II. İngiliz-Afgan Savaşı

II. İngiliz-Afgan Savaşı, 1878-1880 yılları arasında Britanya İmparatorluğu ve Afganistan Emirliği arasında gerçekleşmiş olan ikinci savaştır.[4]

II. İngiliz-Afgan Savaşı
İngiliz-Afgan Savaşları
Tarih 1878-1880 Bölge Afganistan Sonuç Britanyalı zaferi ve Gandamak Antlaşması [1] Britanyalıların Afganistan'dan çekilmesi
Taraflar
Afganistan Emirliği	Britanya İmparatorluğu Britanya Hindistanı
Komutanlar ve liderler
Şir Ali Han Eyüp Han	Donald Stewart Frederick Roberts Samuel Browne
Kayıplar
+5.000 ölü [2]	9.850 ölü[3]

Savaş öncesi durum

Rus-Britanyalı çekişmesi olan Büyük Oyun 19. yüzyılın ikinci yarısında yeni boyutlar kazanarak devam etti. Ruslar 1868’de Buhara, 1873 yılında da Hive’yi ele geçirmiş daha sonra batıya dönerek 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlı Devleti ile savaşmışlar ancak galip gelmelerine rağmen Berlin Kongresi'nde Osmanlı Devleti’nden istedikleri toprakların hepsini alamamışlardı. Bu sonuç Rusların dikkatini tekrar Orta Asya'ya çekti. 1878 yılında Ruslar Kâbil’de bir Rus misyonu bulunduruyorlardı. Bunun üzerine Britanyalılar da Ruslara karşı, Kâbil’de bir misyon bulundurmak istediler. Afganistan Emiri Şir Ali Han'ın Britanyalıların bu isteğini reddetmesi Britanyalılar tarafından savaş nedeni sayıldı.[5]

Savaş

İlk Savaş ve Anlaşma

1878 sonbaharında Britanyalılar Lord Roberts komutasındaki yaklaşık 40.000 askerle üç farklı noktadan Afganistan’a girdiler ve yerel kuvvetleri kolayca püskürttükten sonra Kâbil’e ilerlediler. Ruslardan yardım isteyen ancak istediği yardımı alamayan Şir Ali Han Mezar-ı Şerif’e kaçtı ve yerine tahta oğlu Yakup Han geçti. Bu sırada Britanyalılar Afganistan'ın büyük bölümünü ele geçirmişlerdi. Ülkenin geri kalanının işgalini önlemek isteyen Yakup Han Britanyalılarla barış imzalamak zorunda kaldı. Anlaşma ile Yakup Han yıllık yardım ve bazı güvenceler karşısında Afganistan'ın dış işlerindeki kontrolünü ve kuzeydeki bazı eyaletlerin yönetimini Birleşik Krallık'a devretti.[6]

İkinci Savaş ve Anlaşma

Britanyalı askerlerinin Meyvand Muharebesi sonrası kaçışı

Birleşik Krallık ile Afganistan arasında yapılan anlaşma uzun sürmedi ve 2-3 Eylül 1879'da Kabil'de Britanyalılara karşı bir isyan patlak verdi. 1876 Ekim ayında isyancılar yakaladıkları Britanyalı tümgeneral Sir Pierre Cavagnari ve yakınıdakileri öldürdüler. Bu olay ikinci savaşın en önemli nedenlerinden birisi oldu. Hayber’deki Britanyalı kuvvetleri, Kâbil’e kadar ilerlediler; ama başarılı olamadılar. 1879 aralığında Muhammed Can Han liderliğinde ayaklanan Afganlar Kabil yakınlarındaki Britanyalı kuvvetlerinde karşı taarruza geçtiler ve buradaki Britanyalı kuvvetlerini kuşattılar ancak kuşatma uzun sürmedi ve ayaklanma bastırıldı. Bu sırada Britanyalılar Yakup Han'ı tahttan indirerek yerine Eyüp Han'ı geçirdiler. Sir Pierre Cavagnari ve yakınıdakilerinin öldürülmesi olayında suç şüphesi bulunan Eyüp Han tahttan İndirilerek Herat valiliğine atandı ve yerine Abdurrahman Han getirildi. Cihad ilan eden Afganlar çok sayıda asker toplayarak Eyüp Han komutasında saldırıya geçtiler. Afganlar 27 Temmuz 1880'de Meyvand Muharebesi'nde İngilizler mağlup ettiler ve Kandahar'a yöneldiler ancak Kandahar Muharebesi'nde Britanyalılar tarafından mağlup edildiler. İki taraf arasında bir barış antlaşması yapılmadı ancak Britanyalılar 1881’de Afganistan’ı terk ettiler. Daha sonra emir Abdurrahman Han'ın barış yanlı olması üzerine Gandamak Antlaşması tekrar teyit edildi ve savaş sona erdi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
2. http://www.afghanan.net/afghanistan/angloafghan2.htm
3. http://www.garenewing.co.uk/angloafghanwar/
4. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/24956/Anglo-Afghan-Wars
5. "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
6. http://books.google.com.tr/books?id=GzQoAAAAYAAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false