Litvanya Kurucu Meclisi

Litvanya Kurucu Meclisi , 1920 yılında, 1922 Litvanya Anayasası'nı hazırlamak ve kabul etmek için demokratik olarak seçilen meclis.[1][2][3][4]

Litvanya Kurucu Meclisi Steigiamasis Seimas
Litvanya
Tür
Tür	Kurucu meclis
Tarih
1920
Dağılış	1922
Sonraki	Seimas Birinci Seimas
Sandalye	150
Seçimler
Oylama sistemi	Doğrudan çok partili seçim

Tarihsel arka plan

Kaunas Şehir Tiyatrosu. 15 Mayıs 1920 tarihinde, Litvanya Kurucu Meclisi'nin ilk oturumu burada gerçekleştirilmiştir.

1795'te Polonya-Litvanya Birliği'nin son bölümünün de parçalanmasının ardından Litvanya, Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edildi ve Rusya'nın bir parçası haline geldi. I. Dünya Savaşı sonunda, 16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi Litvanya'nın bağımsızlığını ilan etti. Bildirge, en kısa zamanda bir Kurucu Meclis'in kurulmasını istedi. Ancak Litvanya, 1918'in sonlarında Kiel İsyanı'na kadar Almanya kontrolü altında kaldı. 2 Kasım 1918'de Litvanya Anayasası'nın ilk taslağı kabul edildi. 11 Kasım'da, I. Dünya Savaşı'nı bitiren son ateşkes anlaşmasıyla aynı gün imzalanan metinle birlikte ilk Litvanya hükûmeti kuruldu ve Augustinas Voldemaras ilk başbakan seçildi. Aralık 1918'de Kızıl Ordu Litvanya'ya girdi ve Litvanya-Sovyet Savaşı başladı. Litvanya Bağımsızlık Savaşı başladı. 1919'un sonunda Kızıl Ordu Litvanya topraklarından çekildi ve Rusya SFSC Litvanya'nın bağımsızlığını tanıdığını açıkladı. Ardından yeni devlet kurumlarının ve altyapısının oluşumu başladı.

Temsilcileri

Kurucu Meclis Sarayı. Günümüzde Kaunas Maironis Üniversitesi Spor Salonu'dur.

Seçim prosedürlerini ve Kurucu Meclisin yetkilerini açıklayan yasa 30 Ekim 1919'da kabul edildi. Seçimler 14-15 Nisan 1920'de yapıldı. Seçmen katılım oranı yaklaşık %90 idi. Hem erkek hem de kadın seçmenler 112 temsilci seçtiler. Çoğunluğu 59 sandalye ile Hristiyan demokratlar aldı. 28 sandalye Köylüler Birliği ve sosyalistler, 12'si sosyal demokratlar, 10'u azınlıklar (Yahudiler, Polonyalılar ve Almanlar) tarafından alındı. Diğer 3 temsilci bağımsızdı. Sadece 8 temsilci 50 yaşından büyüktü. Temsilcilerin beşi kadındı. Tanınan Litvanyalı kadın yazar olan Gabrielė Petkevičaitė-Bitė, başkan seçilmeden önce en yaşlı üyenin başkanlık ettiği geleneğini onurlandıran ilk oturuma başkanlık etti. Zaman geçtikçe meclisin 38 üyesi istifa etti ve değiştirildi. Toplamda 150 Kurucu Meclis üyesi vardı.

Polonya kontrolü altındaki Vilnius Bölgesi'nin ve Fransız kontrolü altındaki Klaipėda'nın nüfusu seçimlere katılamadı. Ancak seçim yasası Vilnius bölgesi için 108 sandalye ve Klaipėda bölgesi için 9 sandalye ayırdı. Bu nedenle 229 seçilmiş temsilci olmalıydı.

Başarılar

İlk toplantı 15 Mayıs 1920'de geçici başkent Kaunas'ta yapıldı . Aleksandras Stulginskis fiili başkan olarak seçildi. 10 Haziran 1920 gibi kısa bir sürede anayasanın üçüncü ve nihai taslağını geçti.

12 Haziran 1920'de Rusya SFSC ile bir barış anlaşması imzalandı. Rusya'nın bağımsızlığı tanıması ve Vilnius Bölgesi'nin geniş alanlarının Litvanya'ya ait olduğu kabul etmesi Litvanya için oldukça faydalı oldu. Varşova Muharebesi'ndeki yenilgiden kısa bir süre sonra geri çekilen Kızıl Ordu, anlaşmaya göre Vilnius'u Litvanya'ya teslim etti.

Ekim 1920'den Şubat 1921'e kadar, Lucjan Żeligowski yönetimindeki Polonya Ordusu'nun Litvanya-Belarus Bölümü Vilnius'u ele geçirdiği için Kurucu Meclis ertelendi. Tarihi bölgeyi savunmak için birçok temsilci cepheye gitti. Ertelemeden önce, acil yasaları geçirme yetkisine sahip olan düzenli Kurucu Meclis Başkanı ve altı üyeden oluşan Küçük Seimas'ı (Litvanca: Mažasis Seimas) oluşturdu.

Mart 1921'de uluslararası tahkim sonrasında Letonya ile bir sınır anlaşması imzalandı. Palanga ve Šventoji kasabaları da dahil olmak üzere kıyı şeridinin 21 kilometresi Litvanya'ya verildi. Ayrıca Mažeikiai şehrine olan ilgisini de savundu. Buna karşılık Letonya, Rokiškis'in kuzeyindeki Aknysta ön bölgesini (Letonca: Aknīste) aldı. Litvanya toplamda yaklaşık 100 km² 'den fazla toprak kazandı. Bu antlaşma, Litvanya ile olan tüm sınır çatışmalarını çözdü. Sınır günümüzde de aynı haldedir.

23 Eylül 1921'de Litvanya Milletler Cemiyeti'ne üye oldu. Dünya ülkelerinin çoğu bağımsızlığını hemen tanıdı.

15 Şubat 1922'de arazi reformu yasasını kabul etti. Bu reform Araziyi millileştiren ve Bağımsızlık Savaşı'nda savaşan gönüllülere ve çok az araziye sahip olan veya hiç olmayan köylülere dağıtan on yıl süren bir reformdu. Yıllar boyunca 65.000'den fazla kişiye 459.000 ha arazi dağıtılmıştır. Gönüllü savaşçılar dışında arazi alan kişilerin, arazi karşılığında 36 yıl boyunca devlete para ödemeleri gerekiyordu.

Yeni bir anayasanın kabulü olan ana hedefe 1 Ağustos 1922'de ulaşıldı. Anayasa, Seimas'a geniş yetkiler verdi, Bakanlar Kurulu'nu seçti ve Cumhurbaşkanı seçildi. Seimas ve cumhurbaşkanı üç yılda bir demokratik seçimlerde seçilecekti. Litvanya, Fransa örneğinden sonra modellenen demokratik bir cumhuriyet ilan edildi. Anayasa, Hristiyan demokratların çoğunluğu nedeniyle Hristiyan fikirlerini açıkça yansıtıyordu. Örneğin din eğitimi zorunlu idi ve eğitimin önsözü "Yüce Tanrı adına" (Litvanca: Vardan Dievo Visagalio ) idi.

9 Eylül'de litaları tanıtan ulusal para birimi ile ilgili bir yasa çıkarıldı. 1 Ekim'de tanıtıldı.

6 Ekim 1922'de Kurucu Meclis istifa etti. 13 Kasım'da yeni düzenli Seimas göreve başladı. Kurucu Meclis yaklaşık 150 yasa kabul etti, devletin idari sistemini güçlendirdi ve Litvanya'daki gelecekteki ekonomik, sosyal ve kültürel hayatın temellerini attı.

Litvanya Kurucu Meclis Başkanları

• Gabriele Petkevicaite-Bite (Kurucu Meclis'in ilk oturumuna başkanlık etti) 15 Mayıs 1920
• Aleksandras Stulginskis, 1920-1922.

Kaynakça

1. Constituent Assembly (Seimas) 1920 - 1922, Seimas
2. Gimtoji istorija, Nuo 7 iki 12 klasės (Lietuvos istorijos vadovėlis), CD, 2002, ISBN|9986-9216-7-8
3. [Lietuvos Steigiamojo Seimo (1920–1922 metų) narių biografinis žodynas (sud. Aivas Ragauskas, Mindaugas Tamošaitis). – Vilnius: Vilniaus pedagoginio universiteto leidykla, 2006. – 553 p.: iliustr. – ISBN 978-9955-20-146-5