Kahverengi yılan

Kahverengi yılan (Pseudonaja), Elapidae familyasından, Avustralya yerlisi zehirli bir yılan cinsidir. Avustralya'nın en tehlikeli yılanlarından biri olarak kabul edilir; bu cinste yer alan genç yılanlar dahi insanlarda ölümcül zehirlenmelere sebep olabilmektedir. Cinsin bilimsel adı Yunanca „pseudes“ (sahte) sözcüğü ile kobra cinsi Naja'nın birleşiminden gelir yani sözcük anlamı sahtekobradır. Cinsin avlanma metodu sıradışıdır: çoğu tür avın etrafını sarar ve hızlı bir şekilde avı ısırarak zehirler. Cinse ait sekiz tür bulunmaktadır. Doğu kahverengi yılanı (Pseudonaja textilis) türü dünyanın en zehirli yılanları arasında yer alır.

Kahverengi yılan
Kahverengi yılan (Pseudonaja sp.)
Bilimsel sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Alt âlem: Eumetazoa (Grup) Bilateria Üst şube: Deuterostomia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata İnfa şube: Gnathostomata Üst sınıf: Tetrapoda Sınıf: Reptilia Alt sınıf: Diapsida İnfra sınıf: Lepidosauromorpha Üst takım: Lepidosauria Takım: Squamata Alt takım: Serpentes Familya: Elapidae Cins: Pseudonaja Günther, 1858
Türler
Metne bakınız

Özellikleri

Cinsin bireyleri 2.2 m uzunluğa kadar erişebilirler. Bu alandaki rekor 2.4 m'dir.İnce yapılıdırlar ve kafaları göreli olarak küçüktür. Sadece güçlü bireylerde kafa boyundan geniştir.

Yılanın Türkçe adı "kahverengi yılan" ve İngilizce adı "brown snake" kısmi doğruluk arzeder. Bazı türlerin (P. ingrami ve P. textilis) üst kısımları açık kahvrenginden koyu kahrengine kadar renkleri alırken, bazı türler (P. affinis, P. inframacula) kahverengi üzerine az veya daha çok benekli şekillere sahiptir, P. guttata, P. modesta ve P. nuchalis türleri çizgili desene sahiptirler. Genç ve yetişkin bireyler arasında önemli renk farklıkları görülür. Yavru yılanlarda vücut boyunca çizgiler vardır. Bu çizgiler üçüncü yıldan itibaren kaybolurlar ve çoğunun vücudunda tek renk hakim olur.[1]

Türler

• Benekli kahverengi yılan ya da dugite; Pseudonaja affinis
  • Pseudonaja affinis affinis (Günther, 1872) — Batı Avustralya'nın kıyı kesimleri.
  • Pseudonaja affinis exilis (Storr, 1989) — Batı Avustralya ve Rottnest Adası.
  • Pseudonaja affinis tanneri (Worrell, 1961) — Batı Avustralya, Boxer Adası ve diğer adalar.
• Pseudonaja guttata (Parker, 1926) — Kuzey Toprakları, Queensland ve Güney Avustralya.
• Yarımada kahverengi yılanı, Pseudonaja inframacula (Waite, 1925) — Güney Avustralya, Batı Avustralya, Eyre Yarımadası.
• Ingram kahverengi yılanı, Pseudonaja ingrami (Boulenger, 1908) — Kuzey Toprakları, Queensland ve Batı Avustralya.
• Halkalı kahverengi yılan, Pseudonaja modesta (Günther, 1872) — Yeni Güney Galler, Kuzey Toprakları, Queensland, Güney Avustralya, Batı Avustralya'da bulunur. Cinsin diğer yılanlarına nazaran daha küçüktür. Zehirli olmasına rağmen, ciddi ya da ölümcül zehirlenmelere sebep olabileceğine dair hiçbir kanıt yoktur. Zehirinde prokoagülan yoktur dolayısıyla koagülaopatiye sebep olmaz.
• Batı kahverengi yılanı veya gwardar, Pseudonaja nuchalis (Günther, 1858) — Yeni Güney Galler, Kuzey Toprakları, Queensland, Güney Avustralya, Victoria ve Batı Avustralya'da bulunur. 1.6 m uzunluğa kadar erişebilir. En çok benekli kahverengi yılan ile benzerlik gösterir.[2]
• Doğu kahverengi yılanı veya bayağı kahverengi yılan, Pseudonaja textilis (Duméril, Bibron & Duméril, 1854) — Yeni Güney Galler, Kuzey Toprakları, Queensland, Güney Avustralya, Victoria, Batı Avustralya, Batı Papua'nın güneybatısı ve Papua Yeni Gine'nin kuzeybatısı ve güneybatısında bulunur. Avustralya'da en yaygın bulunan yılan türüdür. Yağmur ormanları dışında bütün habitatlarda yaşabilir. Küçük memeliler ve sürüngenlerle beslenir.[3] Bu yılan bilinen en toksik ikinci yılan zehirine sahiptir ve Avustralya'daki yılan ısırığına bağlı ölümlerin çoğundan sorumludur.[4]
• Pseudonaja elliotti (Hoser, 2003) — Göreli olarak yeni keşfedilen bu tür, doğu kahverengi yılanından daha büyük gözleri ve başta bulunan pulların sayıca az ve boyutlarının büyük olması ile ayrılır. Melbourne'lü herpetolog Adam Elliott'ın anısına bu şekilde isimlendirilmiştir.[5]

Bu türlerin tamamı son yapılan genetik ve morfolojik çalışmalarla doğrulanmıştır. Ancak bu çalışmalarda batı kahverengi yılanının (Pseudonaja nuchalis) ayırdedilebilir üç farklı görüntüye sahip olduğu anlaşılmıştır. Buna göre Pseudonaja nuchalisin üç farklı türe ayrılması gerekiyor. Bu yeni iki tür için önerilen isimler de P. aspidorhyncha ve P. mengdenidir.[6] Kahverengi yılanların en yakın akrabaları taipanlardır.[7]

Dağılım ve habitat

Pseudonaja textilis

Kahverengi yılan cinsi Avustralya ve Yeni Gine'de bulunur. Yedi türün altısı Avustralya'nın endemik türleridir. Doğu kahverengi yılanı aynı zamanda Yeni Gine'nin doğusunda da bulunur. Dört tür göreli olarak daha küçük bölgelere dağılmışlardır. Kalan üç türün her biri (P. modesta, P. textilis ve P. nuchalis) Avustralya'nın geniş bölümünde bulunabilirler.

Cinse ait türler, kuzey ve doğudaki tropikal yağmur ormanlarından kıtanın batısındaki çorak topraklara kadar çok geniş bir habitatta bulunabilirler. Üç tür P. affinis, P. nuchalis ve P. textilis ekolojik olarak insanlar ile beraber yaşayan hayvanlardır ve tarım için kullanılan bölgelerde yerleşim bölgelerine yakın yerlerde ve sıklıkla yerleşim bölgelerinde bulunabilirler.

Toksisite

Çok çabuk tahrik olan kahverengi yılan, fazla yaklaşıldığında ya da tehdit hissettiğinde ısırabilmektedirler. Ancak ürettikleri zehir miktarının azlığı (bir sağmada elde edilen zehir miktarı 4 mg'dır, kıyı taipanında bu miktar ortalama 120 mg'dır[8]) ve sahip oldukları küçük dişler sebebiyle ısırıkların çok azında ciddi zehirlenme görülür. Isırıkların yarısından azı zehir içerir ve ısırk bölgesinde minimal etkiler görülür. Isırıkların çok azında acı ya da şişme görüldüğünden genellikle dikkate alınmazlar[1] ancak ani ve erken kolaps kahverengi yılan zehirlenmesinde sıklıkla rastalanan başlıca semptomdur. Zehirlenmenin kalıcı etkilerinden biri de ölümle sonuçlanabilecek koagülopatidir. Böbrek yetmezliği de nadiren de olsa görülür.[9]

Diğer klinik bulgular şunlardır: karın ağrısı, nefes alma ve yutkunma da zorluk, ptozis, hemoliz, hipotansiyon şeklindedir. Rabdomiyoliz kahverengi yılan zehirlenmelerinde görülen bir özelliği bulgu değildir.

Doğu kahverengi yılanı (Pseudonaja textilis) cinsin en zehirli türüdür ve kara yılanları arasında yine bir Avustralya yerlisi olan inland taipan'dan sonra en güçlü zehire sahip ikinci yılandır. Kahverengi yılanın zehiri birinci olarak, antikoagülan ve nörotoksin içerir. Zehirin farelerdeki LD50 değeri P. textilis için kilogramda 0.041 mg, P. nuchalis için kilogramda 0.338 mg ve P. affinis için kilogramda 0.560 mg'dir.[8]

Notlar

1. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Eylül 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2010.
2. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2010.
3. http://www.jcu.edu.au/school/tbiol/zoology/herp/Pseudonaja%20textilis.pdf%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
4. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2010.
5. "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010.
6. A. Skinner: A multivariate morphometric analysis and systematic review of Pseudonaja (Serpentes, Elapidae, Hydrophiinae). Zoological Journal of the Linnean Society 155, Heft 1, 2009: S. 171–197. Abstract
7. Doughty, P., B. Maryan, S. C. Donnellan und M. N. Hutchinson: A new species of taipan (Elapidae: Oxyuranus) from central Australia. Zootaxa 1422, 2007: S. 45–58.
8. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2010.
9. Isbister, Geoff (2006). "Snake Bite: Current Approach to Treatment". Australian Prescriber. Cilt 29 (5 bas.). ss. 125-129.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kahverengi yılan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Wikispecies'te Kahverengi yılan ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.