Kibarlık Budalası
Kibarlık Budalası, (Fransızca Le Bourgeois Gentilhomme) Molière (asil adıyla Jean-Baptiste Poquelin 1622–1673) tarafından yazılmış, seyirlik bir oyundur. İlk temsili 14 Ekim 1670 Moliere'in aktörler trupu tarafından Şambord Şatosu'nda (Château de Chambord)'da Fransa Kralı XIV. Louis önünde yapılmıştır. Bu temsil beş-perdelik bir komedi-bale (yani konuşma kısımları bale dansı ile aralıklı olan bir oyun) olarak sahnelenmiş; oyun yazarı olan Moliere hem de başrol olan "Mösyö Jourdain" rolünü almış; müzik Jean-Baptiste Lully tarafından bestelenmiş; bale koreografisi Pierre Beauchamp; mizansen Carlo Vigarani ve kostümler Chevalier d’Arvieux tarafından hazırlanmıştı.
| Kibarlık Budalası Le Bourgeois Gentilhomme | |
|---|---|
|
| |
 Kibarlık Budalası | |
| Yazar | Molière |
| İlk gösterim | 14 Ekim 1670 |
| Ülke | Fransa |
| Orijinal dil | Fransızca |
| Konu | Cahil ve saf, varlıklı bir adamın asilzade olmaya çalışması. |
| Tür | Gülmece |
| Zaman ve mekân | 17. yüzyıl, Fransa |
Oyun, 17. yüzyılda, Fransa'da geçmektedir. Molière'in 1670 yılında kaleme aldığı oyun, gülmece türünde olup, Paris başta olmak üzere Fransa'nın değişen çehresinin, el değiştiren zenginliğin ve gücün eleştirisi [1] şeklinde yorumlanır. Bu oyun hem sosyal alanda asilzadeliğe yükselmeye çalışan yüksek orta sınıfı hem de kendini beğenmiş; kof ve züppe yüksek asil sınıfını hiciv etmektedir. Oyun nesir olarak yazılmakla beraber bale aralıkların başlangıçları şiir halindedir.
Bu eser ilk yazılıp, oynandığı sırada Fransa'da, özellikle Paris'te, Osmanlı Devleti ile ilgili her şey sosyal ilgiyi çekmekte idi. Bu oyun bundan ortaya çıkan "Türkeri (Turquerie)" modasını, özellikle 4. v3 5. perdelerinde, yansıtmaktadır. Bu moda 1669'da Fransa Paris'e elçi olarak gönderilmiş olan ve Fransa Kralı "XIV. Louis"'in huzuruna çıkmış olan "Müteferrika Süleyman Ağa" dolayısıyla ortaya çıkmıştı. Bu elçi Fransız Kralı'nın huzurunda, Osmanlı Sultanı'nın sarayının, kendine "Güneş Kral" ismini uygun gören, Fransız Kralı XIV. Louis'in sarayından kat kat güzel olduğunu söyleyerek Fransızlar arasında bir skandal yaratmıştı.
Konusu
Cahil fakat saf, varlıklı orta sınıftan bir adam olan Mösyö Jourdain'in tek hedefi bir asilzade olmaktır. Soyluların yer aldığı sosyal statüye geçebilmek için elinden gelen her şeyi yapar. Aynı zamanda hedefinde soylu bir kadın olan Markiz'i baştan çıkarmak, kızını bir asilzadeyle evlendirmek gibi ara duraklar da bulunmaktadır. Kızı ise bir başkasını sevmekte, olaylar Jourdain'in dostu Kont, karısı ve hizmetçi çerçevesinde gülünç bir şekilde gelişmektedir.
Sahnelenmeleri
Oyun. Türkiye'de Ragıp Haykır (Devlet Tiyatroları, 1959/60)[2] ve Tiyatro Kedi (2007)[3] tarafından sahnelenmiştir.
Seçilmiş Türkçeye çeviriler
- Moliere (Tr. çev. ), (1943) Kibarlik Budalası, Dünya Klasikleri Dizisi, Ankara: Milli Eğitim Vekaleti.
- Moliere (2013) Kibarlık Budalası/Sevda Doktoru, İstanbul: Antik Dünya Klasikleri
- Moliere (2001) Kibarlık Budalası, İstanbul: Karşı Kıyı Yayınları, ISBN 9758635034
- Moliere (Tr. çev. Sonat Kaya) (2012), Kibarlık Budalası, Dunya Klasiklari-Tiyatro İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
Seçilmiş video görüntülü uyarlamalar
- YouTube websitesinde "MOLIERE - KİBARLIK BUDALASI(Le Bourgeois Gentilhomme) 2015" maddesinde oyunun Türkçe çevirisinin tümünün tiyatro temsilinin video kaydı. Online:
- YouTube websitesinde "MOLIÈRE – Le bourgeois gentilhomme (Pièce filmée, 1958) maddesi oyunun orijinal Fransızca tiyatro temsilinin 1958'de filme alınmış kaydı. Online: (Fransızca)
Molière'in oyunları | ||
|---|---|---|
Le Médecin volant (1645) •
La Jalousie du barbouillé (1650) • Şaşkın yahut Beklenmedik Engeller (L'Étourdi ou contretemps) (1655) • Le Dépit amoureux (1656) • Le Docteur amoureux (1658) • Gülünç Kibarlar (Les Précieuses ridicules) (1659) • Sganarelle (1660) • Dom Garcie de Navarre (1661) • Kocalar Okulu (L'École des maris) (1661) • Les Fâcheux (1661) • Kadınlar Mektebi (L'École des femmes} (1662) • La Jalousie du Gros-René (1663) • Kadınlar Mektebinin Tenkidi (La Critique de l'École des femmes) (1663) • Versailles Tulûatı (L'Impromptu de Versailles) (1663) • Zorla Evlenme (Le Mariage forcé) (1664) • Gros-René, petit enfant (1664) • La Princesse d'Élide (1664) • Tartuffe (1664) • Dom Juan (Dom Juan ou le Festin de pierre) (1665) • Aşk Doktoru (L'Amour médecin) (1665) • Adamcıl (Le Misanthrope ou l'Atrabilaire amoureux) (1666) • Zoraki tabip (Le Médecin malgré lui) (1666) • Mélicerte (1666) • Pastorale comique (1667) • Le Sicilien ou l'Amour peintre (1667) • Amphitryon (1668) • George Dandin (1668) • Cimri (L'Avare) (1668) • Monsieur de Pourceaugnac (1669) • Les Amants magnifiques (1670) • Kibarlık Budalası (Le Bourgeois gentilhomme) (1670) • Psyché (1671) • Scapin'in Dolapları (Les Fourberies de Scapin) (1671) • La Comtesse d'Escarbagnas (1671) • Bilgiç Kadınlar (Les Femmes savantes) (1672) • Hastalık Hastası (Le Malade imaginaire) (1673) | .jpg.webp) | |