Giuseppe Garibaldi
Giuseppe Garibaldi (d. 4 Temmuz 1807 – ö. 2 Haziran 1882), İtalyan general, yurtsever, lider ve yazar.
| General Giuseppe Garibaldi | |
|---|---|
.jpg.webp) | |
| Garibaldi (1866) | |
| İtalya Krallığı Senato Üyesi | |
| Görev süresi 18 Şubat 1861 - 2 Haziran 1882 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 4 Temmuz 1807 Nice, Fransa |
| Ölüm | 2 Haziran 1882 (74 yaşında) Caprera adası, İtalya |
| Partisi | Genç İtalya (1831–1848) Aksiyon Partisi (İtalya, 1848) (1848–1867) Tarihi Sol (1867–1877) Aşırı Sol (1877–1882) |
| Evlilik(ler) | Francesca Armosino |
| Mesleği | Asker |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Sardinya Krallığı_crowned.svg.png.webp){kind=small} İtalya Krallığı |
| Hizmet yılları | 1835–1871 |
| Rütbesi | General |
| Birimi | Alp Avcıları |
| Komutası | Sardinya Krallığı İtalya Krallığı |
| Çatışma/savaşları | Ragamuffin Savaşı (1835-1845) İtalyan İstiklal Savaşı (1848-1866):
Fransa-Prusya Savaşı (1870-1871) |
İtalya Devleti'nin kurulmasına öncülük etmiştir. İtalyanlar tarafından İtalya'nın en büyük kahramanı ve yurtseverlerinden biri olarak kabul edilir. İtalya'nın birleşmesindeki en önemli kişidir. Avrupa ve Güney Amerika'daki pek çok askeri mücadeleyi yönetmiş, bu yüzden İki Dünyanın Şövalyesi unvanı almıştır.
Hayatı
Gençliği
Garibaldi 1807'de Nice (Nizza) şehrinde doğdu. O zaman şehir İtalyandı ve Sardunya Krallığı'na aitti. Daha sonra şehir Fransa'ya verildi ve günümüzde kullanılan Nice ismini 1859'da aldı. Şehir birleşme hediyesi olarak İtalya' dan Fransa' ya verilmiştir.
Garibaldi'nin ailesi deniz taşımacılığı işi ile uğraşıyordu ve deniz hayatı için yetiştirilmişti. 1832'de tüccar denizci kaptanı belgesi aldı.
Karadeniz'e gitmekte olan bir gemide çalışırken uğradığı İstanbul'da inerek 1828-1831 tarihleri arasında 3 yıl kadar yaşadı.[1] Günümüzde Casa Garibaldi İstanbul adıyla tanınan Societá Operaia İtaliana (İtalyan İşçi Birliği) derneğinin kurucu başkanı oldu.[2]
Garibaldi'nin hayatını değiştiren olay Nisan 1833'te Taganrog, Rusya'da başına geldi. Portakal yüklü gemisi Clorinda göletinde on gün için palamara bağlanan Garibaldi sahilde denizci hanında, Oneglia'lı Giovine Battista Cunco ile karşılaştı. Cunco İtalya'lı politik bir göçmen ve La Giovine Italia "Genç İtalya" hareketinin gizli üyesi idi. Kurucusu Giuseppe Mazzini, İtalya birliğinin politik ve sosyal reformlara doğru Liberal Cumhuriyet ateşli savunucusuydu. Garibaldi bu oluşuma katıldı ve ülkesinin Avusturya hakimiyetinden bağımsızlığı için hayatı boyunca mücadele edeceğine yemin etti.
Garibaldi, Ekim 1833 Cenevre'de Mazzini'nin kendisiyle tanıştı. Başlayan ilişkileri daha sonra problemli bir bir duruma gelecekti. Gizli devrimci birliğine katıldı. Şubat 1834'te, Mazzini'nin Piyemonte'deki başarılı olmayan ayaklanmasına katıldı. Ceneviz mahkemesi tarafından gıyabında ölüme mahkûm oldu ve Marsilya'ya kaçtı.
Güney Amerika maceraları
Tunus'tan sonra Garibaldi Brezilya'ya gitti. "Rio Grande do Sol" (eski Brezilya'nın Sâo Pedro Do Rio Grande do Sol bölgesi) Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı olayına açıldı. Gaucho (Portekizce bir terim olup Güney Amerika Pampas "ağaçsız geniş ovalar" da yaşayanları tanımlamak için kullanılır) isyancı grubuna katıldı. Onlar Farrapos (Tatters:parça,çaput) olarak biliniyordu ve yeni olan Brezilya ulus bağımsızlığına karşıydı. Garibaldi bu savaş sırasında, Tatter ordusunun Brezilya'da "Santa Catarina" bölgesinde diğer bir Cumhuriyet ilan etmeye çalıştığında bir kadına rastladı. Anita Ribeiro da Silva (en iyi "Anita" olarak tanınıyordu.) Ekim 1839 da Anita kocası Manuel Duarte Agular'ı terk etti. Rio Pardo'da gemisinde Garibaldi'ye katıldı. Bir ay sonra sevdiği kişinin tarafında İmbituba ve Laguna savaşlarına katıldı.
1841'de çift Montevideo'ya (Uruguay) hareket etti.Garibaldi orada tüccar ve okul müdürü olarak çalışıyordu. Takip eden yılda evlendiler. Dört çocukları oldu. Monetti 1840, Rosita 1843, Terasita 1845 ve Ricciotti 1847'de doğdular.
Kadın at biniciliğinde ustalaşmış Anita'nın Garibaldi hakkında onun Güney Brezilya ve Uruguay Gaucho kültürüne sahip olduğunu düşündüğü söylenir.
1842'de Uruguay filosu komutanlığını aldı ve Arjantin diktatörü Juan Manuel de Rosa'a karşı İtalyan lejyonunu mevziledi. Ülkenin savaşı (Guerra Grande)için Lejyon İtalya yas gününü temsil eden siyah bayrağı benimsedi. Merkezindeki volkan, vatanındaki uyuyan, uyuşuk güçleri temsil ediyordu. Uruguay'daki lejyon ilk kımızı gömlek giyiyordu. Montevideo'daki fabrikadan temin edilen. Fabrika gömlekleri Arjantin'deki bir mezbahaneye ihraç etmeyi tasarlıyordu. Garibaldi ve onun takipçilerinin sembolü haline geldi. 1842 ve 1848'de Garibaldi Montevideo'yu, eski Uruguay diktatörü Manuel Oribe'nin liderlik ettiği Arjantin kuvvetlerine karşı savunuyordu. Gerilla savaşında ustaca bir taktik belirleyerek 1846 da Cerro ve Sant'Antonio savaşlarında iki kutlanacak zafer elde etti. Her ne kadar bazı Uruguay gemilerini yönettiğinde az başarı elde etmiş olduğu halde.
Vatanını alın yazısı, her durumda Garibaldi'yi ilgilendirmeye devam ediyordu.
1846'daki papa IX. Pius'un seçimi İtalya yurtseverleri içinde sansasyona sebeb olmuştu. Hem İtalya'da hem de dışarıda. Papanın başlangıç reformlarında Vicenza Giobetti (5 Nisan 1801-26 Ekim 1852) hakkında onun İtalya'nın birliği için liderliği temin edeceği kehanetinde bulunuyordu. Bu haber Montevideo'ya ulaştığında Garibaldi papaya bir mektup yazar.
İtalya'ya dönüşü ve ikinci sürgün
Garibaldi İtalya'ya 1848 devriminin karışıklığı içinde döndü. Charles Albert'in (Carlos Alberto: 2 Ekim 1798- 28 Temmuz 1849 Sardunya Kralı "1831-1849") hizmetine önerildi. Kral bazı liberal eğilimler gösteriyodu. Fakat Garibaldi'ye karşı soğuk ve güvensiz davranıyordu.Piyemonte'den ters cevap aldı, o ve onun takipçileri Lombardiya'ya geçtiler. Onlar Avusturya işgaline karşı ayaklanmışlar ve Milan hükûmeti eyaletine yardım sunuyorlardı. Takip eden bu yönde, Başarısız İlk İtalyan Bağımsızlık Savaşında, Luino ve Morazzone'deki iki küçük zaferde ordusunu yönetiyordu. Novara (23 Mart 1849) daki Piemonte yenilgisi izdihamından sonra Garibaldi Cumhuriyeti desteklemek için Roma'ya hareket etti ki Papalığa ait bir devlet ilan ediliyordu. Fakat, Luis Napeleon (Gelecekteki III.Napeleon) onu devirmeye tehdit etmek için bir Fransız kuvveti gönderdi. Manzini'nin zorlamasıyla Garibaldi Roma'nın savunmasının komutanlığını aldı. Karısı Anita onunla birlikte savaştı. Tüm gayretlerine rağman şehir 30 Haziran 1849 da düştü. Garibaldi ve onun kuvvetleri Avusturya,Fransa, İspanya ve Napoli orduları tarafından avlanıyordu. Venedik'e ulaşmak amacıyla kuzeye kaçtığında,ayaklananlar hala Avusturya'nın kuşatmasına direniyordu. Destansı bir yürüyüşten sonra, San Marino'da kendisini hala takip eden 250 adamıyla geçici göçmenlik aldı. Anita, onların beşinci bebeğini taşıyordu, geri çekilme sürecinde Comacchio yakınlarında öldü.
Amerika
Garibaldi sonunda, La Spezia yakınındaki Portovenere'ye ulaşmayı başardı. Fakat Piyemonte hükûmeti onu tekrar yurtdışına göç etmeye zorluyordu.
Tangier'de kalmasından sonra Staten Island'a (New York) hareket etti. 30 Temmuz 1850'de oraya vardı ve kendini açığa vurmaktan kaçınmak için sürgünde. Ev sahibi, zamanının çoğunu atölyesinde mum yaparak harcadığı mucit Antonio Meucci idi. Fakat sonuçtan memnun değildi. Sonraları gemi kaptanı olarak Pasifik'e çeşitli seyahatler yaptı. Bunlardan en uzunu, 1851 Nisanından başlayıp iki yıl süren ve Peru'daki And'lı kadın kahramanı Manuela Sâenz'i ziyaret ettiği olandı.
Garibaldi New York'u son olarak Kasım 1853'te terk etti.
Tyne Nehri kıyısında
Garibaldi 21 Mart 1854'te İngiltere'nin kuzey doğusunda Tyne Nehri ağzında ulusal gemi kaptanı olarak seyir halindeydi. Gemi Baltimor'dan kalkmıştı ve rıhtıma yanaşıp yükünü South Shield'e (İngiltere'de sahil kasabası) boşalttığında Amerikan bayrağı dalgalanıyordu. Garibaldi, Newcastle Courant civardaki yüksek rütbeli kimselerin akşam yemeği davetini reddetiğini haber yapmasına rağmen, Tyne nehri kıyısında popüler bir şahsiyetti ve yörenin işçi sınıfı tarafından coşkuyla karşılanıyordu. Onun bulunması hatırasına bir kılıç Garibaldi'ye sunuluyordu. Ondan yaklaşık olarak yarım yüzyıl sonra torunu Güney Afrika'da İngiliz ordusun için gönüllü olarak Boer savaşında çarpışırken o kılıcı taşıyordu. Garibaldi 1854 Nisanının sonunda oradan ayrılarak, toplamda Tyne Nehri kıyısında bir aydan biraz daha fazla bir süre kalmış oluyordu.
İkinci İtalyan bağımsızlık savaşı
Garibaldi 1854'te İtalya'ya yeniden döndü. Ağabeyinin ölümünden kalan küçük mirası kullanarak İtalyan Caprera (Kuzey Sardunya) adasının yarısını satın aldı ve kendini tarıma verdi.
1859'da İkinci İtalyan bağımsızlık savaşı (Avusturya-Sardunya savaşı olarak da bilinir) Sardunya hükûmetindeki iç entrikalar ortasında patlak verdi. Garibaldi tüm general atandı ve "Alp'lerin avcıları " adlı bir birlik kurdu. Bu olaydan sonra sadece Sardinya Piyemonte Krallığının etkin biçimde başaracağını varsayarak, İtalya'nın kurtuluşunun hakkındaki Manzini'nin Cumhuriyetçi fikrini terk etti.
Gönüllüleri ile Varese, Como ve diğer yerlerde Avusturyalı'lara karşı zaferler kazandı.
İtalyan şehri Nice'nin Fransız'lara elzem olan askeri yardım karşılığında teslim edilmesi Garibaldi'nin canını çok sıktı.
Mektupları
Joseph Cowen (Kohen)'e yazdığı mektup
| “ |
Ship commonwealth, Tynemouth 12 Nisan 1854 -Değerli Dostum Cowen(Kohen)- Cömertliğin ve fedakârlığınla beni onurlandırdın ve bu, hayatta bir dost medeniyetin vatandaşından gelebilecek en büyük kıymettir. Ben insanlık adına doğdum ve insanlık adına aydınlanırım. Kalbim sadece özgürlük için çarpmaktadır. Dünyadaki tüm ulusların evrensel haklar bakımından özgürlüğü için; Ora e sempre, Şimdi ve sonsuza dek. İngilizler büyük ve güçlü bir Millettir. İngiltere, İnsanlık Medeniyetinin ilerleyişinde liderdir ve yeryüzünde özgürlük isteyenler için bir yardım elidir. İngiltere despotluğun düşmanıdır, İngiltere güvenilir bir dost ve sığınaktır, ezilenlerin dostudur, ama İngiltere'nin, Ana Vatanınızın, müttefiklerini koruyabilmesi için artık yeni kaynakları ve yöntemleri olmalı. Ve hangi İtalyan benimle birlikte bu konuda bir adım öne çıkmaz ki! Hükümetin, otokrat bir tavırla Avusturyalılara iyi bir ders verdi. Avrupa despotlar sebebiyle İngiltere'ye karşı. Bu sebeple İngiltere her ihtimale karşı, bizimle her zaman ittifak içinde olmalı. Asalet ve Kudret dolu kılıcımız, bu konuda İngiltere ile omuza omuza mücadele için her zaman kınından çıkmış bir halde hazırdır. İngiltere'deki iyi ve fedakâr devlet adamlarına şükranlarımı sunduğumu ilet. Üzgünüm, gerçekten derinden üzgünüm elinizi sıkmadan gideceğim için. Veda ediyorum kıymetli dostum, ama bu bir (Adieu) Elveda değil. Kalbinizde benim için bir yer açın. Esenlikler diliyorum. G.Garibaldi. |
„ |
Osmanlı'ya karşı Balkan halklarına yazdığı ayaklanma mektubu
| “ | Caprera, 6 Ekim.
Hersekli ve mazlum Doğu Avrupalı kardeşlerime. Türkler Bursa'ya sürülmelidir. Bir kurt gibi gelip Bosphorus'u (İstanbul Boğazı)'nı geçtiler, yıktılar, katlettiler ve tecavüz ettiler. Bize tarihte Pelasgi şehrini armağan eden halkları yok ettiler. Belki de o halklar Avrupa'daki ilk medeni toplumlardır. Osmanlılar, artık mahvettikleri bu coğrafyada var olmamalı. Bursa'da ve Bursa'nın da ötesindeki ıssızlığın ve azabın içinde tüm görgüsüzlükleri, yağmacılıkları ve zulümleriyle yeteri kadar Anadoluluyu bulacaktır. Artık ayaklanmalısınız Karadağ'ın, Hersek'in, Bosna'nın, Sırbistan'ın, Tarabya'nın, Makedonya'nın, Yunanistan'ın, Epir'in, Arnavutluk'un, Bulgaristan'ın, Romanya'nın kahraman evlatları! Hepiniz şanlı bir tarihe sahipsiniz. Leonidas, Achilles, Büyük İskender, Scanderbeg ve Spartaküs sizin toplumlarınızda doğmuşlardır. Ve bugün sizler içinizde halen Spartaküsler ve Leonidaslar bulabilirsiniz. Diplomasiye güvenmeyin. Bu kalpsiz yaşlı kadın sizleri aldatıyor. Ama tüm dünyanın erkeklerinin kalbi sizlerle. Bugüne kadar Türkleri destekleyen İngiltere artık tüm fedakârlığı ve içtenliğiyle sizleri destekleyecek ve özgür insanlardan kuracağınız birliği, Hilal'in İmparatorluğuna tercih edecektir. Artık Türkler Bursa'ya sürülmelidir! Ancak o zaman bağımsız ve özgür olabilirsiniz. Osmanlılar, İstanbul Boğazı'nın bu yakasında (Doğu Avrupa topraklarında, Balkanlarda) var olduğu sürece her zaman savaş sebebi olmaya devam edecektir ve sizler insan olmanın kutsallığına asla sahip olamayacaksınız. G. Garibaldi. |
„ |
Ölümü
İtalyan Parlamentosuna tekrar seçilmesine rağmen sonraki yıllarının çoğunu Caprera'da geçirdi.
1879'da, kiliseye ait taşınmazları yürürlükten kaldırıp, düzenli bir ordu kurup, genel oy kullanma hakkını ileri sürerek League of Democracyi kurdu. Eklem iltihabı onu yatağa gitmeye zorladı. Calabria ve Sicilya'ya seyahatler yaptı. 1880'de, ondan evvelce üç çocuğu olan, Francesca Armosino ile evlendi.
Ölüm döşeğinde iken yatağının zümrüt yeşili ve safir mavisi denizi görebileceği bir yere taşınmasını istedi. 2 Haziran 1882'de, 75 yaşında öldü.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Çelebi, Alper. "Montevideo 2 – Çocuklar, arkadaşlar, anıtlar ve Temmuz soğuğu". 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2013.
- "İstanbul'daki İtalya". Milliyet (gazete). 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2013.
- "A Garibaldi Letter". http://trove.nla.gov.au Avustralya Ulusal Kütüphanesi. 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi and the Herzegovinians(Garibaldi ve Hersekliler". http://trove.nla.gov.au Avustralya Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi". http://trove.nla.gov.au Avustralya Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi and the Herzegovinians". http://trove.nla.gov.au Avustralya Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi and Turkish Rebellion(Garibaldi ve Türk Ayaklanması)". http://trove.nla.gov.au Avustralya Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi and the Herzegovinians". http://trove.nla.gov.au Avustralya Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi and Herzegovina". http://paperspast.natlib.govt.nz/ Yeni Zelanda Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım) - "Garibaldi and Herzegovinians". http://paperspast.natlib.govt.nz/ Yeni Zelanda Ulusal Kütüphanesi. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015.
|yayımcı=dış bağlantı (yardım)
 |
Wikimedia Commons'ta Giuseppe Garibaldi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |