Uruguay

Uruguay resmi adıyla Uruguay Doğu Cumhuriyeti (İspanyolca: República Oriental del Uruguay), Güney Amerika'nın güneydoğusunda bulunur.

República Oriental del Uruguay  (İspanyolca)
Uruguay Doğu Cumhuriyeti
Arma
Slogan
Libertad o muerte  (İspanyolca)
"Ya özgürlük ya ölüm"
Millî marş
Himno Nacional Uruguayo  (İspanyolca)
Başkent
ve en büyük şehir
 Montevideo
34°53′G 56°10′B
Resmî diller İspanyolca
Etnik gruplar
(2016[1])
Hükûmet Üniter başkanlık cumhuriyeti
• Cumhurbaşkanı
Luis Alberto Lacalle Pou
• Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Beatriz Argimón
Yasama organı Kongre
Senato
Temsilciler Meclisi
Bağımsızlık 
• İlan
25 Ağustos 1825
• Tanınma
27 Ağustos 1828
• İlk Anayasa
18 Temmuz 1830
Yüzölçümü
• Toplam
 176.215 km2 (68.037 sq mi) (90.)
• Su (%)
 1,5
Nüfus
• 2019 tahminî
 3.518.552[2] (132.)
• 2011 sayımı
 3.390.077[3]
• Yoğunluk
 19,8/km2 (51,3/sq mi) (99.)
GSYİH (SAGP) 2020 tahminî
• Toplam
 86,562 milyar $[4] (92.)
• Kişi başına
 24.516 $[4] (59.)
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 62,917 milyar $[4] (80.)
• Kişi başına
 17.819 $[4] (49.)
Gini (2017) ▼ 39.5[5]
orta
İGE (2019)  0.817[6]
çok yüksek · 55.
Para birimi Uruguay pesosu (UYU)
Zaman dilimi UTC-03:00 (UYT)
• Yaz (YSU)
 UTC-02:00 (UYST)
Trafik akışı sağ
Telefon kodu +598
ISO 3166 kodu UR
İnternet alan adı .uy

Uruguay, Portekiz ile İspanya ve daha sonra Arjantin ve Brezilya arasında dört yönlü bir mücadelenin ardından 1811 ve 1828 yılları arasında bağımsızlığını kazandı.

Batı ve güney batısında Arjantin, kuzeyi ve kuzeydoğusunda Brezilya bulunan ülke yaklaşık 176.000 kilometrekarelik bir alana sahiptir. Coğrafi olarak Surinam'dan sonra Güney Amerika’ın en küçük ülkesidir. Nüfusu 3,51 milyon Uruguay’da, başkent Montevideo yaklaşık 1,8 milyon kişiye ev sahipliği yapmaktadır.

Uruguay günümüzüde İGE, GSYİH büyümesi, inovasyon ve altyapı açısından Arjantin ve Şili’den sonra kıtadaki en iyi üçüncü ülkedir. Kürtaj, eşcinsel evliliği, esrar üretimini, satışını ve tüketimini yasallaştırma politikasını kabul eden, dünyada sosyal açıdan en ilerici olan ülkelerden biri olarak kabul edilir.

Tarih

Uruguay 1516 yılında İspanyol Juan Diaz de Solis tarafından keşfedilmiştir. Ülke halkını o zamanlar Charrua yerlileri meydana getiriyordu. 1624’ten itibaren İspanyollar ülkeye yerleşmeye başladı. On sekizinci yüzyılda Uruguay İspanya’nın Rio de la Plata genel valiliğine bağlandı. 1811’de Josè Gervasio Artigos liderliğinde bağımsızlık hareketleri başladı.

25 Ağustos 1928’de Uruguay bağımsızlığını elde etti. Bundan sonra ülkede Coloradolar (İspanyolca kırmızı renk) olarak bilinen liberaller ve Blancolar (İspanyolca beyaz) olarak bilinen muhafazakarlar arasında siyasi çekişme başladı. Colorado-Blanco çatışması ülkeyi 1839-1851 yılları arasında iç savaşa sürükledi. 1852’de Coloradolar iktidarı ele geçirdiler. Uruguay 1865-1870 yıllarında Paraguay’a karşı Brezilya ve Arjantin’le ittifak yaparak kanlı bir savaşa girdi. Paraguay’ın yenilmesi ile Uruguay’ın kontrolu Coloradolara kaldı. On dokuzuncu yüzyılın son bölümünde, çoğunlukta...

Her ne kadar Uruguay’da uzun zamandan beri Komünist Partisi varsa da, bu parti 1960 ve 1970 yılları arasında işçi hareketlerini yönlendirmeye başladı. Ekonomik durgunluk, enflasyon, sel baskınları ve 1967’deki kuraklık ve 1968’deki genel grev hükumeti devalüasyon, fiyat ve ücret kontrolü yapmaya zorladı. Tuparmarolar (solcu gerillalar) 1970 yıllarında tedhiş hareketlerini artırdılar. Şiddet eylemleri devam ederken başkan Juan Maria Bordaberry, 20 Şubat 1973’te askeri idareyi kabul etti. Temmuz ayında Kongreyi feshederek yerine Devlet Konseyini kurdu. 1974 yılında askerler sıkı baskı tedbirleri kullanarak Tupamaroları tamamen sindirdiler. 1976’da başkan Bordaberry askerler tarafından azledildi. 1980’de askeri rejim normal düzene geçmek için yeni bir anayasa hazırladı. Bu anayasa Kasım 1980’de halk oylamasına sunulduğunda kabul edilmedi. 1981’de General Gregorio Alvarez başkan olarak iktidarı ele aldı. 1981’den sonra çok partili parlamenter sisteme geçiş için hazırlıklar başladı ve 1984’te yapılan seçimlerde. Julio Maria Sanqulmetti başkan seçildi. Yüksek dış borçlar, ekonominin rayına oturtulmasına mani oldu.

Coğrafya

Kuzeydeki yüksek araziler hariç, Uruguay toprakları dalgalı, yeşillik ovalar ve alçak tepelerle kaplıdır. Kuzey dağlık olmakla birlikte ülkenin en yüksek noktası olan Cerro Mirador (540 m) güneydedir.

Uruguay akarsular bakımından oldukça zengindir. Fakat çoğu, Negro ve Uruguay nehirleri hariç kısa olup, ulaşım bakımından büyük bir önem taşımaz. Doğuda Mirim Gölü, ülkeyi Brezilya’nın güney kıyı ucundan ayırır.

Yaklaşık Uruguay’ın dörtte üçü otlaklarla kaplıdır ve sadece % 3’ü ormanlıktır. Ormanlar palmiye, meşe, sedir, manolya, söğüt ve aksalkım gibi ağaçları ihtiva eder. Amerikan devekuşu, geyik, tilki, susamuru ve ayıbalığı ülkenin başlıca vahşi hayvanlarıdır. Belli başlı yeraltı zenginlikleri mermer ve granittir.

İklim

Uruguay’da ılıman bir iklim hüküm sürer. Sıcaklık ortalaması Ocak ve Şubat aylarında 22°C, Temmuz aylarında 10°C’dir. Yağmur en fazla Nisan ve Mayıs aylarında yağar. Yıllık yağış miktarı yaklaşık 890 mm civarındadır. Yaz aylarında sık sık fırtınalar olur. Mayıstan ekime kadar sis yaygın olarak görülür. Fakat nadiren bütün gün boyunca devam eder.

Ekonomi

Ülke topraklarının büyük bölümü otlaklarla kaplı olduğundan hayvancılık gelişmiştir. En çok sığır ve koyun yetiştirilir. Ülke topraklarında yetiştirilen belli başlı bitkiler; mısır, buğday, turunçgil meyveleri, pirinç, yulaf ve keten tohumudur.

Ülkede tarımla ilgili olarak, et paketleme, yün, sanayi, şeker sanayii ve un fabrikaları yer alır. Küçük çapta mühendislik ve elektrik malzemeleri firmaları ve kimya tesisleri vardır. Ayrıca küçük çelik ve alüminyum için hadde fabrikaları bulunur. Uruguay’da bilinen petrol veya maden kömürü yatakları mevcut değildir. Bundan dolayı ısıyla çalışan tesisler ve motorlu araçlar tamamen yakıt ithalatına bağlıdır.

Karayollarının uzunluğu 52.000 km olup, bunun 11.960 km’si asfalttır. Demiryolu ağı yaklaşık 3000 km’dir. Montevideo’da büyük bir milletlerarası havaalanı vardır.

İhraç mallarının başlıcaları et ve et ürünleri, yün, tekstil ürünleridir. Hammaddeler ve makinalar imalat sanayi için ithal edilen belli başlı mallardır. Hidroelektrik zenginlikleri artmasına rağmen, ülke petrol ithalatına bağımlı olmaya devam etmektedir. Ticaret yaptığı ülkelerin başlıcaları Brezilya, ABD, Arjantin, Irak ve Birleşik Almanya’dır.

Nüfus

3.017.000 nüfuslu Uruguay’da halkın büyük bölümü (% 83) şehirlerde yaşar. Nüfusun yarıya yakın kısmı (1.260.000) başkent Montevideo’dadır. Salto ve Montevideo dışında başka nüfusu 100.000’i aşan şehir yoktur. Diğer önemli yerleşim merkezleri Paysandu, Mercedes ve Fray Bentos’tur. Bu kentlerin hepsi Uruguay Nehri’nin kenarına kurulmuştur.

Uruguaylıların çoğu son yüzyıllık bir dönemde Avrupa’dan göç edenlerin soyundan gelir. Bunların çoğu İspanyol ve İtalyan asıllıdır. Ayrıca bir miktar Alman, Doğu Avrupa ve İngiliz asıllı vardır. Avrupa asıllılar nüfusun % 89’unu teşkil eder. Geri kalan nüfusun % 9’u melez, % 2’si Afrika asıllıdır. Ülkenin resmi lisanı olan İspanyolca herkes tarafından konuşulur.

İlköğretim mecburi olup, halkın % 94’ü okuma-yazma bilmektedir. Ülkede iki üniversite bulunmaktadır. Çoğu Latin Amerika ülkelerinin aksine Uruguay’da çok düşük bir nüfus artışı görülür.

İlgili filmler

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Central Intelligence Agency (2016). "Uruguay". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017.
  2. "Estimaciones y Proyecciones - Instituto Nacional de Estadística". 22 Mart 2019. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  3. Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad ine.gub.uy
  4. "Report for Selected Countries and Subjects – Uruguay". World Economic Outlook. International Monetary Fund. October 2019. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  5. "GINI index". World Bank. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2019.
  6. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
  7. "Uruguay: Population Statistics". www.citypopulation.de (İngilizce). 23 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.