Orta Doğu

Orta Doğu[1] veya Ortadoğu,[2] Asya, Avrupa ve Afrika'nın birbirlerine en çok yaklaştıkları yerleri kapsayan ve birbirine komşu ülkelerin oluşturduğu bölge. Akdeniz'den Pakistan sınırına kadar uzanır ve Arap Yarımadası'nı kapsar. Orta Doğu kavramı Avrupa merkeziyetçi yaklaşıma dayanır ve Britanyalıların 19. yüzyılda kullanmaya başladıkları bir kavramdır. Bu tanımlamada İngiltere ve Avrupa ülkeleri merkez kabul edilmiş; doğu, Uzak Doğu, Yakın Doğu, Orta Doğu gibi kavramlar buna göre tayin edilmiştir.[3][4] Bu tanıma göre Orta Doğu ülkeleri Suriye, Irak, Katar,Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Cumhuriyeti, Ürdün, İsrail, Lübnan, İran, Batı Şeria ve Gazze (Filistin), Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Kuveyt, Bahreyn, Yemen, Mısır, Afganistan'dır.[5][6] Bazı kaynaklarda Somali de bu listeye dahil edilmektedir.[7]

Başlığın diğer anlamları için Orta Doğu (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Orta Doğu ülkelerini dünya üzerinde gösteren harita.
Bugünkü Orta Doğu'nun siyasi ve ulaşım haritası

Orta Doğu kavramının öncülü Fransızların, Osmanlı Devleti'nin toprakları için kullandığı “Yakın Doğu” tabiridir. 20. yüzyılın başlarına kadar sık sık kullanılmıştır. İngiltere'nin 19. yüzyıldan itibaren Hindistan ve Çin'in zenginliklerine yayılması da “Uzak Doğu” kavramının kullanılmasına neden olmuştur. Bu iki kavram batılı devletler için yeni bir bölgesel tanımlama ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu doğrultuda İngilizler, Yakın Doğu terimine karşılık, Osmanlı Devleti toprakları içerisinde kalan ve Uzak Doğu'ya geçişte önemli bir atlama taşı olan bölge için “Orta Doğu” terimini kullanmaya başlamıştır.[8]

Orta Doğu, Doğu ile Batıyı, Akdeniz ile Hint Okyanusu'nu, Rusya ile sıcak denizleri birbirine bağlayan, aynı zamanda Doğu ile Batı arasındaki bütün ticarî ve kültürel bağlantıların yapıldığı bir bölgedir. Yeryüzünün en önemli kara ve suyollarını kumanda etmesinin kendisine kazandırdığı eşsiz jeopolitik değer, Orta Doğu'yu tarihin ilk dönemlerinden bu yana dünya egemenliği peşinde koşan güçlerin birincil hedefi haline getirmiştir.“Kara altın” olarak tanımlanan petrolün 20. yüzyılın ilk yarısından itibaren değer kazanmasıyla Orta Doğu'nun, dolayısıyla buradan geçen kara ve deniz yollarının stratejik önemi dünyanın hiçbir yeriyle kıyaslanamayacak derecede artmıştır.[9]

Yakın Doğu ve Orta Doğu kavramlarının karşılaştırılması

Orta Doğu, batılı devletler tarafından bazen Yakın Doğu olarak adlandırılır. Oysaki Yakın Doğu, Orta Doğuyla beraber Balkanları da kapsamaktadır.[10]

Bu adlandırmadaki değişiklik, Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Balkanların Osmanlı egemenliği altında olması ve farklı bir kültür motifini barındırması nedeniyle, Balkanlar ve Doğu Akdeniz sahilleri "Yakın Doğu", Mezopotamya dahil olmak üzere Mezopotamya ile Hindistan arasındaki bölge "Orta doğu" olarak adlandırılmaktaydı.

Balkanlar'da özgür devletlerin ortaya çıkması "ötekiler" kavramını ortadan kaldırmış ve Yakın Doğu kavramının yaygın olarak kullanılmamasına yol açmıştır. Yakın doğu kavramının kullanılmamaya başlanmasıyla Orta Doğu kavramı, Hindistan arasındaki bölge için kullanılmaya başlanmıştır[11].

Orta Doğu ülkelerinden görüntüler

Kaynakça
  1. Orta Doğu 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDK Büyük Türkçe Sözlük
  2. Ortadoğu Dil Derneği Sözlüğü
  3. Beaumont, Peter , Gerald H. Blake, J. Malcolm Wagstaff (1988). "The Middle East: A Geographical Study." David Fulton, p.16.
  4. Adelson, Roger. London and the Invention of the Middle East: Money, Power, and War, 1902-1922. New Haven: Yale University Press, 1995. ISBN 0-300-06094-7 p. 22-26
  5. Railya Elif İdrisoğlu, Rusya’nın ve ABD’nin SSCB Sonrası Orta Doğu Politikaları 26 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sh.: 9, 10
  6. "Ortadoğu Paktı (MEP)". Ortadoğu Paktı (MEP). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  7. "Kaliforniya Üniversitesi Orta Doğu çalışmaları". Kaliforniya Üniversitesi. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2015.
  8. Sedat Laçiner, Orta Doğu diye bir Yer Var mı, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt: 3, Sayı:10, Ankara, 2007, s.153-155
  9. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2012.
  10. Oxford Dictionary of English 2e, 2003, Oxford University Press, Near East maddesi
  11. "Ortadoğu Neresi?". stradigma.com. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.