Opera Cat: CD 706
2001	Andrea Carboni, Gaia Matteini, Silvia Vajente, Samuele Simoncini	Giovan Battista Varoli, I Solisti di Fiesole, Arrezo'daki "Teatro Comunale di Castiglion Fiorentino" yapımının ses kaydı (Aralık 2001)	CD: Bongiovanni Cat: GB 2316/7-2
2009	Daniele Zanfardino, Olga Peretyatko, Anna Malavasi, José Manuel Zapata	Claudio Scimone, Orchestra Haydn di Bolzano e Trento Pasero'da "Teatro Rossini" yapımının ses kaydı (Ağustos 2009)	CD: premiereopera.net

Seçilmiş video kayıtları[4]

Yıl	Roller (Dormont, Giulia, Lucilla, Dorvil)	Opera evi ve Orkestra, Orkestra şefi Yapım	Marka
1983	Tulio Pane, Carmen Lavani, Tiziana Tramonti, Ernesto Palacio	Marc Andreae, Orchestra della Svizzera Italiana TV filmi	DVD: House of Opera Cat: DVD 1643 DVD: Opus Arte «Faveo» Cat: 4023D
1990	David Griffith, Luciana Serra, Jane Bunnell, David Kuebler	Gianluigi Gelmetti, Radio-Sinfonie-Orchester Stuttgart Schwetzingen Festivali yapımının videoya çekimi	DVD: EuroArts Cat: 2054978

Ayrıca bakınız

• Opera
• Gioacchino Rossini

Kaynakça

• Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia La scala di seta maddesi kaynaklıdır. 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

1. "İtalyanca libretto'nun online metni". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.
2. Osborne, Charles (1994), The Bel Canto Operas of Rossini, Donizetti, and Bellini, Londra: Methuen. ISBN 0931340713 (İngilizce)
3. "2015/2016 Operabase İstatistikleri". 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.
4. Kaynak: Capon, Brian , "Il Scala di Seta" maddesi, Operadis-opera discography.org.uk websitesi 3 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış kaynaklar

• Osborne, Richard (1998), "La scala di seta", Kaynak:Stanley Sadie (Ed.), The New Grove Dictionary of Opera, Cilt. xxxx. Londra: MacMillan Publishers, Inc. SBN 0-333-73432-7. (İngilizce)
• Gossett, Philip ve Brauner, Patricia (2001), "La scala di seta" Kaynak: Holden, Amanda (ed.), The New Penguin Opera Guide, Londra: Penguin. ISBN 0-14-029312-4 (İngilizce)

Dış bağlantılar

• "Imslp.org" websitesinde La scala di seta (Rossini, Gioacchino) maddesinde sesler için ve tüm eser için partitur notaları ve genel enformasyon, Online: 30 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• "Rossinigesellschaft.de" websitesinde "scalai.html" maddesinde "La scala di seta" operasının orijinal İtalyanca librettosu. Online: 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
• "G. Rossini: LA SCALA DI SETA - Lugano 1984 - " maddesi "YouTube" websitesinde video kaydı. Online: 8 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim tarihi:27.3.2017).
• "LA SCALA DI SETA - GIOACHINO ROSSINI - 1988 ( PESARO ) " maddesi "YouTube" websitesinde video kaydı Online: 8 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim tarihi:27.3.2017).