Güney Amerika

Güney Amerika, Amerika'nın güneyinde bulunan bir kıta. Güney Yarımküre'de bulunmasına rağmen topraklarının küçük bir kısmı Kuzey Yarımküre'de yer almaktadır. Büyük Okyanus'un doğusunda, Atlas Okyanusu'nun batısında, Kuzey Amerika'nın güneyinde ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunur. Güney Amerika, 17.840.000 km karelik bir yüzölçümüne sahiptir. Dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %3,5'ini kaplamaktadır. 2005 yılına göre nüfusu 371.000.000'dan fazladır. Güney Amerika kıtalar arası yüzölçümü sıralamasında dördüncü ve nüfusta beşincidir. And Dağları, Angel Şelalesi, Amazon Nehri, Atakama Çölü, Amazon Ormanları ve Machu Picchu, Güney Amerika'da bulunmaktadır.

Tarihi

Güney Amerika'da MÖ 16.500'e kadar dayanan bir insan varlığının bulunduğu arkeolojik kazılarla doğrulanmıştır. Amazon Ormanları'nda ise MÖ 10.000'de kalıcı bir nüfusun bulunduğu düşünülmektedir. Bu nüfusun avcılık, toplayıcılık ve tarımla uğraştığına dair kanıtlar bulunmuştur. Norte Chico, Canari, Chibca, Muisca, Chachapoya, Chavin, Moche, İnka, Aravak ve Karib toplulukları[1] bölgenin keşfedilmesine kadar çeşitli medeniyetler kurmuştur. İspanya ve Portekiz'in yaptığı anlaşmalarla bölgeyi planlı bir şekilde sömürmesiyle bu topluluklar büyük ölçüde yok olmuştur. 1500'de İspanya Orta Amerika'yı hakimiyeti altına almıştır. 1550'de İspanya Kolombiya'da, Portekiz ise Brezilya'da güç kazanmıştır. 1650'de İngiltere, Fransa ve Hollanda da bölgede keşifler gerçekleştirmiştir. 1800'de Güney Amerika tamamen sömürge haline getirilmiştir.

1810'da Simon Bolivar liderliğinde Güney Amerika'daki birçok ülkede isyanlar başlamıştır. 1811'de Paraguay, 1818'de Şili, 1819'da Kolombiya, 1821'de Peru, 1822'de Brezilya ve 1825'te Bolivya bağımsızlığını kazanmıştır. İspanya ve Portekiz bölgeden tamamen çekilmek zorunda kalmıştır. İngiltere, Fransa ve Hollanda ise bazı bölgelerde hakimiyetlerini devam ettirmiştir. 1825'te Brezilya ve Rio de la Plata arasında yaşanan güç mücadeleleri sonucunda iki ülke arasında savaş çıkmıştır. Böylece Güney Amerika'da bağımsızlığını kazanan ülkeler arasındaki çatışmalar başlamıştır. 1828'de Kolombiya ve Peru arasında savaş çıkmıştır. 1836'da ise Şili ve Arjantin, Peru-Bolivya Konfederasyonu'na savaş ilan etmiştir. 1870'e kadar devam eden bu çatışmalar, Güney Amerika'nın büyük ölçüde bölünmesine neden olmuştur.

Güney Amerika'nın uzaydan görünümü (NASA)

Ülkeler

Ülke	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (2002)	Nüfus yoğunluğu (km² başına)
Arjantin	2,766,890	37,812,817	14
Bolivya	1,098,580	8,445,134	7.7
Brezilya	8,511,965	176,029,560	21
Şili	756,950	16,800,000	20
Kolombiya	1,138,910	41,008,227	36
Ekvador	283,560	13,447,494	47
Fransız Guyanası	91,000	182,333	2.0
Guyana	214,970	698,209	3.2
Paraguay	406,750	5,884,491	14
Peru	1,285,220	27,949,639	22
Surinam	163,270	436,494	2.7
Uruguay	176,220	3,386,575	19
Venezuela	912,050	24,287,670	27
Toplam	17,806,335	235,006	24.4

¹ Bu ülkelerin hem Güney Amerika hem de Kuzey Amerika'da sınırları var.

(Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları kalıcı nüfusu bulunmadığı için tabloda yer almamaktadır.)

Güney Amerika Siyasi Haritası

Kıtalar

Afrika

Antarktika

Asya

Avrupa

Okyanusya

Kuzey Amerika

Güney Amerika

Afrika-Avrasya

Amerika

Avrasya

Avustralya

Yerbilimsel kıtalar Gondvana • Lavrasya • Pangea • Panotya • Rodinya • Kolombiya • Kenorland • Nena • Ur • Vaalbara

Efsanevî kıtalar Atlantis • Kerguelen Yaylası • Lemurya • Mu • Terra Australis • Zelandiya

Kaynakça

1. "Antik Medeniyetler: Güney Amerika".