Arnavutlar

Arnavutlar veya Arnavudlar (Arnavutça: Shqiptarët), bugün Adriyatik kıyısı ile Balkanlar’ın diğer bölgelerinde yaşayan halk.

Arnavutlar
Shqiptarët
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Arnavutluk 3.194.972[1][2]
Kosova 1.616.869[3] - 1.800.000 (Tahminî)[4][5][6]
Türkiye 1.300.000[7]
Kuzey Makedonya 509.083[8]
Yunanistan 274,390 - 600,000[9][10]
İtalya 495.709[11]
Almanya 400.000
ABD 113.661[12]
Hollanda 105.706
Belçika 105.000
İsviçre 95.000
Sırbistan 61.647[13]
İsveç 35.000[14]
Karadağ 30,439[15]
Kanada 22.395[16]
Fransa 20.000
Avusturya 20.000
Hırvatistan 15.082
Bosna-Hersek 15.000
Avustralya 11.315[17]
Romanya 10.000
Norveç 7.000
Slovenya 6.186[18]
Finlandiya 5.000
Ukrayna 3.300
Rusya 1.200
Diller
Arnavutça
Din
Çoğunluk: İslam (Sünni, Bektaşi, Sufi)
Azınlık: Hristiyanlık (Ortodoks, Katolik, Protestan), dinsiz

Kökenleri

Arnavutlar Avrupa’nın en eski otokton halkı olan antik İlliryalıların ve Pelasgların torunlarıdır.[19] Avrupa’da binlerce yıldır var oldukları Arnavutların dedeleri olan İlliryalılar denizci bir milletti ve kendilerine özgü yaptıkları, seri gemilerle Akdeniz ve Karadeniz’de denizaşırı ticari faaliyetler yaptıkları ve günümüzde genetik olarak Arnavutlara en yakın ırk İtalyanlar'ın olduğu düşünülür [20]. İtalya'nın güneyinde, özellikle Kalabriya ve Sicilya'da her ailede Arnavutlarla akrabalık mevcuttur. 8. yüzyıldan sonra Slavlar ile de karışım yaşamışlardır. Atina kenti de esasen Arnavutların yaşadığı bir şehirdi ancak 1. Dünya Savaşından sonra Rumlar çoğunluğu sağladılar.

Arnavut Kelimesi

Doğu ve batı dillerinde de Arnavut kelimesi genellikle “Alban” ve bunun türevleri şeklinde geçer. Arnavutluk Cumhuriyeti’ndeki Arnavutlar “Arnavut” kelimesini bilmezler, kendilerine “Shqiptar”(Şçiptar okunur) derler. Arnavut kelimesinin Arnavutların yoğun yaşadığı ülkelerin dillerine göre kullanımı şöyledir: Arnavutluk: Shqiptar; Kosova: Shqiptar; Kuzey Makedonya: Albanac/Şiptar/Shqiptar; Sırbistan: Albanac/Şiptar; Bosna-Hersek: Albanac/Şiptar; Karadağ: Albanac/Şiptar/Shqiptar; Hırvatistan: Albanac/Şiptar; Yunanistan: Arvanit/Arvanides; Türkiye: Ernovut, Arnavut; İtalya: Arberesh. ''Shqiptar'' kelimesi kartalın oğlu anlamına gelir ve arnavutlar yaşadıkları bölgeye ''shqiperia'' yani kartal yuvası derler.

Arnavut Dili

Arnavut dili Arnavutçadır ve Hint-Avrupa dil ailesinden Avrupa koluna mensuptur. Arnavutça'nın köken olarak antik Pelasg dilinden geldiği, Antik (Eski) Yunanca'nın günümüz Rumcasına değil Arnavutça'ya daha yakın olduğu, Latincenin Arnavutça'dan türediği, Etrüskçe'nin Arnavutça'nın Toska aksanı ile ilgili olduğu yönündeki hipotez, teori ve görüşler dilbilimciler arasında yaygındır.

Arnavutça Toska şivesi ve Gega şivesi olmak üzere iki büyük şiveye ayrılır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Osmanlı Türkçesi kanalıyla Türkçe’den pek çok kelime Arnavutçaya yerleşmiştir. Ancak Arnavutluk’ta Enver Hoca döneminde öz Arnavutça politikası doğrultusunda söz konusu yabancı kelimelerin bir bölümü Arnavutçadan çıkarılmıştır.

Din

Arnavutlar (Orta Çağ'daki isimleriyle Arbërór'lar) Roma İmparatorluğu'nun 4.yüzyılda hıristiyanlaşması ile birlikte Hıristiyanlığı kabul ettiler. İlirya ve Epiros bölgeleri en eski ahalisi olan Arnavutlar'ın toprakları, 5. yüzyıdaki kavimler göçleri nedeniyle Roma'nın yıkılması ve Doğu-Batı Roma olarak bölünüşü sonucunda Güney Slavları (Yugoslavlar)'ın eline geçti. 1054 yılında Doğu ve Batı Kiliseleri (Ortodoks ve Katolik) bölünüşünden sonra Doğu Roma'ya (Bizans'a) bağlı olan Arbanonlar/Arvanitler çoğunlukla Ortodoks (Tosk-Güney Arnavutluk-Epir), azınlıkla Katolik (Gega- Kuzey Arnavutluk) idiler [21] 6. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar Kosova ve Karadağ'da Sırplarla yan yana yaşamaktan Slavlaşma ve Ortodokslaşma ileri düzeydeydi [22] Ancak Arnavutlar Sırp hegemonyasına karşı ve İtalya ile olan bağları ve yakınlıkları sebebiyle Arnavutluk Katolik Kilisesi'ne bağlılığı tercih ediyorlardı.

15. yüzyıldaki Osmanlı fetihleri sonucu binlerce Arnavut İtalya'ya kaçmak zorunda kaldı, geri kalanlar başlangıçta görüntü olarak da olsa[23] 500 yıllık Osmanlı hâkimiyeti neticesinde müslümanlaşıp Doğu hâkimiyetine girdiler.

Sosyalist Enver Hoca yönetiminden önce hemen hemen çoğunluğu Müslüman olan Arnavutluk'ta rejimden sonra Hristiyanlığa geçişler olmuştur. Arnavutluk'ta 1912'de kuruluşundan itibaren dinî tasnif yapılmamaktadır.

Kosova, Kuzey Makedonya ve Türkiye'deki Arnavutların tamamına yakını Müslümandır. Hristiyanlar azınlıktadır. Arnavutluk'ta kendini bir dine ait görmeyen veya birden fazla dine ait hissedenler nüfusun çoğunluğunu oluşturur.

Arnavut Kültürü

14. ve 15. yüzyıllarda coğrafi yakınlıkları sebebiyle İtalya'daki rönesansa çok yaklaşan Arnavutlar, mukavemet göstermelerine rağmen 16. yüzyılda Osmanlı hakimiyetine girdiler ve Doğu tarzı ataerkil ve tutucu bir yaşama geçmek zorunda kaldılar. Arnavut kültüründe kıdem ve saygı esastır. Bu nedenle yaşlılara büyük bir saygı vardır. Sülaledeki ya da ailedeki en yaşlı insan reis olarak kabul edilir ve sözlerinden dışarı çıkılmaz. Doğum, evlenme gibi önemli günlerde yapılan törenlerde sıkı bir disiplin ve seremoni dikkat çeker.

Arnavutların Dünyadaki Dağılımları

Avrupa

Avrupa’da 8 milyondan fazla Arnavut bulunmaktadır. Arnavutların Avrupa’da bulunduğu ülkeler Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya, Yunanistan, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya, Romanya, Birleşik Krallık, Almanya, İsviçre, İsveç, Avusturya ve Fransa'dır.

Türkiye

Türkiye'de net olarak kaç Arnavut olduğu konusunda kesin bilgi yoktur, nüfus müdürlüklerinde etnik kimlik kaydı yapılmadığından dolayı, gayri resmi olarak bu sayının 3.500.000 - 6.000.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak, bu göreceli rakam içinde kimliğini koruyanların sayısı düşüktür, çünkü özellikle devletler ulus devlet statüsü yönetime girdiklerinde doğal olarak kendi ülkesinde yaşayan her ırkı ve toplumu kendindenmiş gibi göstermektedirler.[24][25] Arnavutların çeşitli tarihlerde Türkiye’ye büyük göçleri olmuştur. Bunlar ilk olarak Fatih Sultan Mehmet döneminde Müslümanlığı kabul edenlerin özelliklede başkent İstanbul'a gelerek gerek askeri gerekse ticari sebeplerden dolayıdır. Akabinde diğer büyük göç dalgası Balkanlar’daki karışıklıklar zamanında olmuştur. 1877-78 yılında meydana gelen Osmanlı-Rus Savaşı’nda ya da daha önceden göçler olduğu bildirilmekteyse de buna dair herhangi bir tarihî kaynak bulunmamaktadır. Bilinen en büyük göçün 1912 yılı dolaylarında Balkan Savaşları’ndan sonra olduğu tarihî kaynaklarda belirtilmektedir.[26].Osmanlı İmparatorluğu’nun bu savaşta yenilmesinden sonra Sırpların kontrolüne geçen Kosova’dan büyük bir Arnavut göçü yaşanmıştır. Ancak, bu göç içinde Arnavut nüfusun yanında, Kosovalı Türklerde bulunmaktadır. Daha sonraki ikinci büyük göç 1924 yılında Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi kapsamında Türkiye'ye Güney Epir'den ve Ege Makedonyası'ndan gönderilen Arnavutlardan oluşmaktadır, bu Arnavutlar özellikle Ege bölgesine göç etmişlerdir. Buna örnek olarak İzmir şehrini verebiliriz. Balkanlar’daki karışıklıklar ve Yugoslavya’nın özellikle Müslüman topluluklara uyguladığı baskılar devam ettiği için II. Dünya Savaşı öncesi ve sonrası Yugoslavya'dan (bugünkü Kosova ve Kuzey Batı Makedonya) göçler devam etmiştir. 1945'ten günümüze kadar hâlâ artan ve azalan oranlarda göçler yaşanmaktadır.

Mısır

Mısır’da Kavalalı Mehmet Ali Paşanın iktidarı döneminden kalma Arnavutlar da vardır.

Arnavutların Göçlerinin Sebepleri

İlk büyük göç Osmanlı'nın Balkanlar’a hâkim olmasıyla Hristiyan Arnavutların İtalya'daki adıyla Arbereşlerin İtalya'ya ve Ukrayna'ya yapılan göçleridir. Bu göçlerin sebebi Müslüman bir devletin hâkimiyeti altında yaşamak istememelerinden kaynaklanmaktadır [27]. Daha sonraki göçlerin esas sebebi Balkan Savaşları’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar’dan çekilmesi ve Müslüman toplulukların savunmasız kalmasıyla Sırpların, Bulgarların, Yunanların daha fazla toprak kazanmak için Arnavutların tarihî sınırları içinde kabul ettikleri yoğun yaşadıkları yerler olan Kosova, Makedonya, Karadağ ve Çamlık (Yanya merkezli Çamerya) bölgelerini ele geçirmeleri ve buralarda yaşayan halkın zor kullanarak şiddet, zulümle ve baskıyla yerlerinden zorla göç ettirilmeleri sonucunda olmuştur. Özellikle Balkan Harbi’nden sonra Arnavutların yoğun yaşadığı yer olan Toplica şehrinde Sırplar tarafından büyük bir katliam yapılarak tamamı Arnavut olan bir şehir etnik temizlik yapılarak bugün bir tek Arnavut yaşamamaktadır. Daha sonraki ikinci büyük soykırım 1945'te Yunanlar tarafından Çamlık (Çamerya)'da uygulanmıştır.

Tarihin yakın dönemlerinde de Bosna-Hersek ve Kosova'da tekrar bu soykırım hareketlerinin gerek Arnavutlara gerekse diğer Müslüman topluluklara uygulanmıştır. Ayrıca son olarak 1945 yılında Yugoslavya devletinin Makedonya'da Arnavutların nüfusunun Makedonlardan fazla olmasının engellemek için bilinçli bir göç politikası oluşturmuştur.

Resimler
  • 1898 yılı tahminî etnik haritası
  • Arnavutluk’un etnik haritası (1989)
  • Arnavutluk dışındaki nüfus
  • Avrupa’da Arnavut nüfus
  • İtalya'daki Arnavutlar bayrağı

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Fakte 10 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2008 yılı Arnavutluk İstatistik Enstitüsü (Arnavutça)
  2. Census 2011 26 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Arnavutluk İstatistik Enstitüsü (İngilizce) (1 Ocak 2010 verisi)
  3. "Ethnic composition of Kosovo 2011". 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2017.
  4. "Kosovo Government estimates 2005 -" (PDF). 9 Mart 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008.
  5. "Serbian Government 2003 census -" (PDF). 13 Nisan 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008.
  6. "CIA - The World Factbook - Serbia". 2 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008.
  7. "Türkiye'deki Kürtlerin sayısı!" 9 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet gazetesi, 6 Haziran 2008.
  8. Makedonya Cumhuriyeti 2002 Nüfus Sayımı “Tabela 3” 22 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Makedonya Devlet İstatistik Enstitüsü (Makedonca)
  9. Migration and Migration Policy in Greece. 19 Nisan 2010 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi Critical Review and Policy Recommendations. Anna Triandafyllidou. Hellenic Foundation for European and Foreign Policy (ELIAMEP). Data taken from Greek ministry of Interiors. p. 5 "the total number of Albanian citizens residing in Greece, including 185,000 co-ethnics holding special identity cards"
  10. Gialis, Gialis. "Spatial demography of the Balkans: trends and challenges" (PDF). IVth International Conference of Balkans Demography. s. 4. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010., Kees, Groenendijk. "The status of quasi-citizenship in EU member states: Why some states have "almost-citizens"" (PDF). University of Edinburgh. ss. 415-416. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2010.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
  12. ABD 2000 Yılı Nüfus Sayımı 23 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ABD Sayım Bürosu (İngilizce)
  13. Sırbistan Cumhuriyeti İstatistik Ofisi, 2002 census of Serbia 13 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. “ölü bağlantı”
  14. "Hot tvingar kosovoalbaner att flytta". 23 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008.
  15. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. godine 12 Nisan 2016 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi Crna Gora Zavod Za Statistiku (Karadağ İstatistik Kurumu)
  16. statcan.ca Ethnic origins, 2006 counts, for Canada, provinces and territories 5 Temmuz 2013 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi Statistics Canada (İngilizce)
  17. 2006 Census of Population and Housing 22 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Avustralya İstatistik Bürosu (İngilizce)
  18. Population by ethnic affiliation, Slovenia “Popis 2002” 6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Slovenya Cumhuriyeti İstatistik Ofisi (İngilizce)
  19. http://alban.altervista.org/alban/ist-die-albanische-sprache-pelasgo-illyrisch/
  20. "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2012.
  21. "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011.
  22. "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011.
  23. "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2011.
  24. "Pan-Albanism: How Big A Threat To Balkan Stability?" (PDF). 9 Şubat 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2007.
  25. "Languages of Turkey". 24 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2007.
  26. Kush E Hapi Rrugën Për Turqi 24 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Arnavutça)
  27. http://books.google.de/books?id=eKKS3u7iPWcC&pg=PA562&lpg=PA562&dq=15.+Jahrhundert+flucht+der+albaner+nach+italien&source=bl&ots=WViLbF-1pz&sig=yF-5PcZC9EmxqiYLvQiOPJ-zjRY&hl=de&sa=X&ei=20YMT5O4Lor68QPm5_DVBQ&ved=0CFoQ6AEwCA#v=onepage&q=15.%20Jahrhundert%20flucht%20der%20albaner%20nach%20italien&f=false

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.