Bayağı kızılkuyruk
Âdî kızılkuyruk ya da bayağı kızılkuyruk (Phoenicurus phoenicurus), sinekkapangiller (Muscicapidae) familyasından 14 cm uzunluğundaki Palearktik bölgenin batısında yaygın olarak üreyen kızılkuyruk türü.
| Bayağı kızılkuyruk | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Yetişkin erkek kızılkuyruk | ||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||
| Asgari endişe (LC) | ||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Phoenicurus phoenicurus Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
| Dış bağlantılar | ||||||||||||||
|
Özellikleri
13-14,5 cm boyunda, oldukça yepelek, ürkek ve sakıngan bir kuştur; çoğu zaman dikelip kuyruğunu kıpırdatarak kuyruğundaki tipik kızıllığı ifşa eder. Erkeğin, alında ve kaşüstü bölgesinde beyaz şeritli, boğazına doğru inen siyah maskesi vardır; takke ve sırt düz kül rengine çalan boz, gerdanı turunca çalan kızıl olur; son baharda bu canlı renkler çoğu zaman devetüyü renginde zıhlarla belirsizleşir. Erkek kızılkuyruğun başka bir kuşla karıştırmak güçtür. Türkiye'nin doğusu, Kafkaslar ve Orta Doğu'da görülen P. p. samamisicus alt türünde sırt daha koyudur, oldukça değişken fakat çoğunlukla beyaz bir kanat şeridi olur, bu alt türün dişilerinde bile bu şeridi oluşturan ikinci uçma telekleri daha soluk renktedir.
Genç bülbüllere çok benzeyen jüvenil kızılkuyrukların kuyruk ortası daha koyu, boyları daha küçük olur. Kısmî gençlik ertesi karınsasına eylül başında girerler. Bundan sonra, ilk kışındaki erkek kızılkuyruklar erişkinlere oldukça benzerler, fakat maske henüz tamamlanmamıştır, parotik bölgede koyu külrengi bir leke olur; gerdan beyazlı-narıncılı çakır, kaşüstü bandı silik ve henüz alına dağılmamıştır. Uçma teleklerinin zıhlarla kontrastı, telekler daha açık kül rengi olduğundan erişkin erkeğe göre daha azdır. Kuyruk telekleri sivri uçlu olur. Üreme ertesi karınsasına eylül başında girerler.
Erişkin dişi kızılkuyrukların sırtı kahverengine çalan soluk boz, karnı belli bellirsiz turuncuya çalan nohudî beyaz olur. Kara kızılkuyruk dişisine çok benzerler, fakat daha açık renkte, boz tonları daha azdır; boğazı açıkça daha soluk, gerdan altı ve karın kirli beyazdır. Ender olarak, erkekte olduğu gibi gerdanda turunca çalan kızıl nüanslar olabilir. Dişi kızılkuyruk, bülbülün hem erkeği hem dişine genel itibarıyla oldukça benzemekle beraber, orta uçma teleklerinin koyu kahverengi olmasıyla kesin olarak ayırt edilir; boyu daha ufaktır. İlk kışındaki dişilerle erişkin dişilerin ayırt edilmesi oldukça güçtür; erkekte olduğu gibi, ilk kışındaki kuşun kuyruk teleklerinin sivri olmasına bakılır.
Dağılımı ve yaşam alanı
Ormanlarda, ağaçlıklarda, bahçelerde yaşayan bu tür ağaç kovuklarına ya da yarıklarına yuva yapar. Yuvaya dişi altı-yedi yumurta bırakır. Yazın Türkiye'nin her bölgesindeki ağaçlık kesimlerde, özellikle de dağlık yörelerde ürer.
