Fare (bilgisayar)
Fare (İngilizcesi mouse), genellikle avuç içinde tutulan, hareketleri bilgisayar ekranındaki imlecin hareketlerini kontrol eden, bilgi giriş aygıtı. Fare modeline göre üzerinde bir veya daha fazla sayıda tuş ve tekerlek bulunabilir. İlk bilgisayar faresi 1964 yılında Douglas Engelbart tarafından yapıldı. Fare el hareketlerini mekanik, LED'li optik, laserli optik yöntemle algılayabilir. Fare elde ettiği bilgileri bilgisayara kablo, kızılötesi, radyo dalgalar veya Bluetooth ile aktarabilir.
1) Fare oynatılınca top döner.
2) X ve Y silindirleri topu kavrar ve hareketi aktarır.
3) Optik kodlama tekerinin üzerinde ışık geçiren delikler vardır.
4) Kızılötesi LED'ler tekerin içinden ışıldar.
5) Sensörler ışık atımlarını algılayıp bunları X ve Y hızlarına dönüştürür.
Programın yapısına göre bazen menü seçmek veya ekran içerisinde çalışılacak noktaya gidebilmek klavyedeki gösterge tuşlarıyla uzun zaman alabilir. Bu işlemin hızlandırılmasında görev alır.
İsimlendirme
Bu konuyla ilgili ilk yayın olan 1965 yılı Bill English'in yayımında, "fare"; bir işaretleme aracı olarak "bilgisayar destekli ekran kontrolü" olarak geçmiştir. The Compact Oxford English Dictionary (3. basım) ve The American Heritage Dictionary of the English Language 'in 3. basımında, computer mice ve computer mouses ( bilgisayar fareleri) terimleri bilgisayar faresinin çoğul formları olarak onaylanmıştır. Bazı teknik belge yazarları tarafından "fare araçları" ya da "genel işaretleme araçları" olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca günümüzde de fare (mouse) mimarlık , mühendislik gibi birçok alanda kullanılan programlar için çeşitli şekillerde ve fonksiyonlarda üretilmeye başlanmıştır. Sağ ve sol tuşa ek olarak mercek (zoom) görevi görebilen tekerlek ve birden fazla görevi olan ek tuşlar konulmuştur.
3D max, rhino gibi modelleme programlarında da zamandan tasarruf için bu fareler (mouses) tercih edilmektedir.
Bilgisayara bağlanma şekline göre fare türleri
Kablolu fareler
Bilgisayarın ilk zamanında seri port ve AUTOEXEC.BAT dosyalarına özel eklenen sürücüler ile çalışan fareler, zamanla PS/2 adlı porta alınmış ve çoğu işletim sisteminde alt seviyelerde desteklenmeye başlamıştır.
Günümüzde çoğu kablolu fare bilgisayara USB portundan bağlanır. Ayrıca çeşitli adaptörler vasıtasıyla USB girişler PS/2'ye ya da tam tersine dönüştürülebilir. Günümüzde en çok kullanılan fare çeşididir.
Kablosuz fareler
Küçük bir çip yardımı ile kullanılır.Çip bilgisayara takılır ve kullanım başlar.Genelde boyutları küçük olur.
Kızılötesi fareler
Bu fareler, bilgisayar ile iletişiminde bir kızılötesi sistem kullanır. Sistem, bilgisayarın seri, PS/2 veya USB portuna takılır, fare ise sistemle kızılötesi ışınlar ile iletişim kurar. Eğer fare ile sistem arasına bir cisim girerse, fare hareketleri hissedilmeyecektir. Bu tür farelerden günümüzde satılmaktadır.
Radyo dalgalı fareler
Kızılötesi farelerden farklı olarak bu fareler iletişim için kızılötesi ışın yerine radyo sinyalleri kullanırlar. Kapsama alanları genelde onlarca metre civarındadır.
Bluetooth fareler
Bu fareler, kimi bilgisayarlar ile entegre gelen Bluetooth kablosuz teknolojisini kullanarak iletişim kurarlar. İlk iki türe göre büyük bir avantajları vardır: Standart bir protokol kullandığı için her cihazla kullanılabilir (PC, Apple ve hatta Pocket PC) Bu herkes tarafından kabul edilmiştir.
3D fareler
1990'lı yılların sonlarında Kantek firması ilk 3D ring faresini tanıttı. Yüzük şeklinde parmağa takılan ve 3tuşa sahip olan bu aygıt üstündeki kızılötesi ışık ile parmak hareketini algılamaktaydı. Ancak yeterli ve verimli bir fare olmayı başaramadığı için popüler olamadı.Üstünde çalışmalar hala sürmektedir.
Hareketi algılama şekline göre türleri
Mekanik fareler
Topu ve hareketli parçaları vardır.
Optik fareler
Optik fare: Mekanik bir fare olduğu gibi iç hareketli parçalar yerine hareketin altında yatan yüzeye göre tespit etmek, bir ışık yayan diyot ve fotodiyotlar kullanır.
LED'li optik fareler
Bu tür fareler altlarında bulunan LED'in yaydığı ışığın yansıması ile hareketi algılarlar. En üst modelleri 1000-1600 dpi gibi yüksek hassaslığa varabilir.
Lazerli optik fareler
Bu tür fareler altlarında bulunan lazer ışık kaynağının yaydığı ışıklar vasıtasıyla hareketi algılarlar. İmleç hareketlerine çok yüksek hassasiyet isteyenler için uygun bir seçenektir. Hassasiyetleri 3000 dpi ve üzerine çıkabilir. Hareketi algılama şekline göre fareleri üçe ayırırsak en pahalı tür lazerli optik farelerdir.
Dokunsal fareler
Logitech firması 2000 yılında titreşimi sağlayan küçük bir işletici içeren dokunsal fare (tactile mouse)'yi tanıttı. Bu fare, örneğin pencere sınır geçişlerinde dokunsal geri dönüşler ile kullanıcının duyusal arayüzünü arttıracaktı. Dokunarak sörf yapmak kullanıcının derinlik ve sertligi hissedebilmesini gerektirir. Bu özellik ilk elektroreolojik dokunsal fare ile sağlandı, fakat ürün piyasaya sunulmadı.
Touchpad
Touchpad birimi genellikle dizüstü bilgisayarlarda görülür. Dizüstü bilgisayarlarının klavyelerinin hemen alt tarafında bulunur. Yaklaşık 5 x 5 kadar hassas alanı vardır. Kullanıcı parmağını bu hassas temas üzerinde temas ettirerek işaretçinin hareketi sağlanır. Tıklama işlemi hassas olan bölgede parmakla iki kez vurmasıyla sağlanır.
Trackpad
Bir tür Touchpad çeşidi.
Apple şirketinin ürettiği dizüstü bilgisyarlarda touchpad işlevini görür. Çoğunlukla Multi-Touch (Çoklu Dokunma) teknolojisiyle üretilmiştir. Hâlen satışı devam etmekte olan teknolojik fare dir.
Fare aksesuarları
Fare altlığı
Yapılan ilk farelerde fare altlığına gerek yoktu; farelerin hemen hemen her yüzeyde yuvarlanabilen iki büyük tekerlekleri vardı. Ancak, küçük çelik toplu farenin geliştirilmesiyle başlayan dönemden sonraki mekanik farelerin yüksek performansta çalışması için fare altlığına ihtiyaç duyuldu.
Fare altlığı, en sık kullanılan fare aksesuarıdır, mekanik farelerde topun hareketleri algılayabilmesi için çalışma masalarının oluşturduğundan daha fazla sürtünme gerektirir. Yeni sürtünmeyi arttıran fare altlıkları "sert fare altlıkları" olarak nitelendirdi.
Optik fare ve lazeri farelerle sert veya yumuşak fare altlığı kullanmak kişisel bir tercih meselesidir.
Tek istisna, masa üstü optik ya da lazer izlemeli farelerdir, saydam veya yansıtıcı yüzeyde bu farelerin yüksek bir performansta çalışması beklenemez.
