Adige Hase

Adige Hase (Çerkesçe: адыгэ хасэ) Çerkesya'da ve Çerkes topluluklarında toplantı yapılan meclis, dernek vs. yerlere verilen isimdir.

1861 Çerkes Ulusal Meclisi

Çerkes Ulusal Meclisi, 1861'de Çerkesya'nın bağımsızlığını korumak için Soçi (Saçe/Шъачэ) yakınlarında Şapsığ, Abzeh ve Vıbıh Çerkesleri tarafından oluşturulmuş olan meclis.

Meclis binası, Mahkeme binası, cami ve diğer konutlar Soçi yakınındaki Psahe Irmağı (Псахэ) sol (güney) kıyısında ve kıyıdan biraz içeride bulunuyordu. Büyük Özgürlük Meclisi (Шъхьафитныгъэ Хасэ) olarak da bilinir. Ulusal Meclis, 13 Haziran 1861'de (günümüz takvimine göre 25 Haziran 1861'de) Abadzeh, Şapsığ, Vubıh ve Abazinler bölgelerinden eşit sayıda seçilen toplam 15 üyeden oluşuyordu. Başkanlığa Karandıko Berzeg Hace (Къэрэндыкъо Бэрзэдж Хьаджэ) getirildi. Askeri komutanlardan Karabatır Zaneko, İsmail Barakay-İpa Dziaş, Biş Hasan Efendi ve İbrahim Efendi de Meclis üyelerindendi.

Meclis kendi içinden bir yürütme organı (hükûmet) çıkardı. Ülkede 12 yönetim birimi (eyalet) oluşturuldu, yöneticiler atandı, yasalar çıkarılmaya ve vergi alınmaya başlandı. Her 100 ailenin 5 atlı askeri donatması esasına dayanan düzenli bir ordu oluşturulması kararı alındı ve modern bir yargı sistemi de kuruldu.

Oluşturulan bu yeni devlet yönetimi, İmam Şamil'in Çeçenya ve Dağıstan'ın bir bölümü üzerinde kurduğu şer'i (İslami teokratik) devlet biçiminin aksine, laik ve demokratik ilkelere dayanıyordu. Bütün yönetim kadroları seçim yoluyla oluşturuluyor ve önemli kararlar federasyonu oluşturan üç ana bölgenin ortak oluru ile alınıyordu.

Meclis, Ağustos 1861'de İngiltere'nin Sohum'daki (Abhazya) konsolosluğuna Adıgelerin politik durumunu ve isteklerini açıklayan bir deklerasyon sundu. Söz konusu deklerasyonda Çerkesya'yı kuşatıp yok etmek amacıyla harekete geçen General Yevdokimov komutasındaki Rus birlikleri ile çarpışmak üzere 15.000 (aslında 5 bin) kişilik bir Adıge Süvari Ordusu oluşturulduğu açıklanıyor; yeni Çerkesya Devleti'nin tanınması ve kendilerine yardım edilmesi isteniyordu.

Meclis Hükûmeti 1861-1864 yılları boyunca Çerkesya bağımsızlığını ve varlığını korumak için silâhlı direnişin yanında, Osmanlı, İngiliz ve Fransız devlet makamları katında destek, tanınma ve Ruslarla da uzlaşma amaçlı çalışmalar yürüttü. Örneğin Eylül 1861'de Rus çarı II. Aleksandr ile görüşmeler yapıldı ama Çar Adıgelerin uzlaşma önerilerini reddetti [1] Çar, Adıge temsilcilere bir ay gibi bir süre tanıyarak, Türkiye'ye göç etmelerini ya da Rusların Kuban Irmağı boylarında Rus makamlarınca gösterilecek yerlere yerleşmelerini bildirdi. Meclis binası Temmuz 1862'de Kutais Valisi tarafından bir çıkartma birliği tarafından yakıldı. Bundan sonra Meclis toplantıları, Meclis Başkanı Karandıko Berzeg Hace'nin köyü olan Mutıhua'da (Мутыхуа'da, şimdiki ‘Plastunki’ köyünde) yapılmaya başlandı. Meclis'in son toplantısı 1864 yılında Kbaada köyünde (Atkuac köyü; şimdi-'Krasnaya Polyana') yapıldı. Ruslar da,bir karşılık olarak, Çerkesya'nın fethini 21 Mayıs 1864'te Kbaada'da bir dini ayin ve askeri geçit töreni düzenlemişlerdi. Aynı yerde 2014 Kış Olimpiyatları yapılmıştır. Ruslar, 2014 Kış Olimpiyadı'nın soykırım toprağında yapılacağını gizlemeye, Çerkesleri de Olimpiyat oyunları dışında tutmaya çalışıyorlar. Mayıs 1864'te Çerkeslerin Ruslara boyun eğmeleri ve Çerkesya'nın Ruslarca istilâ edilmesi sonucu, Meclis çalışmalarına ara vererek dağıldı.[2] Kuban Nehri ağzından güneydoğuda Bzıb Irmağı ağzına dek bütün Karadeniz kıyılarını ve dağların ardındaki Kuban bölgesini kapsayan egemen Adıge (Çerkes) toprakları ya da Çerkesya, Rusların eline geçti. Tek bir istisna ile Karadeniz'e dökülen Aşe ve Psezuapse ırmaklarının kaynak bölümlerindeki dağlık kesimlerde yaşayan ve Rusların nefret anlamında uçan orman haydutları olarak adlandırdığı Hak'uçlar, kuşatılmış ve donanımsız olmalarına karşın topraklarını terk etmeyi ve Ruslara boyun eğmeyi kabul etmediler; koca bir istilâ ordusuna karşı, direnişlerini 1870'li yıllara, yani tükenene değin sürdürdüler. Sonunda Çerkesya bir baştan öbür başa, hemen bütünüyle soykırım ve etnik temizlikten geçirilmiş oldu. Çerkeslerden boşaltılan yerlere Rus ve Kazak yerleşimciler yerleştirildiler. 1864 öncesinde 2 milyon olan toplam Çerkes (Adıge) nüfusundan, Kuban ve Laba ırmakları solundaki ovalarda 80 bin (başka verilere göre 51 bin) kadar küçük bir yerli nüfusu kalmıştı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Ruslan, Yemij (Ağustos 2011). Soçi Meclisi ve Çar II. Aleksandr ile Buluşma.
  2. Anzor, Nıbe. Çerkes Meclisi'nin 150. Kuruluşu.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.