Zeki Göker

Zeki Göker (d. 3 Eylül 1946, İstanbul - ö. 19 Aralık 2006) Türk tiyatro ve sinema sanatçısı, oyuncu, yazar, yönetmen, senarist, gazeteci.

Zeki Göker
Doğum 3 Eylül 1946(1946-09-03)
İstanbul
Ölüm 19 Aralık 2006 (60 yaşında)
İstanbul
Milliyet  Türkiye
Meslek oyuncu, yazar, yönetmen, senarist, gazeteci
Etkin yıllar 1971 - 2006
Evlilik Gül Göker
Çocuk(lar) Elif Sumru Göker, Güneş Kurtuluş Göker, Senem Devrim Göker, Bilge Can Göker, Güney Zeki Göker, Pınar Can Göker, Nisan Gül Göker
Etkilendikleri Nejat Uygur, Tevfik Gelenbe, Bertolt Brecht, Erwin Piscator
Etkiledikleri İlkay Akkaya, Rıza Akın, Bilge Can Göker

Tiyatro sanatçısı Gül Göker'in eşi, Grup Yorum üyesi Elif Sumru Göker'in, tiyatro sanatçıları Bilge Can Göker ve Güney Zeki Göker'in babasıdır.

Yazar, yönetmen, oyuncu kimliğini sadece tiyatro ile sınırlamayan Zeki Göker, sinemada da birçok film senaryosu yazmış ve oynamıştır.

Mitinglerde, kitlesel gecelerde, Avrupa’nın birçok ülkesinde sunuculuk yapmış, gür sesiyle şiirler okumuş, inandığı dünya görüşünün ışığında yeteneklerini alanlara, meydanlara taşımıştır. Kendisini bir ‘tiyatro işçisi’ olarak tanımlamıştır.

Yaşamı

1946’da İstanbul’da doğdu. Gazeteci İbrahim Necdet Göker ve Mükerrem Göker'in oğludur.

Gençlik Yılları

Tiyatroya 1959 yılında Adana Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nda başladı. Belediye Tiyatrosu'na bağlı olarak kurulan Gençlik Amatör Tiyatro Topluluğunun kurucuları arasında yer aldı. Üç yıl boyunca Belediye Tiyatrosu salonunda oyunlar sergileyen topluluğun ilk oyunu Donald ve Edmond Trazenski'nin film senaryosu olarak yazdıkları Kamp 17dir. Daha sonra İ.Hakkı Baltacıoğlu'nun Andaval Palas, Baha Dürder - Haydar Edizkun'un Ayıkla Pirincin Taşını, Moliere'in Zoraki Hekim ve Cehit Atay'ın Pusuda adlı oyunlarını sergilediler. Brecht'in Carrar Ana'nın Silahları oyununu, kadın oyuncu sıkıntısı yaşadıklarından Carrar Baba'nın Silahları olarak oynarlar.[1]

Zeki Göker, bu yıllarda tanıştığı ve uzun yıllar beraber çalıştığı Nejat Uygur ve Tevfik Gelenbe gibi ustalardan Geleneksel Türk Tiyatrosu eğitimi almıştır.

Gençlik Amatör Tiyatro Topluluğu, Kasım 1964'te, yine Zeki Göker yönetmenliğinde Adana Sanat Tiyatrosu olarak yoluna devam eder. Turgut Özakman'ın Duvarların Ötesi, Cahit Atay'ın Karaların Memetleri ve Ana Hanım Kız Hanım, Aka Gündüz'ün Mavi Yıldırım, Haldun Taner'in Keşanlı Ali Destanı adlı oyunlarını sergilerler.[1] Dönemin Adana Belediye Başkanı Ali Sepici, Ana Hanım Kız Hanım adlı oyunun gala gecesinde solcu bir oyun olduğu gerekçesiyle oynatmamak ve Adana Sanat Tiyatrosu'nu salondan atmak için Ziyapaşa Oda Tiyatrosu binasını yıktırır ve Adana tiyatro tarihine tiyatro yıktıran belediye olarak geçer.[2][3]

Salonsuz kalan Zeki Göker ve arkadaşları, Ceyhan Belediyesi'nin çağrısı üzerine Ceyhan Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nu kurdu.[4] Zeki Göker'in yönetmenliğinde kurulan Ceyhan Belediyesi Şehir Tiyatrosu'nun sahnelediği oyunlardan bazıları Turgut Özakman'ın Duvarların Ötesi, Ocak, Komşularımız, R.Thomas'ın Tuzak, Cahit Atay'ın Ana Hanım Kız Hanım, Refik Erduran'ın İkinci Baskı, Aziz Nesin'in Toros Canavarıdır. Mecliste sürekli tartışma konusu olan Şehir Tiyatrosu, 3 yıl sonra kapatılır.[1]

Adana'ya dönüp bir süre Dost Oyuncular kadrosunda yer alan Zeki Göker, "kitleleri bilinçlendirmede tiyatrodan Devrimci Tiyatro yaparak yararlanılabileceğini" savunarak 1970'te Ender Yiğitel ve Sema Göker ile birlikte ekipten ayrılıp Çukurova Bölge Tiyatrosu’nu kurdu. Ancak 12 Mart darbesi sonrası, Adana’yı terk etmek zorunda kaldı.

70'li Yıllar

1971 yılı Eylül ayında Ankara Birlik Tiyatrosu’nu kurdu ve ABT çatısı altında politik-devrimci tiyatro anlayışını ölümüne dek sürdürdü. Bir sonraki darbeye kadarki süre içinde Emmanuel Roblès'in Özgürlüğün Bedeli, Mehmet Türkkan'ın Güneşin Katli gibi oyunları yönetti.

80'li Yıllar

12 Eylül darbesi ABT’nin çalışmalarının bir süreliğine de olsa durmasına yol açtı. Zeki Göker, 1981 - 82 sezonunda Adana Belediyesi Şehir Tiyatrosu'na davet edildi ve bir süre Adana'da kalıp Belediye Tiyatrosu'na konuk oyuncu olarak destek verdi.[1][3] Öte yandan kendini toparlayıp çocuk oyunlarını sergilemeye başlayan ABT, yeniden tiyatro pratiğine süreç içinde muhalif oyunları da katmayı başardı. Turhan Temuçin’in Hastane mi Kestane mi?, Yaşar Kemal’in Tenekesi ile başlayan süreç İcraatın İçinden İnsan Manzaraları, Savunma Öyküsü ile sürdü. 80'lerin sonlarına doğru Göker, sinema alanında da muhalif kimliği doğrultusunda senaryolar yazıp çeşitli filmlerde rol aldı.

90'li Yıllar

90’lı yıllarda Zeki Göker ve topluluğu Erol Toy’un “Pir Sultan Abdal” oyununu sahneledi. Oyun hem on binlerce izleyiciyle buluştu hem de yüzlerce yasaklamayla engellenmeye çalışıldı.[5][6][7] Zeki Göker, Bertolt Brecht'in Ana oyunu gibi oyunların yanı sıra kendi yazdığı Tiyatrocu, Kral Çıplak, Nuh'un Gemisi, Güneşe Merdiven Dayayanlar, Haziranda Ölmek Zor gibi oyunları da sahneye koydu. Anadolu ve Avrupa'nın birçok kentinde oyunlar sergiledi. ABT'nin kadrosuna giren oyuncu İlyas Salman’la birlikte Slawomir Mrozek’in Sığıntılarını Gurbet Kuşları adıyla ve Refik Erduran’ın Canavar Cafer oyunlarını sahneledi.

Son Yılları

2004 yılında, gırtlak kanseri nedeniyle sesini tümden yitirdi. Hiç konuşamayan bir aktör olarak son kez ‘Günde Dünü Yaşamak’ adlı oyunu yazarak, bu oyunda sahneye çıkıp, iki saat boyunca sahnede hiç konuşmadan oynamış ve Anadolu’yu dolaşmıştı.

Muzaffer İzgü ile birlikte yazdığı ‘Kara Düzen’ ve ‘Yeniden Doğarız Ölümlerde’ oyunları ile başladığı yolculukta, yerli ve yabancı yazarlardan seçtiği oyunlar dışında, kendisi de oyun yazarak tiyatro anlayışını güçlendirdi. ABT’de bütün bu oyunları sahneye koydu. 1971’den 2006’ya dek yönettiği ve oynadığı bütün oyunlar yasaklandı, defalarca oyuncularıyla gözaltına alındı, yargılandı… Kültür Merkezleri, tiyatro salonları kapatıldı, mühürlendi.[4][8][9]

19 Aralık 2006'da İstanbul'da vefat etti.[10]

Adına 2013 yılında Kadıköy Tellalzade Sokak'ta Zeki Göker Kültür Merkezi açılmıştır.

Rol Aldığı Bazı Oyunlar
  • Kamp 17, Donald ve Edmond Trazenski
  • Andaval Palas, İ.Hakkı Baltacıoğlu
  • Ayıkla Pirincin Taşını, Baha Dürder - Haydar Edizkun
  • Zoraki Hekim, Moliere
  • Pusuda, Cahit Atay
  • Carrar Baba'nın Silahları, Bertolt Brecht
  • Duvarların Ötesi, Turgut Özakman
  • Karaların Memetleri, Cahit Atay
  • Ana Hanım Kız Hanım, Cahit Atay
  • Mavi Yıldırım, Aka Gündüz
  • Toros Canavarı, Aziz Nesin
  • Tuzak, Robert Thomas
  • Keşanlı Ali Destanı, Haldun Taner
  • Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Aziz Nesin
  • Kara Düzen, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Yeniden Doğarız Ölümlerde, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Alo Orası Tımarhane mi, Galip Arcan
  • Özgürlüğün Bedeli, Emmanuel Roblès
  • Güneşin Katli, Mehmet Türkkan
  • Teneke, Yaşar Kemal
  • Davulun Sesi, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Hastane mi Kestane mi, Turhan Temuçin
  • Savunma Öyküsü, Emmanuel Roblès
  • İcraatın İçinden İnsan Manzaraları, Zeki Göker
  • Pir Sultan Abdal, Erol Toy
  • Ana, Çev.Yavuzer Çetinkaya (Bertolt Brecht, Maksim Gorkinin aynı adlı romanından uyarlama)
  • Üç Kuruşluk Diktatör, Muzaffer İzgü
  • Haziranda Ölmek Zor, Zeki Göker
  • Güneşten Bir Parça, Zeki Göker
  • Ben Devletim Oynatmam, Zeki Göker
  • Bir Güzel Çirkin Kral, Zeki Göker
  • Karanlıkta Işık Damlaları, Çev.Füsun Demirel (Dario Fo'nun Kadın Oyunları adlı oyunundan)
  • Gurbet Kuşları, Çev.Kaya Öztaş (Slawomir Mrozek'ın Sığıntılar adlı oyunundan)
  • Canavar Cafer, Refik Erduran
  • Bir Ulu Çınar, Zeki Göker
  • Tiyatrocu, Zeki Göker
  • Kral Çıplak, Zeki Göker
  • Nuh'un Gemisi, Zeki Göker
  • Günde Dünü Yaşamak, Zeki Göker
  • Güneşe Merdiven Dayayanlar, Zeki Göker

Yönettiği Oyunlar
  • 72.Koğuş, Orhan Kemal
  • Toros Canavarı, Aziz Nesin
  • Tuzak, Robert Thomas
  • Keşanlı Ali Destanı, Haldun Taner
  • Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Aziz Nesin
  • Kara Düzen, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Yeniden Doğarız Ölümlerde, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Alo Orası Tımarhane mi, Galip Arcan
  • Güneşin Katli, Mehmet Türkkan
  • Teneke, Yaşar Kemal
  • Davulun Sesi, Muzaffer İzgü - Zeki Göker
  • Hastane mi Kestane mi, Turhan Temuçin
  • Savunma Öyküsü, Emmanuel Roblès
  • İcraatın İçinden İnsan Manzaraları, Zeki Göker
  • Pir Sultan Abdal, Erol Toy
  • Ana, Çev.Yavuzer Çetinkaya (Bertolt Brecht, Maksim Gorki'nin aynı adlı romanından uyarlama)
  • Üç Kuruşluk Diktatör, Muzaffer İzgü
  • Haziranda Ölmek Zor, Zeki Göker
  • Güneşten Bir Parça, Zeki Göker
  • Ben Devletim Oynatmam, Zeki Göker
  • Bir Güzel Çirkin Kral, Zeki Göker
  • Karanlıkta Işık Damlaları, Çev.Füsun Demirel (Dario Fo'nun Kadın Oyunları adlı oyunundan)
  • Gurbet Kuşları, Çev.Kaya Öztaş (Slawomir Mrozek'ın Sığıntılar adlı oyunundan)
  • Canavar Cafer, Refik Erduran
  • Tiyatrocu, Zeki Göker
  • Kral Çıplak, Zeki Göker
  • Nuh'un Gemisi, Zeki Göker
  • Günde Dünü Yaşamak, Zeki Göker
  • Güneşe Merdiven Dayayanlar, Zeki Göker

Yazdığı Oyunlar
  • Kara Düzen
  • Yeniden Doğarız Ölümlerde
  • Bu Oyun Oynanmamalı
  • Davulun Sesi
  • İcraatın İçinden İnsan Manzaraları
  • Haziranda Ölmek Zor
  • Güneşten Bir Parça
  • Ben Devletim Oynatmam
  • Bir Güzel Çirkin Kral
  • Karanlıkta Işık Damlaları
  • Tiyatrocu
  • Kral Çıplak
  • Nuh'un Gemisi
  • Günde Dünü Yaşamak
  • Güneşe Merdiven Dayayanlar

Sinema Oyunculuğu
  • Sürgün, 1988
  • Kurt Payı, 1988
  • Kimlik, 1988
  • El Kapıları, 1988
  • Bir Irmağa Yolculuk, 1988
  • Karınca Katarı, 1987
  • Evlerden Biri, 1987
  • Deniz Kızı, 1987
  • Sahildeki Yabancı, 1974

Film Senaryoları
  • Bir Yaz Kampı Macerası, 2006
  • Sürgün, 1988
  • Kurt Payı, 1988
  • Bir Irmağa Yolculuk, 1988
  • Karınca Katarı, 1987

Notlar
  1. Cumhuriyet Dönemi'nde Adana'da Batı Tarzı Tiyatro Yaşamı (1923 - 1990), Nurhan Tekerek, T.C. Kültür Bakanlığı, 1997, Ankara, ISBN 975-17-1770-1
  2. Cumhuriyet Gazetesi, 21 Şubat 1967 Bir Tiyatro Nasıl Yıkılır?
  3. "Tiyatro Dünyası". 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014.
  4. 25 Aralık 2006, Sıra Bizde, Kent Yaşam, Uygur Erol
  5. 27 Ağustos 1990 Tercüman
  6. 30 Ağustos 1990 Milliyet
  7. 20 Ekim 1990 Hürriyet
  8. 4 Ağustos 2005, Vatan, Mustafa Mutlu
  9. 1 Mayıs 2006, Vatan, Mustafa Mutlu
  10. 20 Aralık 2006, Cumhuriyet

Kaynakça
  • ABT arşivi
  • Tekerek, Nurhan. 'Cumhuriyet Dönemi'nde Adana'da Batı Tarzı Tiyatro Yaşamı (1923 - 1990)'. T.C. Kültür Bakanlığı, 1997, Ankara, ISBN 975-17-1770-1
  • Uslu, Nurhan. 'Bu Bir Güneşe Merdiven Dayayanların Türküsüdür'. Tiyatro Gazetesi, Ekim 2013 - Sayı 31. ISSN 1307-9816
  • Tiyatro Dünyası3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Özgür Gündem

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.