Amerika antilobu
Amerika antilobu (Antilocapra americana), Kuzey Amerika'da yaşayan bir gevişgetiren çift toynaklı türü. Çatalboynuzlu antilop ya da Çatalboynuzlu hayvan olarak da bilinir.
| Amerika antilobu | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
(Ord, 1815) | ||||||||||||||||
Dış görünüşü ile bir antilobu andırmasına rağmen Asya'da ve Afrika'da yaşayan antiloplar ile akrabalığı yoktur. Bu yüzden yalnız başına Antilocapridae adlı ayrı bir familyaya konulur. Amerika antilobu bu eski familyanın günümüzde yaşayan son temsilcisi olarak kalmıştır.
Özellikleri
Amerika antilobu bir ceylan büyüklüğündedir. 150 cm uzunluğa (artı 8–15 cm kuyruk), 90 cm boya ve 50–70 kg ağırlığa ulaşır. Üst kısımları sarı ile kızıl kahverengi arası değişir, karın kısımları beyaz olur. Beyaz tüylerini dikerek, bu şekilde birbirlerini tehlikeye karşı uyarmak için işaret verebilirler. Erkeklerin boynuzları kulaklarının iki katına, 25 cm uzunluğa varır. Dişilerin neredeyse hiç boynuzları olmaz. Eğer boynuzları olursa da asla kulakların uzunluğunu aşmaz. Her boynuzun ucu çatallanır, bir ucu köküne yakın bir yerden dışarıya doğru ve diğeri daha yukarıda içeriye yönelir. Boynuzlar her sene yenilenir.
Amerika antilopları çok uzun atlayabilmeleri ile de dikkati çekerler. Tek bir sıçrama ile 6 metre ilerleyebilirler.
Yayılım
Amerika antilobu bir zamanlar bütün Kuzey Amerika'da, hatta çöl ve yarı çöllerinde ve Meksika'nın kuzeybatısına kadar uzanan geniş bir coğrafyaya yaygındı. Kayalık Dağları'nda bazen hatta 3500 m yüksekliğe kadar çıkarlar, ama genelde düz bölgelerde yaşarlar.
Sınıflandırma
Amerika antilobunun sınıflandırılması uzun süre tam olarak aydınlatılamamıştır. Daha en başlardan ayrı bir familyaya konulmuş olsa da, 1960'lara kadar hala sırf boynuzlugillerin bir alt familyası olduğunu savunan zoologlar olmuştur. Sonunda DNA analizleri sayesinde geyikgillerin bir kardeş grubu oldukları kanıtlanmıştır.
Evrim tarihi
Geçmişte Amerika antilobugiller familyasının Kuzey Amerika'da birçok türleri olmuştur. Familyanın tanılan en eski üyesi erken Miyosen çağında ortaya çıkan, uzun çatallı boynuzlu Paracosoryx cinsi olmuştur. Sonradan ortaya çıkan Ramoceros cinsinde boynuzlar çengel olmuş ve çatallıdır. Daha geç zamanlarda ortaya çıkan Meryceros ve Cosoryx cinsleri bugünkü Amerika antilobuna daha çok benzemişlerdir. Pliyosen çağında birçok Plioceros cinsine ait kısa boyunlu, kısa ve kalın boynuzlu türler ortaya çıkmıştır. Pleistosen çağında daha çevik yapılı, buzul çağına ayak uydurmuş Tetrameryx ve Capromeryx cinsleri ortaya çıkmıştır. Bu iki cins familyanın (Stockoceratini) adlı ayrı bir kolunu oluşturur. Buzul çağının sonunda bütün bu türlerin soyu tükenmiş, ve Pleistosen çağında da çoktan var olmuş olan Amerika antilobu familyanın tek temsilci olarak hayatta kalmıştır.
Alt türleri
Bilimcilerin farklı görüşlerine göre 4 ya da 6 alt türü kabul edilir. Bu 4 türün statüleri hala tartışılmaktadır:
- Antilocapra americana americana ABD ve Kanada'nın çayırlarında yaygındır.
- Antilocapra americana mexicana ABD'nin güneybatısında bulunan yarı çöllerde ve Meksika'nın sınıra yakın bölgelerinde yaygındır.
- Antilocapra americana peninsularis Aşağı Kaliforniya'da yaşar.
- Antilocapra americana sonoriensis Arizona'nın güneyinde ve Kuzey Meksika'da yaşar.
Bazı kaynaklarda Antilocapra americana anteflexa ve Antilocapra americana oregona alt türleri isimlerine rastlanılır. Ancak bu isimler sırf Antilocapra americana americana alt türü için kullanılan diğer isimlerdir.
Kitaplar
- Heinrich Weidinger: Pronghorn, die nordamerikanische Antilope. Weidinger, Fürth, 1995, ISBN 3-00-005546-0
- John A. Byers: Built for Speed. A Year in the Life of Pronghorn. Harvard University Press, Cambridge Mass, 2003, ISBN 0-674-01142-2
- Gary Turbak: Pronghorn. Portrait of the American Antelope. Northland Publishing, Flagstaff (Arizona), 1995, ISBN 0-87358-595-X
Dış bağlantılar
- National Wildlife Federation (engl.)
- North American Pronghorn Foundation26 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Organisation zum Schutz und zur Erforschung des Gabelbocks, engl.)
- U.S. Fish & Wildlife Service (engl.)
- Antelope Specialist Group (1996). Antilocapra americana. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesisi. IUCN 2006. 12. Mai 2006 tarihinde alınmıştır.