Elyesa Bazna

Elyesa veya İlyas Bazna (28 Temmuz 1904, Priştine - 21 Aralık 1970, Münih), II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası hesabına çalışmış ve Cicero (Çiçero) kod adıyla tanınan Arnavut casustur.

Elyesa Bazna
Çiçero
Bağlılık Nazi Almanyası
Hizmet Naziler adına casusluk
Hizmet yılları Ekim 1943-Şubat 1944
Kod ad(ları) Çiçero
Doğum 28 Temmuz 1904
Priştine, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 21 Aralık 1970
Münih, Batı Almanya

Gençliği

Priştine'de dünyaya gelen Bazna, askeri akademiye devam ettikten sonra 16 yaşında Fransız Ordusuna yazılmıştır. Ancak hırsızlık yaparken yakalandığı için mahkûm edilmiş ve çalışma kampında üç yıl hapis cezası çekmiştir. Daha sonraki dönemde Fransa ve sonrasında Türkiye'de büyükelçiliklerde kapıcılık, şoförlük ve koruma görevlerinde bulunmuştur. O dönemde diplomatik çevrelerde en geçerli dil olan Fransızcayı ve diğer bazı dilleri çok iyi konuştuğu için bu türlü işlerde tutunabilmiştir.

Casusluk hayatı

İkinci Dünya Savaşı yıllarının Ankara'sından önce Yugoslavya Krallığı Büyükelçiliği'nde, daha sonra Almanya Büyükelçiliği'nde çalışmıştır. 1943 yılında Ankara'daki İngiliz Büyükelçisi Sir Hughe Knatchbull-Hugessen'in yanında uşak olarak çalışmaya başlamıştır. Burada fotoğrafladığı gizli askeri belgeleri Franz von Papen'in sefareti döneminde Ankara'daki Almanya Büyükelçiliği'ne satmıştır.

Almanya Büyükelçiliği'nde ataşelik yapan Ludwig Moyzisch'e kendisi yaklaşarak 20.000 Sterlin karşılığı elindeki elli altı belgeyi satma önerisinde bulunmuştur. Kısa bir süre ücretli bir Alman ajanı haline gelmiş ve Alman istihbarat servislerince kendisine "Çiçero" kod adı verilmiştir. Müttefiklerce düzenlenen uluslararası toplantılar ve bazı bombardıman planları hakkında önemli bilgiler aktarmış olmakla birlikte, Normandiya Çıkarması'na ilişkin birçok istihbarat ulaştırmıştır. Bütün bu dönem boyunca Ankara'daki İngiliz istihbarat görevleri ise Bazna'nın İngilizce anlamadığını zannetmekte, kendisini casusluğundan şüphelenilmeyecek kadar "eğitimsiz" ve "aptal" olarak görmekteydi.

Bazna, 1944 yılında Alman Büyükelçiliği'nde görevli bir sekreterin Müttefikler safına iltica etmesi üzerine, ele geçmekten korkarak İngiliz Büyükelçisi'nin yanındaki görevinden ayrılmıştır. Hizmetleri için Nazi Almanyası istihbarat servisi Abwehr tarafından kendisine 300.000 Sterlin ödenmiştir. Fakat bu paralar, Almanların İngiliz ekonomisini çökertmek için bastıkları sahte Sterlinlerdendir. İlyas Bazna paraların sahte olduğunu ancak savaştan sonra öğrenebilmiş ve sahte para kullanmaktan hapis cezası almıştır[1]. Savaşın bitiminden bir süre sonra Federal Almanya Hükümeti'ne karşı tazminat davası açmış, çok uzun süren bir davadan sonra kendisine mütevazı bir ödeme yapılmıştır.[2]

Savaşın ardından

Bazna, casusluk yaptığı yıllarda Von Papen'in taktığı kod adının "Çiçero" olduğunu bilmiyordu. Hatta, kendisinin Çiçero olduğunu ancak 1950’de, Sefaret'te belgeleri teslim ettiği Moyzisch'in tüm yargılamaların ardından inzivaya çekildiği Tirol Alpleri'nde yazdığı anılarından ve yine 1950'de İngilizlerin artık bu casusluk olayını açıklamasıyla öğrenmiştir.

I was Cicero (Ben Çiçero'ydum) başlığı altında yayınladığı anılarından yüksek bir kazanç elde etmiştir. Kitabı 1951 yılında 5 Fingers (Beş Parmak) adı altında, Joseph L. Mankiewicz'in yönetmenliğinde sinemaya uyarlanmış, Bazna rolünü James Mason oynamıştır.[3]

Ölümü

Elyesa Bazna, Münih'te 1970 yılında 66 yaşında, böbrek yetmezliği sebebiyle yoksul bir gece bekçisi olarak ölmüştür.[4]

Popüler kültürde yeri

Serdar Akar'ın yönetmenliğinde ve Erdal Beşikçioğlu'nun başrolünde olduğu, Elyesa Bazna'nın hikâyesini anlatan Çiçero isimli sinema filmi 2019 yılının Ocak ayında vizyona girmiştir.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Polmar, Allen 2012, s. 211.
  2. İlgili Britannica maddesi 25 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  3. Filmin imdb sayfası 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  4. 25 Aralık 1970 tarihli The New York Times haberi (İngilizce) 12 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
  5. İbrahim Cem Özsefil (28 Mart 2018). "Serdar Akar ve Erdal Beşikçioğlu'nu Bir Araya Getiren Çiçero'dan Fragman Yayınlandı". FilmLoverss. 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2018.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.