Fener, Fatih

Fener, İstanbul'un Haliç kıyısındaki tarihi semtlerinden biridir. Bir yanında Cibali, diğer yanında Balat'ın bulunduğu semtin en önemli özelliği, Ortodoks mezhebinin merkezi konumundaki İstanbul Patrikhanesi'nin 1601 yılından bu yana burada Ayios Yeoryios (Aya Yorgi) Kilisesi'ne yerleşmiş olmasıdır. Ayrıca Bulgar (Stefan Sveti) Kilisesi, Dimitri Kantemir veya Vlah Sarayı, Kanlı Meryem Kilisesi veya Panayia Muhliotissa Kilisesi, Tur-i Sina (İoannes Prodromos Kilisesi), Kırmızı Mektep (Fener Rum Lisesi) ve II. Mehmed (Fatih) döneminde yapıldığı sanılan Fenerkapısı Mescidi semtin önemli yapılarıdır. Bizans döneminde burada, Haliç kıyısında bulunan bir fener semtin Fanarion adıyla anılmasına neden olmuştur. O dönemde Haliç surlarından semte girmek için kullanılan kapıya Porta Fari (Fener Kapısı) denilmekteydi. Bu kapı bugün mevcut değildir. Fener'de Osmanlı döneminde Rumlar ve varlıklı Museviler oturuyordu. Osmanlı yönetimi başka ülkelerle ilişkilerinde Fenerli Rumlardan tercüman olarak yararlanıyordu. Fenerli Rumlar Osmanlı Hariciye Vekaleti'nde yüksek mevkilere tırmanmışlardı. 18. ve 19. yüzyıllarda Fener sahillerinde varlıklı Rum ailelerin yalıları bulunuyordu. 20 yüzyılın başında semt tamamen gayrimüslimlerin oturduğu bir görünümdeydi. I. Dünya Savaşı sonunda İstanbul'da galip devletlerce kurulan işgal yönetiminin 1923'te kalkmasıyla birçok Rum aile Yunanistan'a göç etti. Semt 6-7 Eylül 1955 olaylarına kadar yarı yarıya Müslüman ve Hristiyan ailelerden oluşan bir nüfus yapısına sahipti. Müslüman aileler genellikle Karadeniz kökenliydiler. Kıbrıs sorunu nedeniyle 6-7 Eylül olaylarında semtteki Rum ev ve işyerleri tahrip edilince Rum nüfus İstanbul'un başka semtlerine taşınmak ya da Yunanistan'a göç etmek zorunda kaldı. Bugün Fener’de Rum ve diğer gayrimüslim nüfus yok denecek kadar azdır. Semtte 19. yüzyılda çıkan yangınlardan sonra ızgara planlı bir sokak yapısında, kâgir evlerden oluşan bir doku oluşmuştur. Bugün harap haldeki bu yapıların küçük bir bölümü Avrupa Birliği fonlarıyla onarılmaktadır. 1930'lu yıllardan sonra semtin Haliç kıyısı fabrikalarla dolmuş, ancak bu yapılar 1984-1989 arasında İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığını yapan Bedrettin Dalan tarafından yıktırılarak bugünkü sahil yolu açılmıştır.

Fener'in Haliç'ten görünümü. Ön tarafta ortada Fener İskelesi, arka tarafta Fener Rum Erkek Lisesi görülmektedir. (Mart 2013)

Fener
Semt
Fatih
Ülke	Türkiye
Bölge	Marmara
İl	İstanbul
İlçe	Fatih
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
Alan kodu	(+90) 212
Plaka kodu	34

Aya Yorgi