Feridun Bey Köçerli

Firidun bey Ehmedbeyoğlu Köçerli (Azerice: Firidun bəy Köçərli[1]; Rusça: Фиридун-бек Кочарлинский ya da Кочарли) (26 Ocak 1863, Şuşa – 1920, Gence), Azerbaycanlı yazar, filolog ve edebiyat eleştirmenidir.

Hayatı
Firidun bey Köçerli

Köçerli, Ahmed Bey Köçerli'nin tek çocuğu olarak 1863 yılında Şuşa'da doğdu. Firidun, yerel Rus-Müslüman okulundan mezun oldu ve Gori'deki Transkafkasya Öğretmenler Okulu'na kabul edildi. 1885'te diplomasını aldıktan sonra Erivan'da bir Rus-Müslüman okulunda Azerice ve din dersleri vermeye başladı.[2] 1895'te mezun olduğu okulda öğretmenlik yapması için Gori'ye geri döndü.[3]

Yazılı Azerbaycan dilinin standartları hakkında sorular soran ilk Azerbaycan edebiyatçılarından biriydi.1895'te ilk makalesini Tatar Komedileri ("Tatar", 1920'den önce Azeriler için ortak bir Rusça isimdi), ardından Edebiyatımız Üzerine Denemeler (1904) yazdı. 1903'te 130 Azerbaycanlı yazar ve şair hakkında eleştiriler içeren kritik bir eser olan Azerbaycan Tatarlarının Edebiyatı adlı ilk akademik çalışmasını yayımladı. Sonraki yıllarda Mirza Fatali Akhundov (1911) ve Gift to Children (1912) gibi bazı küçük eserler yayınladı. Köçerli, çoğu Rus yazarlardan oluşan Avrupalı yazarların eserlerini de Azericeye çevirdi. Başlıca akademik çalışması, ölümünden beş yıl sonra, sadece 1925'te yayınlanan Azerbaycan Edebiyatı Tarihi Üzerine Konular'dır. Azerbaycan edebiyatının tarihi ve gelişimi hakkında bilimsel verileri derlemeye yönelik ilk başarılı girişimlerden biriydi.[3] Köçerli'ye büyük hayranlık duyan Yusif Vazir Çamanzaminli,[4] 1921'de İstanbul'da yayınlamıştı. Bu kitabın bir kopyası Bakü'de Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Tarih Arşivlerinde bulunmaktadır.

1917–1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şurası'nın üyesiydi.1918–1920'de Köçerli Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosuna seçildi.

1920 baharında, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Sovyet işgali sırasında (1918-1920), Bolşevik taklidi yapan Ermeni taşnaklar (şovenist Ermeni partisi "Ermeni Devrimci Federasyonu" üyeleri), suçu olmayan Köçerli'yi tutuklayarak Gence'ye götürdüler. Köçerli'nin serbest bırakılması için Bakü'den Gence'ye özel elçiler gönderildi ancak iki gün sonra geldiklerinde çok geç olmuştu. Taşnaklar mahkemeye çıkmadan onu zaten öldürmüştü. Köçerli, öldüğü sırada 1918'de kendi isteği üzerine kurulan Gazakh Öğretmenler Semineri'nin müdürüydü.[2]

Bakü, Zakatala ve Şeki'de çalışmış olan Kazahlı bir öğretmen olan Badisabah Köçerli ile evliydi.[3]

Miras

Sovyet döneminde Köçerli'nin eserleri, anti-Komünist Müsavat Partisi ile olan siyasi ilişkisi nedeniyle büyük ölçüde bilinmiyordu. Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nde yüksek lisans öğrencisi olan Bakir Nabiyev, arşivlere erişerek ve hayatta kalan meslektaşları ve öğrencilerinden bazılarıyla röportaj yaparak Köçerli'nin mirasını araştırmaya başladığı yıla kadar, 1957'ye kadar hala bilinmiyordu. 1960'da Nabiyev, Köçerli'nin literatüre katkılarına adanmış ilk monografiyi yayınladı.[3]

Kaynakça
  1. Azerbaijani Soviet Encyclopedia, Volume V, p.554
  2. (Azerice) Literaty Criticism 4 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Shams Rufullayeva
  3. (Rusça) Firidun bey Kocharli: National Teacher and Outstanding Philologist by Galina Mikeladze. Azerbaijanskie Izvestia
  4. Yusif Bey Vazirov (Chamanzaminli), A Glimpse of Azerbaijan Literature (Istanbul: Istanbul Publishing House 1337 (1921), 103 pages. Azerbaijani language in Arabic script.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.