Afrika Kraliçesi (film)
Afrika Kraliçesi, 1951 ABD İngiltere ortak yapımı romantik macera filmidir. Özgün adı The African Queen olan film Türkiye'de 1952-1953 sinema mevsiminde gösterime girmiştir[1]. Mayıs 1973'te Sinematek'te[2] gösterildikten sonra 2000'li yıllarda Türkçe dublajla DVD formatında da dağıtılmıştır.
| Afrika Kraliçesi | |
|---|---|
| The African Queen | |
 "Afrika Kraliçesi" (The African Queen) filminin özgün sinema afişi | |
| Yönetmen | John Huston |
| Yapımcı | Sam Spiegel |
| Senarist |
James Agee John Huston C. S. Forester (1935 tarihli romanı) |
| Oyuncular |
Humphrey Bogart Katharine Hepburn Robert Morley |
| Müzik | Allan Gray |
| Görüntü yönetmeni | Jack Cardiff |
| Kurgu | Ralph Kemplen |
| Stüdyo | Horizon Pictures |
| Dağıtıcı |
United Artists Saga (Türkiye DVD) |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram, macera, aşk, savaş |
| Renk | Renkli (Technicolor) |
| Yapım yılı | 1951 |
| Çıkış tarih(ler)i |
23 Aralık 1951, ABD 1952-1953 sinema mevsimi İstanbul (Rüya Sineması) |
| Süre | 105 dakika |
| Ülke |
 ABD Birleşik Krallık ortak yapımı |
| Dil | İngilizce (yer yer Almanca ve Swahili) |
| Diğer adları |
Afrika Kraliçesi (Türkiye) L'african queen (Fransa) La regina d'Africa (İtalya) La reina de África (İspanya) African Queen (Batı Almanya) |
Amerikalı sinemacı John Huston'ın yönettiği "Afrika Kraliçesi", İngiliz yazar C. S. Forester'ın 1935 tarihli aynı adlı romanından uyarlanmıştır. Filmin uyarlama senaryosunu aslında bir sinema eleştirmeni olan James Agee yazmıştır. Bu Agee'nin ilk senaryosudur. Technicolor görüntülerini Jack Cardiff'in çektiği filmin özgün müziğini Allan Gray bestelemiş, başlıca rollerinde ise Humphrey Bogart, Katharine Hepburn ve Robert Morley oynamışlardır. "Afrika Kraliçesi" Huston, Bogart ve Hepburn'ün ilk renkli filmleridir. Aynı zamanda Bogart ve Hepburn'ün birlikte oynadıkları tek filmdir. Filmde nehrin yoğun kamışlarla kaplı olarak göründüğü sahneler Türkiye'de Dalyan'da çekilmiştir[3].
Forester'ın romanı Türkiye'de 1972 yılında Feza Özegen'in Türkçesiyle Milliyet Yayınları'ndan çıkmıştı.
Filmde, I. Dünya Savaşı sırasında Afrika'nın doğusunda, nehir boyundaki köylere külüstür teknesiyle malzeme taşıyan ayyaş ve derbeder kaptan Charlie Allnut (Humphrey Bogart) ve İngiliz misyoner, kız kurusu Rose Sayer (Katharine Hepburn)'in öyküsü anlatılır. Filme adını veren "Afrika Kraliçesi" Allnut'ın buharlı teknesinin adıdır. Tehlikeli sularda Alman istilasından kaçarlarken kader birliği etmek zorunda kalan bu iki zıt karakter bir yandan hayatta kalmaya çalışıp, bir yandan da peşlerindeki Alman torpido botuyla savaşmak zorunda kalırlar. Her zaman olduğu gibi zıt kutupların birbirini çekmesi kaçınılmaz olacaktır ve şartlar bu uyumsuz çifti birbirine yakınlaştıracaktır.
Humphrey Bogart bu filmdeki performansıyla En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü kazandı. Bu onun aldığı ilk ve tek Oscar ödülü olmuştur. Film ayrıca "en iyi yönetmen", "en iyi senaryo" ve en iyi kadın oyuncu" (Katharine Hepburn) dallarında da Oscar ödülüne aday gösterilmişti. BAFTA ödülleri'nden de "en iyi film" ve "en iyi aktör" (Bogard) dallarında olmak üzere ikisine aday gösterildi ama hiçbirini kazanamadı.[4]
Film 1995 yılında ABD'de "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek Kongre Kütüphanesi'nin "Ulusal Film Arşivi"nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.[5]
Konusu
İngiliz Protestan misyonerler Rose Sayer (Katharine Hepburn) ve erkek kardeşi Samuel Sayer (Robert Morley) 1914'te Almanların egemenliğindeki Doğu Afrika'da bir yerli köyünde görev yapmaktadırlar. Kanadalı kaptan Charlie Allnut (Humphrey Bogart) ise külüstür çatanasıyla nehir boyunca posta ve malzeme taşımaktadır. Evde kalmış bir kız kurusu olan Rose Sayer ne kadar otoriter ve kuralcı ise, alkolik kaptan Charlie Allnut da bir o kadar derbeder ve kural tanımaz bir insandır. Misyoner kardeşler her seferinde bu pasaklı ve berduş kaptanın kaba saba davranışlarına katlanmak zorunda kalırlar.
Sonunda İngiltere ve Almanya arasında beklenen savaş patlak verince Charlie misyonerleri uyarır ve köyü terketmelerini önerir. Tehlikeyi küçümseyen Samuel ve Rose önce bunu reddederler. Ancak Alman askerleri köyü yakıp köylüleri sürmeye başlayınca durumun ciddiyetini anlarlar. Samuel maruz kaldığı şiddet sonucunda aklını yitirir ve ölür. Rose ise Charlie'nin teknesine biner ve birlikte oradan uzaklaşırlar. Amaçları "Bora" adı da verilen "Ulanga Nehri" boyunca ilerleyerek büyük göle varmaktır. Gölün karşı kıyısındaki Kenya'ya da ulaşabilirlerse özgürlüklerine de kavuşmuş olacaklardır. Ancak 10 metre boyunda ve 30 yaşındaki bu külüstür buharlı tekneyle çıktıkları yolculukta onları sayısız tehlikeler beklemektedir. Nehir boyunca karşılarına çıkan akıntılar, çavlanlar, fırtına ve yağmurlar, parazitler ve vahşi hayvanların yanı sıra Almanlara ait bir kontrol noktasında silahlı tacize uğrarlar, motor şaftları ve pervaneleri kırılır ve sonunda nehrin göle açılan sazlıklarla kaplı deltasının karmaşık labirentlerinde sıkışır kalırlar. Tam umutlarını kaybetmişken aniden başlayan sağnak yağış tekneyi saplandığı çamurdan kurtararak göle atar. Ancak sevinçleri pek uzun sürmez, çünkü gölde devriye gezen Alman torpido botu "Luisa" ile burun buruna gelmişlerdir. Derhal geriye dönerek sazlıkların arasına saklanırlar.
Bu yolculuk iki zıt karakterli insanı değiştirmiş ve birbirlerine yaklaştırmıştır. Charlie alkolü bile bırakmıştır. Rose'un önerisiyle teknede bulunan ve bir maden ocağına ait olan oksijen tüpleri ve dinamit lokumlarını kullanarak gayet ilkel iki torpido yaparlar ve "Afrika Kraliçesi" nin burnuna yerleştirirler. Amaçları özgürlükleriyle aralarındaki tek engel olan Alman teknesi "Luisa" ya çarparak onu batırmaktır. Ancak gölde aniden patlayan bir fırtına "Afrika Kraliçesi" ni batırır. Charlie ve Rose Almanlara esir düşerler ve casusluk suçlamasıyla alel acele yargılanıp idama mahkûm edilirler. Tam "Luisa" nın güvertesinde asılacaklarken Charlie Alman kaptandan kendilerini evlendirmesini ister. Kaptan tam da idam mahkûmlarının bu tuhaf son isteklerini yerine getirmişken beklenmedik bir şey olur. Alman torpido botu "Luisa", gölün dibine gitmeyip sadece tersyüz olmuş şekilde su yüzeyinin altında kalmış olan torpido yüklü "Afrika Kraliçesi" ne çarpar ve meydana gelen büyük patlamanın sonucunda parçalanarak batar. Charlie ve Rose göle düşerek kurtulurlar.
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Humphrey Bogart | Charlie Allnut |
| Katharine Hepburn | Rose Sayer |
| Robert Morley | Peder Samuel Sayer |
| Peter Bull | Louisa'nın Kaptanı |
| Theodore Bikel | İkinci Kaptan |
| Walter Gotell | Gemi Görevlisi |
| Peter Swanwick | Kontrol noktası Shona'nın Komutanı |
| Richard Marner | Shona'da Komutan Yardımcısı |
Uyarlandığı roman
Film, C. S. Forester (Cecil Scott Forester) takma adıyla yazan Kahire doğumlu İngiliz romancı Cecil Louis Troughton Smith (1899-1966)'in 1935 yılında yayımlanan aynı adlı romanından uyarlanmıştır. Forester daha çok 18. yy deniz savaşlarını konu alan romanlarıyla tanınmakla birlikte "Afrika Kraliçesi" onun en bilinen eserlerinin başında gelir.
Roman Türkiye'de 1972'de Feza Özgen'in Türkçesiyle Milliyet Yayınları'ndan çıkmıştı. Ancak "Afrika Kraliçesi" bir çocuk romanı olmamasına rağmen roman Milliyet Yayınları'nın çocuk kitapları dizisinden ('Milliyet'in küçük mavi kitapları') çıkmıştı.[6]
Filmin romandan farkları
- Romanda Charlie Allnut karakteri koyu Cockney aksanıyla konuşan bir Londralıyken, bu rolü canlandıran Humphrey Bogart'ın Cockney aksanını becerememesi nedeniyle filmde mecburen Kanadalı yapılmıştır.
- Romanda adı Königin Luise olan Alman torpido botunun adı filmde "Luisa" olarak geçer.
- Romanda, torpidobotun komutanı denizden ayrı ayrı topladıkları Rose ve Allnutt'ın aradıkları kaçaklar olduğunu -onlar ne kadar inkâr etseler de- can simitindeki Afrika Kraliçesi yazısından anlar. Onlara casus muamelesi yapacağını ve kanunlara göre onları asması gerektiğini bildirir, ancak sonunda yine de onları idam etmenin uygar bir davranış olmayacağına karar vererek gemisine beyaz bir ateşkes bayrağı çeker ve ikiliyi İngilizlere gönderip onlara teslim eder. İngilizlerin gözetiminde ayrı ayrı çadırlarda kalan Rose ve Allnutt daha sonra İngiliz Konsolosundan onları evlendirmelerini isterler. Filmde ise, torpido botun kaptanı Alman komutanı, sorgulamanın ardından her ikisini de casusluk suçlamasıyla idama mahkûm eder. Ölmeden önce Rose ve Allnutt son arzuları olarak kaptandan bu gemide kendilerini evlendirmesini isterler. Kaptan bu garip isteği yerine getirdikten sonra tam infazı gerçekleştirecekken torpil yüklü yarı batık Afrika Kraliçesi Alman botuna su seviyesi altından çarpar ve onu infilak ettirerek batırır. Yeni evli çift patlamadan yara almadan kurtulurlar ve özgürlüklerine doğru yüzerler.
Aldığı ödüller
Akademi Ödülü
ABD Ulusal Film Arşivi
- 1994 yılında "Afrika Kraliçesi", Kongre Kütüphanesinde saklanmak üzere ABD Ulusal Film Arşivi'ne seçilmiştir.
BAFTA Ödülü
| Ödül (1953) | Kişi | |
| - | - | |
| Adaylıklar: | ||
| BAFTA En İyi Film Ödülü (Herhangi bir ülkeden En İyi Film) ABD |
- | |
| BAFTA En İyi Yabancı Erkek Oyuncu Ödülü | Humphrey Bogart | |
| BAFTA En İyi Yabancı Kadın Oyuncu Ödülü | Katharine Hepburn | |
Diğer
Amerikan Film Enstitüsü listeleri
- 1998 - AFI'nın 100 Yılı... 100 Film - #17
- 1999 - AFI'nın 100 Yılı... 100 Yıldız - Hem Humphrey Bogart hem de Katharine Hepburn bu listede yer aldılar.
- 2002 - AFI'nın 100 Yılı... 100 Aşk - #14
- 2006 - AFI'nın 100 Yılı... 100 Alkış - #48
- 2007 - AFI'nın 100 Yılı... 100 Film (10. Yıl Sürümü) - #65
Kaynakça
- Dorsay, Atilla (1993). Benim Beyoğlum. Varlık Yayınları. ss. sayfa 633.
- "Milliyet Gazetesi Arşivi (film)". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
- "The African Queen (1951)/filming locations" (İngilizce). IMDb. 12 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
- "The African Queen (1951)/awards" (İngilizce). IMDb. 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
- "en.wikipedia.org/National_Film_Registry". 13 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
- "Milliyet Gazetesi Arşivi (roman)". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010.
