Ankara Birlik Tiyatrosu

Ankara Birlik Tiyatrosu, kısa adıyla (ABT) 10 Eylül 1971 tarihinde Zeki Göker ve arkadaşları tarafından kurulmuş olan tiyatro topluluğudur.

12 Mart diktatörlüğünün karanlığına karşı, cezaevlerindeki devrimcilere giysi ve para desteği sağlamak, Anadolu kentlerinde turneler aracılığıyla kentler arasında iletişim sağlamak, halkın içine düştüğü karamsarlığı kırmak, devrimci umudu yükseltmek amacıyla kuruldu.

Halil Ergün’den Ankara Birliği Sahnesi’nin “Birlik” sözcüğünü kullanma onayını alarak, Aziz Nesin’in “Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz” oyunu ile turneye çıktı ve hiç dönmeksizin ilk üç yıl Anadolu’yu dolaştı.

Faaliyetleri

Ankara Birlik Tiyatrosu, Samsun’da yerleşik salonda 1,5 yıl, daha sonra Ankara’da (Eti Sanat Merkezi ve Şölen Sanat Merkezi) 11 yıl ve 1987’den itibaren de İstanbul Kocamustafapaşa (ABT Kültür Merkezi) ve daha sonra Aksaray’da (ABT Sanat Evi) olmak üzere 2006 yılına dek (yönetmen Zeki Göker'in vefatına kadar geçen süre içinde) 35 yıl kesintisiz varlığını sürdürdü.

Bu sürede 40’ın üzerinde oyun sergiledi. Anadolu'nun hiç gidilmeyen bir tek kenti ya da ilçesi kalmadı. Hatta bazı köylere giderek, sahnenin olmadığı yerlerde, köy kahvelerinin masaları üzerinde veya traktör römorkları üzerinde oyunlar sahneledi.

Avrupa'nın 5 ülkesinde (Almanya, Fransa, İngiltere, Hollanda, Avusturya) 10 yıl turneler yaptı. Bu turnelerin bazılarına Grup Kızılırmak ile birlikte çıktı.

Ankara ve İstanbul’da 6 noktada kültür merkezleri inşa etti.[1]

“Güneşe Merdiven Dayayanlar” başlığı ile Hasan Hüseyin, Yılmaz Güney, Rıfat Ilgaz, Hasan İzzettin Dinamo, Orhan Kemal, Nâzım Hikmet ve İbrahim Kaypakkaya’nın yaşamlarını oyunlaştırarak kitlesel anma geceleri yaptı.

1992 yılında Sultanahmet Cezaevi’ni açıkhava sineması ve kültürel etkinlikler için 'Sultanahmet'in Orta Yeri Sinema' adı altında düzenledi.[2][3][4] Bu etkinlik de polis tarafından engellenip cezaevi kapısı mühürlendi, 21 sanatçı ve çalışan gözaltına alındı.[5][6]

“Merhaba Sinema” başlığıyla İstanbul’da Gezi Parkı içinde ve Doğu ve Güneydoğu’da seyirciyi sinema ile buluşturdu.

Tiyatro atölyeleri ve çocuk kulüpleri ile sanatsal eğitim çalışmaları yaptı.

Kuruluşundan itibaren Zeki Göker, Ender Yiğit, Rıza Akın, Ercan Demirel, Deniz Oral, Semra Dinçer, İhsan Sanıvar, İlyas Salman, Berrin Cerrahoğlu, Bilge Can Göker, Güzide Balcı, A. Haluk Ünal, Feridun Koç, Mehmet Esatoğlu, Orhan Aydın, Güney Zeki Göker, Arif Akkaya, Ayşe Emel Mesci, İlkay Akkaya, Tuncay Akdoğan, Engin Günay, Almıla Uluer, Erdoğan Akduman, Nejmi Aykar, Arzu Gamze Kılınç, Yaşar Güner, Levent Kırca, Yekta Keçeli gibi birçok sanatçı ABT'de rol almış, Erhan Gökgücü, Yavuzer Çetinkaya ve Zeki Göker gibi yönetmenler oyunlar sergilemişlerdir.

Tiyatro Anlayışı

ABT, tiyatroyu sosyalizm mücadelesinde bir araç olarak görüp, oyunlarını da sınıf mücadelesi temelli politik tiyatronun kurucusu Piscator çizgisinde ve genelde Brecthyen (Epik) tarzda bir anlatımla sahnelemiştir. Yönetmen Zeki Göker, bir röportajında şöyle demiştir: Tiyatro bizim için araçtır. Biz önce devrimci, sonra sanatçıyız. Bu nedenle de politik tiyatro yapıyoruz.[7]

Seyircisi çoğunlukla tiyatrodan yoksun bırakılmış yığınlardır ve anlatımında da bu seyirci dramaturjisinin etkisi vardır.

Oyunlarının geneli kara mizah, kabare veya belgesel tiyatro örnekleridir.

Devlet yardımına başvurmadan ve sermaye çevrelerinden destek almadan tiyatro yapan ender profesyonel tiyatroların başında gelir.[8]

Sınıfsal bakışı ve muhalif/sosyalist oyunları nedeniyle oynadığı neredeyse tüm oyunlar defalarca yasaklanıp hepsi mahkeme kararıyla oynanmıştır.[9][10][11][12][13][14][15]

Oyunlarından Bazıları
  • Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Aziz Nesin
  • Kara Düzen, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Yeniden Doğarız Ölümlerde, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Alo Orası Tımarhane mi, Galip Arcan
  • Özgürlüğün Bedeli, Emmanuel Roblès
  • Güneşin Katli, Zeki Göker
  • Teneke, Yaşar Kemal
  • Davulun Sesi, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Hastane mi Kestane mi, Turhan Temuçin
  • Savunma Öyküsü, Emmanuel Roblès
  • İcraatın İçinden İnsan Manzaraları, Zeki Göker
  • Pir Sultan Abdal, Erol Toy
  • Ana, Bertolt Brecht (Maxim Gorki'den uyarlama)
  • Üç Kuruşluk Diktatör, Muzaffer İzgü
  • Haziranda Ölmek Zor, Zeki Göker
  • Güneşten Bir Parça, Zeki Göker
  • Ben Devletim Oynatmam, Zeki Göker
  • Bir Güzel Çirkin Kral, Zeki Göker
  • Karanlıkta Işık Damlaları, Zeki Göker
  • Güneşe Merdiven Dayayanlar, Zeki Göker
  • Gurbet Kuşları, Mrozek
  • Canavar Cafer, Refik Erduran
  • Bir Ulu Çınar, Zeki Göker
  • Tiyatrocu, Zeki Göker
  • Kral Çıplak, Zeki Göker
  • Nuh'un Gemisi, Zeki Göker
  • Günde Dünü Yaşamak, Zeki Göker

ABT Çocuk Tiyatrosu Oyunları
  • Kral Gitti Dayak Bitti
  • Adını Çocuklar Koysun
  • Mikrobun Ettikleri
  • Becerikli Kanguru
  • Kazıdaki Büyük Sır
  • Ali'nin Düşü
  • Sevimli Oyuncaklar

Notlar
  1. 19 Aralık 1992, Özgür Gündem, ABT'den Kültür Merkezi
  2. 27 Temmuz 1992, Cumhuriyet, Sultanahmet Şimdi Özgür, Handan Şenköken
  3. 29 Temmuz 1992, Gündem Kültür-Sanat, Cezaevi Avlusunda Sinema Geceleri, Göknur Calan
  4. 6 Ağustos 1992, Hürriyet, Sultanahmet Cezaevi'nde 45 Gün Şenlik Var
  5. 2 Eylül 1992, Sabah, İstanbul'da Gözaltı
  6. 3 Eylül 1992, Cumhuriyet, Kültürevine Baskın
  7. Mart 1992, Yeni İnsan, Ankara Birlik Tiyatrosu ile Röportaj
  8. 4 Ağustos 2005 Vatan, Mustafa Mutlu
  9. 27 Ağustos 1990 Tercüman
  10. 30 Ağustos 1990 Milliyet
  11. 20 Ekim 1990 Hürriyet
  12. 1 Eylül 1990 Cumhuriyet
  13. 30 Mayıs 2001 Radikal
  14. 27 Ekim 2001, Konum, Evrensel, Çetin Diyar
  15. 17 Şubat 2002 Cumhuriyet

Kaynakça
  • Esatoğlu, Mehmet. 'Zeki Göker Kadıköy'e Geliyor'. Tiyatro Portal. 26 Eylül 2013.
  • Uslu, Nurhan. 'Bu Bir Güneşe Merdiven Dayayanların Türküsüdür'. Tiyatro Gazetesi, Ekim 2013 - Sayı 31. ISSN 1307-9816
  • Ersan, Mehmet Özgür. 'Haziranda Ölmek Zor Oyununun Yönetmeni Bilge Can Göker ile söyleşi'. Ekin Sanat Dergisi. Ocak 2014

Ayrıca bakınız

Dış kaynaklar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.