Hurşidbanu Natevan

Hurşidbanu Natevan (Azerice: Xurşidbanu Natəvan, 5 Ağustos 1832, Şuşa - 1897, Şuşa), Azerbaycanlı şair.

Hurşidbanu Natevan
Hurşidbanu Natevan çocuklarıyla
Doğum Han kızı Hurşidbanu
6 Ağustos 1832(1832-08-06)
Şuşa, Rus İmparatorluğu
Ölüm 2 Ekim 1897 (65 yaşında)
Şuşa, Rus İmparatorluğu
Takma ad Natevan
Meslek Şair
Milliyet Azeri
Tür Gazel, rubai

Azerbaycan kültür ve sosyal hayatında iz bırakmış bir kişidir. XIX. yüzyıl Azerbaycan’ında Fuzûlî mektebinin en tanınmış temsilcisi olarak kabul edilir.[1] Şiirlerinin çoğu kaybolmuş; ancak devrinde bazıları bestelenmiş ve bu besteler klasik Azerbaycan mûsikisinin en güzel örnekleri arasında yer almıştır.[1]

Yaşamı

Hurşidbanu, 1832’de Şuşa’da dünyaya geldi. Babası, Karabağ'ın sonuncu egemen hanı Mehdikulu Han; annesi ise Gence hanlarının neslinden olan Uğurlu Bey'in kızı Bedircihan idi. Ailenin yegâne evladı ve Karabağ Hanlığının mirasçısı olduğundan sarayda "Dürr-i yekta" (Tek inci), halk arasında ise Han Kızı adıyla tanınmıştı.[2] "Natevan", kendisi için seçtiği mahlastır, "kimsesiz, muhtaç" anlamına gelir.[3]

Halası Gevher Hanım’ın yanında yetişti; özel hocalardan Arapça ve Farsça öğrendi.[1]

Babasının 1845'te ölümünden sonra Karabağ Hanlığı’nın meşrû vârisi olarak hanlığı yönetmeye başladı. Hanlığın toprakları babasının ölümünden sonra Rus İmparatorluğu’nun idaresine geçtiğinden Tiflis'teki Rus yöneticilerin gözetiminde yaşadı ve 1850'de Ruslar’ın hizmetinde bir general olan Dağıstanlı Hasay Han Üsmiyev'le evlendirildi.[1] Bu evlilikten Mehdikulu Han ve Hanbike adlı iki çocuğu dünyaya geldi.

1860'ta Hasay Han'dan ayrıldı ve 1869'da Karabağlı bir seyyidle evlendi. İkinci evliliği Karabağ asilzadeleri arasında huzursuzluk yarattı.[2] Hayatının büyük bir kısmını Şuşa'da eşinin de teşvik ve desteğiyle daha çok hayır işleriyle uğraşarak geçirdi.[1] İkinci evliliğinden iki kız iki erkek dört çocuk sahibi oldu. Şuşa'nm imarı, burada eğitim ve kültürün yayılmasına çaba harcadı; kendi imkanlarıyla Şuşa'ya dağlardan su kemeri, Muğan bölgesine bir su arkı çektirdi.[2]

1850'den itibaren şiir yazdığı bilinen Hurşid Banu, 1872'de Şuşa'da "Meclis-i Üns" adı altında şairler birliği kurdu ve yirmi yıldan fazla bu birliğin yöneticisi ve mali destekleyicisi oldu.[2] Şiirin yanı sıra hat, tezhip ve resimle de uğraştı. Azerbaycan El Yazmaları Enstitüsü’nde onun kendi elinden çıkmış “Gül Defteri” (1886) adıyla bilinen bir albüm bulunur. Yaptığı iğne işleri de Azerbaycan Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi’nde saklanmaktadır. 1858'de Kafkasya'yı ziyaret eden Fransız yazarı Alexandre Dumas’ya hazırladığı el işlerini hediye etmiş, Dumas da kendisine bir satranç takımı vermiştir.

Mir Abbas adlı oğlunun (1885) ve ikinci eşinin beklenmedik ölümleri ile sarsıldı. Fuzûlî tarzı gazelleri bir tarafa bırakarak mersiyeler kaleme aldı.

Hurşid Bânû 2 Ekim 1897’de vefat etti. Ağdam’da İmaret adı verilen aile mezarlığına defnedildi.

1960'ta Bakü’de heykeli dikilen Hurşid Bânû hakkında birçok eser kaleme alınmıştır. Bunlar arasında İlyas Efendiyev'in Hurşîd Bânû Nâtevan (1978) adlı dramı birçok defa sahnelenmiştir.[1] 2006 yılı yapımı "Xarı Bülbüllər" filmi Hurşidbanu Natevan'nın hayatı hakkındadır.[4]

Eserleri
  • Türkçe qezeller Mecmuesi, 1917
  • Şükufe mecmuesi, 1913
  • Eserleri, 1928, 1938; 1956; 1984.
  • Otuz Üç Qezel, 1989;
  • Azerbaycamn Aşıq ve Şair Qadınları, 1990.

Galeri
  • Hurşidbanu Natevan, çocuklarıyla
  • İlk eşi Hasay Han ve oğlu Mehdikulu Han
  • Oğlu Mehdikulu Han
  • Azerbaycan Tarih Müzesi'nde Natavan'ın ayakkabıları

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Akpınar, Yavuz. "Hurşid Bânû Nâtevan". İslam Ansiklopedisi Cilt 18. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
  2. "Hurşud Banu Natevan" (PDF). http://ekitap.kulturturizm.gov.t. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Ansiklopedisi (e-kitap), Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesi. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
  3. "H. Natevan". Azerbaijans.com sitesi. 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
  4. http://azertag.az/xeber/XARI_BULBULLAR_FILMININ_TAQDIMATI-344341
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.