Alis Kentlerde
Alis Kentlerde, 1974 Batı Almanya yapımı dramatik yol filmidir. Özgün adı Alice in den Städten olan film İngilizce konuşulan ülkelerde Alice in the Cities adıyla gösterilmiştir. Film Türkiye'de ilk kez Mayıs 1985'te Kadıköy Moda Sineması Kültür Merkezi'nde "Batı Alman Sinemasına Saygı Haftası" toplu gösterisi kapsamında [1], sonra da Nisan 1987'de 6. Uluslararası İstanbul Sinema Günleri kapsamında yönetmenin yol üçlemesine ait diğer filmi Zamanın Akışında'yla birlikte gösterildi.[2]
| Alis Kentlerde | |
|---|---|
| Alice in den Städten | |
 "Alis Kentlerde" (Alice in den Städten) filminin özgün Almanca afişi | |
| Yönetmen | Wim Wenders |
| Yapımcı | Peter Genée |
| Senarist |
Wim Wenders Veith von Fürstenberg |
| Oyuncular |
Rüdiger Vogler Yella Rottländer Lisa Kreuzer |
| Müzik | Can |
| Görüntü yönetmeni | Robby Müller |
| Kurgu | Peter Przygodda |
| Stüdyo |
Wim Wenders Produktion WDR Televizyonu |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram, yol filmi |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı | 1974 |
| Çıkış tarih(ler)i |
3 Mart 1974, Batı Almanya Nisan 1987, 6. Uluslararası İstanbul Sinema Günleri |
| Süre | 110 dakika |
| Ülke |
 Batı Almanya |
| Dil | Almanca, yer yer İngilizce ve Hollandaca |
| Bütçe | 500,000 Alman Markı |
| Devam filmi | Falsche Bewegung (Yanlış Davranış, 1975) |
| Diğer adları |
Alis Kentlerde (Türkiye) Alice dans les villes (Fransa) Alice nelle città (İtalya) Alicia en las ciudades (İspanya) Alice in the Cities (ABD) |
| Resmî sitesi | |
"Yeni Alman Sineması" nın öncü yönetmenlerinden, yol filmlerinin kralı olarak da tanınan Wim Wenders'in yönettiği film, yönetmenin yol filmleri üçlemesi olarak da anılan bir dizi filmin ilkidir. Filmin senaryosunu da yine Wenders Veith von Fürstenberg'le birlikte yazmıştır. Filmin kasvetli siyah beyaz görüntülerini yönetmenin birçok filminin görüntü yönetmenliği yapmış olan Robby Müller 16mm film formatında çekmiştir. Yapımı WDR Televizyonu tarafından desteklenen bu düşük bütçeli bağımsız filmin başrolünde, üçlemenin diğer iki filminin başrolünde de oynayacak olan, yönetmenin fetiş aktörü Rüdiger Vogler oynamıştır. Diğer önemli rollerde çocuk oyuncu Yella Rottländer ve Lisa Kreuzer vardır. Filmin müziklerini Alman psychedelic rock grubu Can yapmıştır.
Wenders'in "çok gerçekçi bir masal" olarak tanımladığı "Alis Kentlerde" filminde, röportaj yapmak için gittiği ABD'de her şeyi yabancı ve itici bularak bir kimlik bunalımına giren ve amaçsızca turlayan Alman gazeteci Philip (Rüdiger Vogler)'in ülkesine geri dönmeye karar vermesi, havaalanında karşılaştığı mutsuz ve umutsuz bir kadının (Lisa Kreuzer) küçük kızı Alice'i (Yella Rottländer) kendisine emanet etmesiyle de yaşamının akışının tamamiyle değişmesi anlatılır.
Wenders'in en dokunaklı, en içten filmlerinden biri olarak kabul edilen "Alis Kentlerde" sıklıkla Charlie Chaplin'in The Kid (Yumurcak, 1920) filmiyle kıyaslanmıştır. Film aynı zamanda Wenders'in bir bölümünü de olsa ABD'de çektiği ilk filmidir.[3]
"Alis Kentlerde" 1976'da "en iyi film" dalında Alman Film eleştirmenleri Ödülü'nü kazanmıştır.
Konusu
Almanya'da bir gazete tarafından ABD üzerine bir yazı dizisi hazırlamakla görevlendirilmiş olan Alman gazeteci Philip Winter (Rüdiger Vogler), altındaki Amerikan arabasıyla gece gündüz bu ülkenin kentlerinde ve kırsal bölgelerinde seyahat eder, yol üstündeki motellerde geceler. Sürekli olarak polaroid kamerasıyla röportajına malzeme sağlayacak yüzlerce fotoğraf çeker ama bir türlü yoğunlaşıp da yazısını yazamaz. Gürültülü, makineleşmiş Amerikan yaşam tarzı ona yabancıdır, etrafında gördüğü duyduğu insanî değerlerden uzaklaşmış her şeyi itici bulur: sürekli reklamlarla bölünen radyo müzikleri, birbirine benzeyen sığ televizyon programları, sadece tüketmeye programlanmış sevgisiz ve iletişimsiz yalnız insanlar vb.
Her şeyden bıkan ve umudunu yitiren Philip arabasını satar ve gazetesinin irtibat bürosunun bulunduğu New York'a gelir. Kendisinden istenen röportajı yazamamıştır, röportajın yerine vermeye kalktığı polaroid fotoğrafları da büro şefi reddeder. Bunun üzerine bu devasa tüketim toplumunda bir işi kalmadığını düşünen Philip Münih'e dönmek üzere havaalanına gelir.
Havaalanındaki görevliden grev nedeniyle Almanya'ya uçuş olmadığını öğrenir ve sadece Amsterdam'a gidecek uçaktan yer ayırtabilir. Burada yine Almanya'ya gitmek üzere olan Lisa adında bir Alman kadın (Lisa Kreuzer) ve 9 yaşındaki kızı Alice (Yella Rottländer)'le tanışır. Uçak ertesi gün kalkacaktır. İngilizce bilmeyen bu ana kıza yardımcı olur, otelde onlara bir oda ayırtır. Kendi kız arkadaşı tarafından terkedilince de onların odasında kalır. Ertesi gün Lisa kızını Philip'e emanet ettiğini yazan bir not bırakarak ortadan kaybolur. Sözde bir gün sonra onları Amsterdam'da karşılayacaktır.
Philip ve Alice aynı uçakla Amsterdam'a gelirler ama Lisa orada değildir. Böylece ikilinin günler boyu sürecek zoraki beraberlikleri de başlamış olur. Philip Alice'i tek akrabası olan büyükannesine götürecektir ama ellerinde büyükannenin evinin bir fotoğrafı dışında açık bir adresi yoktur. Alice çok daha küçük bir yaştayken bu evde kalmıştır ve evi hayal meyal hatırlamaktadır. Şehrin adını hatta büyükannesinin soyadını bile tam olarak hatırlayamaz. Önceleri bu bencil ve yaramaz kız çocuğuna sinir olan ve ondan bir an önce kurtulmak isteyen Philip zaman geçtikçe ona ısınır ve aralarında sıcak bir dostluk gelişir. Bir süre önce karısından boşanmış ve hayata küsmüş olan Philip bu baba-kız ilişkisini çabucak benimser. Yalnızlığın birbirine yaklaştırdığı bu iki insan otomobil ve trenlerle günler boyunca büyükanneyi arayacaklardır. Aslında yolculuk ve aradıkları ev bir simgedir, asıl aradıkları sevgidir.
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Rüdiger Vogler | Philip 'Phil' Winter |
| Yella Rottländer | Alice |
| Lisa Kreuzer | Lisa - Alice'in annesi |
| Edda Köchl | Angela - New York'taki arkadaş |
| Ernest Boehm | Yayıncı |
| Sam Presti | Otomobil satıcısı |
| Lois Moran | Havaalanındaki hostes |
| Didi Petrikat | Frankfurt'taki arkadaş |
| Hans Hirschmüller | Polis memuru |
| Sibylle Baier | Kadın |
Müziği
Filmin özgün müziklerini Alman psychedelic rock grubu Can bestelemiştir. Bu filmde yönetmen Wim Wenders sesi o kadar geri planda tutmuştur ki neredeyse filmi izlerken fark edilmez. Bu şekliyle diğer filmlerine göre film müziğine en yakın olanıdır, çünkü sinemada "en iyi film müziği 'duyulmayandır'" şeklinde bir özdeyiş vardır. Ayrıca filmdeki olaylarla doğrudan bağlantı kurulabilecek bazı rock parçaları da kullanılmıştır ve bunlar zaman zaman filmin kendi özgün müziğinden de daha ağır basarlar.[4] Filmde kullanılan bu parçalar şunlardır: [5]
- "Under the Boardwalk" - Yorumlayanlar: Drifters ve The Rolling Stones
- "Nel blu dipinto di blù (Volare!)" - Beste ve yorum: Domenico Modugno
- "Smoke on the Water" - Yorumlayan: Deep Purple
- "On the Road Again" - Yorumlayan: Canned Heat
- "Memphis Tennesse" - Yorumlayan: Chuck Berry
- "Angie" - Yorumlayan: The Rolling Stones
- "Psychotic Reaction" - Yorumlayan: Count Five
Çekimler
"Alis Kentlerde" bir Arriflex BL film kamerasıyla 16 mm film formatına siyah beyaz çekilmiştir. Wim Wenders'in senaryosunu kendi yazdığı bütün filmleri de siyah beyaz çekilmiştir. Bu yol filminde rengin olmaması kentlerin hüznünü ve başrol oyuncusunun çaresizliğini daha çok ortaya çıkmasını sağlıyordu. Oyuncuların iç değişimleri siyah beyaz sahnelerde daha belirgin bir şekilde ortaya çıkıyordu. Wenders'in bu yol filmlerini renkli olarak düşünmek bile mümkün değildir.[4]
Filmin görüntülerini çeken, Wim Wenders'in gedikli görüntü yönetmeni Robby Müller verdiği bir röportajda başlangıçta "Alis Kentlerde" filminin renkli çekilmesinin düşünüldüğünü, hattâ bunun için fotoğraf ve film endüstrisinin öncü firması, anında tabedilmiş fotoğraf çıkartan kameraların (instant camera) üreticisi olan Polaroid'in filme sponsor bile olduğunu söylemiştir. Fakat Wenders'le bir araya gelen Müller rengin bu film için hiç de uygun olmadığını, en azından küçük kızın kalabalık ve egzotik New York görüntüleri içinde tamamen eriyip kaybolacağına karar vermişlerdir. Polaroid firması da buna ikna olmuş ama yine de sponsorluğunu geri çekmemişti. Buna mukabil filmde başrol oyuncusu Rüdiger Vogler, Polaroid'in o yıl piyasaya verdiği SX-70 modeli anlık fotoğraf makinesiyle sürekli resim çekiyordu ve bir yerde filmde bu kameranın bolca reklamı yapılmış oluyordu.[6]
Wim Wenders'in Yol Filmleri Üçlemesi
| Yıl | Özgün adı | Türkçe adı | Renk | Görüntüler | Baş rol |
|---|---|---|---|---|---|
| 1974 | Alice in den Städten | Alis Kentlerde/ (Alice Kentlerde) | S&B | Robby Müller | Rüdiger Vogler |
| 1975 | Falsche Bewegung | Yanlış Davranış | Renkli | Robby Müller | Rüdiger Vogler |
| 1976 | Im Lauf der Zeit | Zamanın Akışında/ (Zaman Boyunca) | S&B | Robby Müller | Rüdiger Vogler |
Kentler
Bu yol filminde 31 yaşındaki Alman gazeteci Philip Winter (Rüdiger Vogler) ve annesi tarafından terkedilerek zoraki olarak kendisine emanet edilmiş olan 9 yaşındaki kız çocuğu Alice (Yella Rottländer)'in birlikte Amerika ve Avrupa kıtalarında uçakla, otomobillerle ve trenlerle katettikleri kentler şunlardır: ABD'de New York, Hollanda'da Amsterdam, Batı Almanya'da da Wuppertal, Essen, Duisburg, Oberhausen ve Gelsenkirchen kentleri. Almanya'daki bu kentlerin tamamı Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde yer almaktadır.
Wenders-Müller-Handke-Vogler işbirliği
Wim Wenders birçok filminde takıntılı bir şekilde Hollanda kökenli görüntü yönetmeni Robby Müller, Avusturyalı yazar, senarist Peter Handke ve Alman aktör Rüdiger Vogler'le birlikte çalışmıştır. Wim Wenders'in fetiş aktör-senarist ve kameramanıyla birlikte yaptıkları filmler şunlardır:
| Yıl | Özgün adı | Türkçe adı | Senarist | Görüntü yönetmeni | Fetiş oyuncu |
|---|---|---|---|---|---|
| 1969 | Alabama (kısa) | Robby Müller | |||
| 1969 | 3 Amerikan Uzunçaları (kısa) | Peter Handke | |||
| 1970 | Summer in the City | Kentte Yaz | Robby Müller | ||
| 1972 | Die Angst des Tormanns beim Elfmeter | Kalecinin Penaltı Anındaki Kaygısı | Peter Handke | Robby Müller | Rüdiger Vogler |
| 1973 | Der Scharlachrote Buchstabe | Kızıl Harf | Peter Handke | Robby Müller | Rüdiger Vogler |
| 1974 | Alice in den Städten | Alis Kentlerde | Robby Müller | Rüdiger Vogler | |
| 1975 | Falsche Bewegung | Yanlış Davranış | Peter Handke | Robby Müller | Rüdiger Vogler |
| 1976 | Im Lauf der Zeit | Zamanın Akışında | Robby Müller | Rüdiger Vogler | |
| 1977 | Der Amerikanische Freund | Amerikalı Arkadaşım | Robby Müller | ||
| 1984 | Paris, Texas | Paris, Texas | Robby Müller | ||
| 1987 | Der Himmel über Berlin | Berlin Üzerindeki Gökyüzü | Peter Handke | ||
| 1991 | Bis ans Ende der Welt | Dünyanın Sonuna Kadar | Robby Müller | Rüdiger Vogler | |
| 1993 | In weiter Ferne, so nah! | Öylesine Uzak, Öylesine Yakın | Rüdiger Vogler | ||
| 1994 | Lisbon Story | Lizbon Öyküsü | Rüdiger Vogler | ||
| 1995 | Al di là delle nuvole (Michelangelo Antonioni'yle birlikte | Bulutların Ötesinde | Robby Müller |
Kaynakça
- Videosinema Dergisi, 1985 Temmuz-Ağustos tarihli 13. sayısı s. 32
- "6. Uluslararası İstanbul Sinema Günleri '87". iksv.org. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- "Alice in the Cities" (İngilizce). www.wim-wenders.com. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- Künzel, Uwe (2005). Wim Wenders. Afa Yayıncılık. ss. sayfa 35.
- "Alice in den Städten (1974)/soundtrack" (İngilizce). IMDb. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- "Robby Muller Interviewed in Sydney by Lindsay Amos" (İngilizce). moviexpress.tripod.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
Dış bağlantılar
- IMDb'de Alice in den Städten
- allmovie.com'da "Alice in den Städten" 8 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Resmi web sitesi