Abiyotik faktör

Biyoloji ve ekolojide abiyotik faktörler veya abiyotik bileşenler, canlıların ve ekosistemin işleyişini etkileyen; canlı olmayan, fiziksel veya kimyasal olarak çevrenin birer parçalarıdırlar. Abiyotik faktörler ve bunlarla ilişkili olaylar biyolojiyi desteklemektedir.

Abiyotik faktörler, ekosistemin içerisinde bulunan ve canlı varlıkları (biyotik faktörler) etkileyen faktörlerdir.

Abiyotik faktörler büyüme, bakım ve üreme açısından canlıları etkileyen fiziksel koşulları ve cansız kaynakları içerir. Kaynaklar, bir organizmanın gerektirdiği ve tüketildiği veya başka bir şekilde diğer organizmaların kullanımına sunulmadığı ortamda madde veya nesne olarak ayırt edilir.[1][2]

Bunlar, canlı organizma olmayan ve dünyaya birçok farklı şekilde katkıda bulunan abiyotik faktörlerdir.

Bir maddenin bileşeninin bozulması hidroliz vb. kimyasal veya fiziksel değişimlerle meydana gelir. Atmosferik koşullar ve su kaynakları gibi bir ekosistemin tüm cansız faktörlerine abiyotik faktörler denir.[3]

Örnekler

Biyolojide abiyotik faktörler arasında su, ışık, radyasyon, sıcaklık, nem, atmosfer, asitlik ve toprak yer alabilir. Makroskopik iklim genellikle yukarıdakilerin her birini etkiler. Basınç ve ses dalgaları, denizel veya karasal alt ortamlar bağlamında da düşünülebilir.[4] Okyanus ortamlarındaki abiyotik faktörler arasında hava teması, substrat, su berraklığı, güneş enerjisi ve gelgitler de yer alır.[5] C3, C4 ve CAM bitkilerinin mekaniklerindeki abiyotik stres faktörlerine bağlı olarak Calvin-Benson döngüsüne karbondioksit akışını düzenlemedeki farklılıkları göz önünde bulundurun. C3 bitkilerinin fotosolunumu yönetme mekanizmaları bulunmazken C4 and CAM bitkileri fotosolunumu önlemek için ayrı bir FEP Karboksilaz enzimi kullanır. Böylece belirli yüksek enerjili ortamlarda fotosentetik işlemlerin verimini artırır.[6][7]

Çoğu Arkea çok yüksek sıcaklıklara, basınçlara veya kükürt gibi olağandışı kimyasal madde konsantrasyonlarına ihtiyaç duyar. Bunun nedeni ekstrem koşullara çok iyi bir şekilde uyum sağlamalarıdır. Ayrıca mantarlar da kendi ortamlarının sıcaklık, nem ve stabilitesinde hayatta kalmak için evrimleşmiştir.[8]

Örneğin, ılıman yağmur ormanları ve çöller arasında hem suya hem de neme erişimde önemli bir fark vardır. Suyun bulunabilirliğindeki bu fark, bu bölgelerde hayatta kalan organizmalarda çeşitliliğe neden olmaktadır. Abiyotik faktörlerdeki bu farklılıklar, türlerin çevrede hayatta kalabileceği sınırların oluşturulması yanı sıra iki tür arasındaki rekabeti de etkileyerek her iki türü de değiştirir. Tuzluluk gibi abiyotik faktörler, bir türe, diğer bir türe karşı rekabet avantajı sağlayabilir; genel ve uzman rakiplere karşı bir türün evrilleştirmesine ve değiştirilmesine neden olan baskılar yaratabilir.[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Ricklefs, R.E. 2005. The Economy of Nature, 6th edition. WH Freeman, USA.
  2. Chapin, F.S. III, H.A. Mooney, M.C. Chapin, and P. Matson. 2011. Principles of terrestrial ecosystem ecology. Springer, New York.
  3. Water Quality Vocabulary. ISO 6107-6:1994.
  4. Hogan, C. Benito (2010). "Abiotic factor". Encyclopedia of Earth. Washington, D.C.: National Council for Science and the Environment. 8 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020.
  5. "Ocean Abiotic Factors" (PDF). National Geographic Society. 2011. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020.
  6. Wang, Chuali; Guo, Longyun; Li, Yixue; Wang, Zhuo (2012). "Systematic Comparison of C3 and C4 Plants Based on Metabolic Network Analysis". BMC Systems Biology. 6 (59). ss. S9. doi:10.1186/1752-0509-6-S2-S9. PMC 3521184 $2. PMID 23281598.
  7. "Rubisco and C4 Plants" (PDF). RSC: Advancing the Chemical Sciences. RSC. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020.
  8. "Abiotic Components". Department of Biodiversity and Conservation Biology, University of the Western Cape. 25 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020.
  9. Dunson, William A. (Kasım 1991). "The Role of Abiotic Factors in Community Organization". The American Naturalist. 138 (5). ss. 1067-1091. doi:10.1086/285270. JSTOR 2462508.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.