Gösterge (iletişim)

Gösterge; kendisinden başka bir şey işaret eden, temsilî olan ve yorumlanabilen her türlü cisim, durum veya olay.[1][2]

Boyutları

Ferdinand de Saussure'ye göre göstergeler, birbiriyle karşılıklı ilişki içerisinde olan görüngü (gösteren, ifade) ve imge (gösterilen, içerik) olmak üzere iki boyutludur.[3][4] Özetle harfler (okunan, yazılan) ve sesler (duyulan, söylenen) görüngü boyutuyken; imâ edilen ve zihinde canlanan ise imge boyutudur.

Görüngü

Görüngü, göstergenin işaret eden olgusudur.[4] Dilsel olarak bütün kelimeler birer görüngüdür ve iletişimde bir imgeyi aktarmak için kullanılan görüngü, içeriği (anlamı) taşıyan unsurdur.[5] Eş anlamlı kelimelerden ayrı olarak birbirinden farklı görüngüler aynı içeriği taşıyabilirler.[6] Örneğin ifade olarak "Ankara" ile "Türkiye'nin başkenti" görüngüleri, aynı içeriğe sahiplerdir; ancak vurguları farklıdır.[6]

İmge

İmge; göstergeye ait olan anlam, diğer bir deyişle gösterilendir.[7] Göstergenin içeriği ve değeri de bu boyuttadır.[8] Tıpkı görüngülerde olduğu gibi, birden fazla imge de tek bir görüngüye ait olabilir. Bu durumda görüngü çokanlamlıdır.[9] İmgeler zaman içerisinde anlam değişiklikleri geçirebilirler.

Türleri

Charles Sanders Peirce'ye göre göstergeler, her birinde gösteren ve gösterilen arasında farklı bir ilişkinin bulunduğu üç gruba ayrılır.

Belirti

Belirti (Lat.: Index), gösteren ve gösterilen boyutlar arasında fiziksel bir ilişkinin var olması durumunda göstergenin dahil olduğu gruptur.[10][11]

Benzeşke

Benzeşke veya diğer adıyla ikonlarda (Yun.: Eikṓn), göstergenin iki boyutu arasında benzerlik ilişkisi vardır.[12][13][14] Bir kişi veya nesnenin tasviridir.[15] Charles Morris, bir nesnenin niteliklerini ortaya koyan göstergeleri "ikonik gösterge" olarak tanımlar.[13] Bu tanıma göre fotoğraf ve çizimler, ikon grubuna girerler.

Ayrıca dilsel göstergeler özellikle görüngü boyutundan dolayı sembol olsalar da,[16] doğadaki seslerin taklit edilmesi ile meydana gelen yansımalar, görüngü ve imgelem boyutları arasındaki benzerlik ilişkisi nedeniyle ikon grubuna girer.[17][18][19][20]

Sembol

Sembol (Yun.: Sỳmbolon) veya simge, gösteren ve gösterilen boyutlarında nedensellik veya benzerlik ilişkisi olmamakla birlikte, keyfî ve uzlaşımsaldır.[12][21] Algılanabilenin dışında ve gerisinde anlama sahiptir.[22]

• 
  Duman, yanma olayı ile bulunan fiziksel ilişkisi nedeniyle belirti kategorisindeki bir göstergedir.
• 
  Trafik işaretleri, içerik anlamlarıyla sahip oldukları benzerlik dolayısıyla benzeşke kategorisindedirler.
• 
  Ellerinde kılıç ve terazi tutan bir kadın figürü olarak Justitia görüngüsü, adaletin sembolüdür.

Kaynakça

Atıflar

1. Busch; Stenschke; S. 18
2. Best; S. 580
3. Saussure; S. 14, 77, 78, 79, 136
4. Busch; Stenschke; S. 21, 22
5. Saussure; S. 78
6. Eco; S. 70
7. Busch; Stenschke; S. 22
8. Saussure; S. 136
9. Busch; Stenschke; S. 192
10. Busch; Stenschke; S. 19, 20
11. Trabant; S. 22
12. Busch; Stenschke; S. 19
13. Eco; S. 200
14. Kocsány; S. 42
15. Best; S. 225
16. Saussure; S. 80
17. Best; S. 258
18. Busch; Stenschke; S. 23
19. Erckenbrecht; S. 149
20. Saussure; S. 81
21. Ernst; S. 75
22. Best; S. 510

Genel

• Best, Otto F. (1984). Handbuch literarischer Fachbegriffe (Almanca). Frankfurt am Main: Fischer Handbücher.
• Busch, Albert (2008). Germanistische Linguistik (Almanca). Tübingen: Gunter Narr.
• Eco, Umberto (1972). Einführung in die Semiotik. Autorisierte deutsche Ausgabe von Jürgen Trabant (Almanca). München: Wilhelm Fink.
• Erckenbrecht, Ulrich (1975). Politische Sprache (Almanca). Wetzlar: Andreas Achenbach.
• Ernst, Peter (2002). Pragmalinguistik. Grundlagen, Anwendungen, Probleme (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter.
• Kocsány, Piroska (2010). Grundkurs Linguistik. Ein Arbeitsbuch für Anfänger (Almanca). Paderborn: Fink.
• Saussure, Ferdinand de (2001). Grundfragen der allgemeinen Sprachwissenschaft (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter.
• Schmidt, Wilhelm (2007). Geschichte der deutschen Sprache. Ein Lehrbuch für das germanistische Studium (Almanca). Stuttgart: S. Hirzel.

Dış bağlantılar