Amida (Mezopotamya)

Amida (Modern Yunanca: Ἄμιδα, Kürtçe: Amed[1][2][3]) Günümüzde Modern Diyarbakır'ın bulunduğu Mezopotamya antik şehri. Romalı yazarlar Ammianus Marcellinus ve Procopius, Roma eyaleti Mezopotamya'nın bir şehri olarak kabul ederler.

Amida surları, Sasani Kralı II. Şapur tarafından şehrin ele geçirildiği 359 yılındaki Amida kuşatmasından önce II. Constantius tarafından inşa edilmiştir.
359 yılındaki Amida kuşatmasından önce II. Constantius tarafından inşa edilen Amida surları

Şehir, Dicle'nin sağ kenarında yer alır. Şehir surları azametli ve sağlamdır ve eski binalardan devşirilerek inşa edilmiştir.

Tarih

Uzun tarihi boyunca birçok isimle bilinen Amid(a), Asurlular tarafından M.Ö. yaklaşık 3. binde kurulmuştur. Amida'da bulunmuş en eski kalıntı M.Ö. yaklaşık 3. bine ait olduğuna inanılan Kral Naram-Sin'e ait ün steldir. Amida ismi ilk Asur topraklarının bir parçası olan şehre hükmeden Asurlu Kral Adad Nirari (yak. 1310 -1281 M.Ö.) yazılarında görülür. Amida Kral Tiglath-Pileser-I (1114–1076 M.Ö.) hükümdarlığı boyunca Asur topraklarının önemli bir parçası olmaya devam etmiş ve M.Ö. 705 yılına kadar Asur hükümdarlarının aralarında Amida ismi yer almıştır ayrıca 305 yılında Ermeni Kral II. Tiridates'in ve Romalı tarihçi Ammianus Marcellinus (325–391) arşivlerinde yer alır.

359 yılında Sasani Kralı II. Şapur tarafından 73 günlük kuşatma sonrası Amida ele geçirilmeden önce II. Constantius tarafından şehir surları genişletilmiş ve güçlendirilmiştir. Roma askerleri ve şehrin nüfusunun büyük kısmı Persler tarafından öldürülmüştür. Şehrin savunmasında yer alan tarihçi Ammianus Marcellinus kuşatmanın detaylarını anlatır.[4] 363 yılında Amida, Roma İmparatoru Julianus tarafından geri alınmıştır.

Amida, Sasani Kralı I. Kavad tarafından Anastasya Savaşı sırasında sonbahar ve kış (502-503) boyunca kuşatılmıştır. Şehrin kuşatması, Kavad'ın beklediğinden daha çetin geçti; savunma yapanlar, destek birlikleri gelmemesine rağmen, nihai olarak mağlup olmadan önce, Sasani ataklarını başarıyla üç ay boyunca püskürttüler.[5][6] Aynı savaş sırasında, generaller Patricius ve Hypatius komutasında Romalı kuvvetlerin Sasani elindeki Amida'yı ele geçirme teşebbüsleri başarısız oldu.[7] 504 yılında, Romalılar 504 yılında tekrar ele geçirdiler, I. Justinianos duvar tahkimatları tamir ettirdi.[8]

Sasaniler şehri 602 yılında üçüncü kez ele geçirdi ve 602–628 yılları arasında devam eden Bizans-Sasani savaşları boyunca ellerinde tuttular. 628 yılında, Herakleios Amida'yı geri aldı.

En sonunda 639 yılında Müslüman Arap kuvvetleri şehri ele geçirdi ve Kürt Mervaniler 10.ve 11. yüzyıl boyunca bölgede hüküm kurana kadar ellerinde tuttular.

1085 yılında Selçuklular, bölgeyi Mervaniler'den ele geçirdiler ve bölgeye birçok Türkmen yerleştirdiler. Fakat, Eyyûbîler şehri Selçuklular'dan 1201 yılında aldılar ve şehri, Moğol İlhanlılar tarafından ele geçirildiği 1259 yılına kadar yönettiler. Sonra Türkmen Artuklu Beyliği şehri ele geçirip 1409 yılına kadar yönettiler. Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim şehri 1515 yılında Safevî Devleti'nden aldı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Gunter, Michael M. (2010). Historical Dictionary of the Kurds. Scarecrow Press. s. 86. Diyarbakir is often called the unofficial capital of Turkish Kurdistan. Its Kurdish name is Amed.
  2. King, Diane E. (2013). Kurdistan on the Global Stage: Kinship, Land, and Community in Iraq. Rutgers University Press. s. 233. Diyarbakir's Kurdish name is “Amed.”
  3. Akyol, Mustafa (2007). "Pro-Kurdish DTP sweeps Diyarbakir". Hürriyet. 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2017. Amed is the ancient name given to Diyarbakir in the Kurdish language.
  4. Ammianus Marcellinus, xix. 1, seq.
  5. Greatrex-Lieu (2002), 63
  6. Procopius, Bellum Persicum i. 7, seq.
  7. Greatrex-Lieu (2002), 69-71
  8. Procopius, De aedificcis, ii. 3. 27.

Kaynakça
  • George Long, "Amida", in William Smith, Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü, Volume 1, Walton & Maberly, 1854, p. 122.
  • Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002). "Justinian's First Persian War and the Eternal Peace". The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars. Routledge. ss. 82-97. ISBN 0-415-14687-9.
  • Matthew Bennett, "Amida", The Hutchinson dictionary of ancient & medieval warfare, Taylor & Francis, 1998, , p. 13.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.