Kakçikelce

Kakçikelce (kendilerince Kaqchikel Ch'ab'äl ; İspanyolca kaqchikel/kakchikel/kakchiquel/cakchiquel/caqchikel/cachiquel ; İngilizce Kaqchikel), Guatemala'nın Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez departmanlarında yaşayan Kakçikeller tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 832.968 [4] kişilik nüfustan 444.954 [1] kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2002 rakamlarına göre 143[2][3] konuşanı vardır. En yakın akrabası birlikte Asıl Kiçe dilleri adıyla alt grup oluşturan Tzutuhilce, Kiçece ve Açicedir.

Kakçikelce
Ana dili olanlar Guatemala, Meksika
Konuşan sayısı 444.954 (Guatemala 2002)[1] + 143 (Meksika 2000)[2][3]  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Maya
  • Kiçe-Mam
    • Kakçikelce
Yazı sistemi Latin
Dil kodları
ISO 639-3 cak
Guatemala'da konuşulan dillerin dağılım haritası
(Castilian = Guatemala İspanyolcası)

Guatemala'da konuşanı en fazla olan yerli diller arasında Kiçece, Kekçice ve Mamcadan sonra dördüncü sıradadır. Guatemala Maya Dilleri Akademisi tarafından eğitim-öğretim ve araştırması yapılan 22 Maya dili arasında yer alır[5].

Francisco Hernández Arana Xajilá tarafından 1571 yılında Kakçikelce kaleme alınan Kakçikeller Vakayinamesi (Anales de los Cakchiqueles) adlı elyazması vakayiname dilin en eski belgeleri arasındadır.

Konuşulduğu coğrafya

Guatemala'da konuşulduğu departman ve belediyeler[6]:

  • Sololá : Sololá, San Marcos La Laguna, San Lucas Tolimán, San Antonio Palopó, Santa Catarina Palopó, San Andrés Semetabaj
  • Chimaltenango : Tecpán, Patzún, Patzicía, San José Poaquil, San Martín Jilotepeque, San Andrés Itzapa, San Miguel Pochuta, San Pedro Yepocapa
  • Sacatepéquez : San Antonio Aguas Calientes, Santa María de Jesús, Santo Domingo Xenacoj, Santa María Cauqué
  • Guatemala : San Juan Sacatepéquez, San Pedro Sacatepéquez, San Pedro Chuarrancho

Örnekler
  • winaq kişi
  • achin erkek
  • ixöq kadın
  • ixim mısır
  • kotz'i'j çiçek
  • q'ïj gün/güneş
  • ak'wal çocuk
  • te'ej anne
  • tata'aj baba
  • wäy tortilla
  • mes kedi
  • tz'i köpek
  • ulew toprak/kara
  • ch'umil yıldız
  • juyu dağ
  • che ağaç
  • ik ay
  • tlinche marimba
  • ya' su
  • jay at
  • jun bir
  • ka'i' iki
  • oxi' üç
  • kaji' dört
  • wo'o' beş
  • waqi' altı
  • wuqu' yedi
  • waqxaqi' sekiz
  • b'eleje' dokuz
  • lajuj on

Kaynakça
  1. "XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Idioma_materno : Idioma o lengua en que aprendió a hablar". 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
  2. "Lenguas indígenas de México" (İspanyolca). 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012. Bilinmeyen parametre |obra= görmezden gelindi (|work= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |editorial= görmezden gelindi (|publisher= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |añoacceso= görmezden gelindi (|access-date= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |mesacceso= görmezden gelindi (yardım); Bilinmeyen parametre |fecha= görmezden gelindi (|date= kullanımı öneriliyor) (yardım)
  3. Serrano Carreto, Enrique. "Lenguas indígenas de México" (İspanyolca). 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012. Bilinmeyen parametre |obra= görmezden gelindi (|work= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |editorial= görmezden gelindi (|publisher= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |añoacceso= görmezden gelindi (|access-date= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |mesacceso= görmezden gelindi (yardım); Bilinmeyen parametre |fecha= görmezden gelindi (|date= kullanımı öneriliyor) (yardım)
  4. "XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor". 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
  5. "ALMG: Cobertura de Comunidades Lingüísticas". 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2012.
  6. Patal Majzul, Filiberto; Pedro Oscar García Matzar, and Carmelina Espantzay Serech (2000). Rujunamaxik ri Kaqchikel Chi' = Variación dialectal en Kaqchikel. Antigua Guatemala, Guatemala: Proyecto de Investigación Lingüística de Oxlajuuj Keej Maya’ Ajtz’iib’ (OKMA); Editorial Cholsamaj

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.