Luis Buñuel
Luis Buñuel Portolés (22 Şubat 1900, Calanda - 29 Haziran 1983), sürrealist İspanyol yönetmen ve senarist. Otoriteler tarafından sinema tarihinin en etkili yönetmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Luis Buñuel | |
|---|---|
 Luis Buñuel (1968) | |
| Doğum |
Luis Buñuel Portolés 22 Şubat 1900 Calanda, İspanya |
| Ölüm |
29 Haziran 1983 (83 yaşında) Meksika |
| Evlilik | Jeanne Buñuel (1934–1983) |
Hayatı
1900'de İspanya'nın Aragón eyaletine bağlı Calanda'da doğdu. Madrid Üniversitesi'ne girmeden önce Zaragoza'da bulunan Colegio del Salvador'da oldukça ağır bir cizvit eğitimi aldı. Madrid Üniversitesi'nde doğal bilimler ve ziraat okurken daha sonra mühendislik, en sonunda da psikoloji bölümüne geçti. Burada Salvador Dali ve Federico Garcia Lorca ile tanıştı. Sinema eğitimi almak için avangard deneyimlerin boy gösterdiği 1920'lerin Paris'ine gitti. "Mauprat" filminde Jean Epstein'ın, "La Sirène des Tropiques" filminde ise Mario Nalpas'ın asistanlığını yaptı. 1929'da Salvador Dali ile birlikte içinde bir kadının gözbebeklerinin bir ustura ile kesildiği ünlü sahneyi barındıran gerçeküstücü bir klasik olan Bir Endülüs Köpeği adlı filmi gerçekleştirdi.
1930'da Marquis de Sade'ın Sodom'un 120 Günü adlı eserinden izler taşıyan Altın Çağ'ı çekti. Filme Salvador Dali ile birlikte başlamayı planlamıştı ancak yaşanan anlaşmazlık nedeniyle yalnız çekmek durumunda kaldı. Katolizmi hedef aldığı söylenen film, büyük skandala yol açtı ve gösterimi yasaklandı. Film üzerindeki yasak ancak 1980 yılında ortadan kalktı.
Bu filmi çekmesinden iki yıl sonra Las Hurdes bölgesindeki yoksulluğu gözler önüne seren bir belgesel olan Ekmeksiz Toprak filmini çekti. 1936'da iç savaşın başlamasına yakın, değişen politik iklimi anlatan bir belgesel olan España 1936 (İspanya 1936) filminin senaryosuna katkıda bulundu ve yapımcılığını üstlendi.
1939'da iç savaş sırasında ABD'ye gitti ve çeşitli belgeseller çekti. 1947'de Meksika'ya geçti ve burada Meksikalı kenar mahalle çocuklarının yaşamını anlattığı unutulmaz filmi olan Los Olvidados'u çekti. Bu film ona Cannes Film Şenliği'nde en iyi yönetmen ödülünü kazandırdı. 1955'e kadar uluslararası düzeyde dikkat çekip beğeni toplayacağı 14 film çekti. 1955'te Fransa'ya döndü ve onu sinema sanatının merkezine yerleştirecek olan üç ortak yapıma imza attı. 1961'de İspanyol hükûmeti tarafından Viridiana'yı çekmesi için İspanya'ya davet edildi. Film, içinde barındırdığı kilise karşıtı öğeler nedeniyle İspanya'da büyük tepkilere yol açtı ve ülkede gösterimi yasaklandı. Geri kalan hayatını İspanya dışında geçirdi. 1954 senesinde kendine has Robinson Crouse'u çekti. 1951 yılında "Susanna" adlı filmi çekti ve bu film çok tutulmadı. 1953'te "El" adlı tanınmış filmi çekmiştir. 1956 yılında güzel oyuncu Simone Signoret'in başrolü oynadığı La Mort ce Jardin'i çekti. 1959 senesinde Francisco Rabal'ın başrolü oynadığı dram filmi Nazarin'i çekti. 1962 senesinde gizemli ve dram filmi olan esrarengiz El Angel Exterminador'u çekti ve bu filmi de ses getirdi. 1964 senesinde Le Journal D' Une Femme De Chambre'yi çekti. 1967'de ise birçok ödül kazandığı ve tüm dünyada ses getiren güzel oyuncu Catherine Denevue ile Bella De Jour'u çekmiştir. 1970 senesinde ise "Tristana" adlı filmi çekti ve bu film de çok ses getirdi. İspanya iç savaş dönemi kölelik üzerine yapılmış bir filmdir. Başrolleri Fernando Rey ve güzel yıldız Catherine Denevue paylaşmıştır. Bu filmden sonra 1972 senesinde "Burjuvazinin Çekiciliği" adlı filmde , burjuva kesimin bir türlü yemek yiyemediklerini anlatmıştır. Bu filmde de yine vazgeçmediği oyuncu Fernando Rey oynamaktadır. 1977 yılında "Arzunun O Belirsiz Nesnesi" adlı filmi çekerek sinemayı bıraktı. Fernando Rey yine başrolü oynamıştır. 1983'te Meksiko'da öldü.
Hayatını anlatan otobiyografik kitabı "Mon Dernier Soupir", Son Nefesim (ISBN 978-975-53345-7-8) ismiyle Türkiye'de de yayımlandı.
Gerçeküstücülük
Buñuel'in filmleri gerçeküstücülük açısından en önemli ve ünlü filmlerdir. İlk filmi olan ve senaryosunu Salvador Dali ile birlikte yazdığı Un Chien Andalouda; ve ikinci filmi olan L'Age d'Ôrda katışıksız bir gerçeküstücü biçimde dinî ve resmî otoritelere göndermelerde bulundu ve büyük eleştirilere maruz kaldı.
Filmleri
Yönetmen
| Orijinal Adı | Diğer Adları | Yıl | Ülke | Dil | Süre | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Un Chien Andalou | Bir Endülüs Köpeği | 1929 | Fransa | Fransızca | 16 dak. | Buñuel ve Salvador Dali yazdı. |
| L'Âge d'or | Altın Çağ | 1930 | Fransa | Fransızca | 60 dak. | Buñuel and Salvador Dali yazdı. |
| Las Hurdes: Tierra Sin Pan | Ekmeksiz Toprak - Land Without Bread | 1933 | İspanya | Fransızca | 30 dak. | Belgesel /mockumentary |
| Gran Casino | Magnificent Casino | 1947 | Meksika | İspanyolca | 92 dak. | |
| Centinela, alerta! | Guard! Alert | 1937 | İspanya | İspanyolca | 80 dak. | |
| El Gran Calavera | The Great Madcap | 1949 | Meksika | İspanyolca | 92 dak. | |
| Los Olvidados | Unutulmuşlar | 1950 | Meksika | İspanyolca | 85 dak. | Cannes Film Festivali - En İyi Yönetmen Mexico Akademi Ödülleri - Golden Ariel + Silver Ariel |
| Susana | The Devil and the Flesh | 1951 | Meksika | İspanyolca | 86 dak. | Cannes Film Festivali - En İyi Öncü Film |
| La hija del engaño | The Daughter of Deceit | 1951 | Meksika | İspanyolca | 78 dak. | |
| Subida al cielo | Ascent to Heaven (Mexican Bus Ride) | 1952 | Meksika | İspanyolca | 85 dak. | |
| Una mujer sin amor | A Woman Without Love | 1952 | Meksika | İspanyolca | 85 dak. | |
| El Bruto | The Brute | 1953 | Meksika | İspanyolca | 81 dak. | |
| Él | This Strange Passion / Torments | 1953 | Meksika | İspanyolca | 92 dak. | |
| La ilusión viaja en tranvía | Illusion Travels by Streetcar | 1954 | Meksika | İspanyolca | 82 dak. | |
| Abismos de pasión / Cumbres Borrascosas | Wuthering Heights | 1954 | Meksika | İspanyolca | 91 dak. | |
| Robinson Crusoe | 1954 | Meksika | İngilizce | 90 dak. | Academy Awards, Mexico - Golden Ariel ve Silver Ariel | |
| Ensayo de un crimen | Archibaldo de la Cruz'un Suçlu Yaşamı | 1955 | Meksika | İspanyolca | 89 dak. | |
| El río y la muerte | The River and the Death | 1955 | Meksika | İspanyolca | 91 dak. | |
| Cela s'appelle l'aurore | That is the Dawn | 1956 | İtalya - Fransa | Fransızca | 102 dak. | |
| La mort en ce jardin | Death in the Garden | 1956 | Fransa - Meksika | Fransızca | 104 dak. | |
| Nazarín | 1959 | Meksika | İspanyolca | 94 dak. | Cannes Film Festivali - Jüri Özel Ödülü Bodil, Avrupa Dışı En İyi Film | |
| La fièvre monte à El Pao | Fever Rises in El Pao / Republic of Sin | 1959 | Fransa - Meksika | Fransızca | 109 dak. | |
| The Young One | La Joven | 1960 | Meksika, ABD | İngilizce | 96 dak. | Cannes Film Festivali - Özel Mansiyon |
| Viridiana | 1961 | Meksika - İspanya | İspanyolca | 90 dak. | Cannes Film Festivali - Altın Palmiye | |
| El Ángel Exterminador | Yokedici Melek | 1962 | Meksika | İspanyolca | 95 dak. | Bodil - En İyi Avrupa Dışı Film |
| Le journal d'une femme de chambre | Oda Hizmetçisinin Günlüğü | 1964 | Fransa - İtalya | Fransızca | 98 dak. | |
| Simón del desierto | Çöllerin Simon'u | 1965 | Meksiko | İspanyolca | 45 dak. | Venedik Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Özel Jüri Ödülü |
| Belle de jour | Gündüz Güzeli | 1967 | Fransa - İtalya | Fransızca | 101 dak. | Venedik Film Festivali - Altın Aslan + Pasinetti Ödülü Bodil - En İyi Amerika Dışı Film |
| La Voie Lactée | Samanyolu | 1969 | Fransa - İtalya | Fransızca | 105 dak. | Berlin Uluslararası Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Onur Mansiyonu + Interfilm Ödülü |
| Tristana | 1970 | Fransa - İtalya - İspanya | İspanyolca | 105 dak. | ||
| Le charme discret de la bourgeoisie | Burjuvazinin Gizli Çekiciliği | 1972 | Fransa - İtalya - İspanya | Fransızca | 102 dak. | Oscar - En İyi Yabancı Film BAFTA - En İyi Senaryo Fransa Sinema Eleştirmenleri Sendikası - En İyi Film NSFC Ödülü - En İyi Yönetmen |
| Le fantôme de la liberté | Özgürlük Hayaleti | 1974 | Fransa - İtalya | Fransızca | 104 dak. | Gümüş Kurdele - En İyi Yönetmen |
| Cet obscur objet du désir | Arzunun O Belirsiz Nesnesi | 1977 | Fransa - İspanya | Fransızca | 105 dak. | NSFC - En İyi Yönetmen NBR - En İyi Yönetmen |
Senarist
|
|
Yapımcı
- 1929 Un chien andalou / Bir Endülüs Köpeği
- 1932 Las Hurdes / Ekmeksiz Toprak
- 1935 La Hija de Juan Simón, La / Juan Simon's Daughter
- 1936 ¿Quién me quiere a mí? / Who Loves Me?
- 1936 ¡Centinela, alerta!
- 1936 España 1936 / Madrid 1936
- 1970 Tristana
Ödüller
- 1950 Susana Cannes Film Festivali - En İyi Öncü Film
- 1951 Los Olvidados / Unutulmuşlar Mexico Akademi Ödülleri - Golden Ariel + Silver Ariel (En İyi Yönetmen + En İyi Orijinal Hikâye + En İyi Senaryo)
- 1951 Los Olvidados / Unutulmuşlar Cannes Film Festivali - En İyi Yönetmen
- 1956 Las Aventuras de Robinson Crusoe / Robinson Crusoe Academy Awards, Mexico - Golden Ariel+Silver Ariel (En İyi Yönetmen + En İyi Senaryo))
- 1959 Nazarin Cannes Film Festivali - Jüri Özel Ödülü
- 1960 La Joven Cannes Film Festivali - Özel Mansiyon
- 1961 Viridiana Cannes Film Festivali - Altın Palmiye
- 1961 Nazarín - Bodil - En İyi Avrupa-Dışı Film
- 1963 El Ángel Exterminador / Mahvedici Melek Bodil - En İyi Avrupa-Dışı Film
- 1965 Simón del Desierto Venedik Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Özel Jüri Ödülü
- 1967 Belle de Jour Venedik Film Festival - Altın Aslan, Pasinetti Ödülü
- 1968 Belle de Jour Bodil - En İyi Amerika-Dışı Film
- 1968 Belle de Jour Fransa Sinema Eleştirmenleri Sendikası - Eleştiri Ödülü - En İyi Film
- 1969 La Voie Lactée Berlin Uluslararası Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Onor Mansiyonu + Interfilm Ödülü
- 1972 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği Amerikan Akadaemi Ödülleri (Oscar), En İyi Yabancı Film
- 1973 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği Fransa Sinema Eleştirmenleri Sendikası - Eleştiri Ödülü, En İyi Film
- 1973 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği NSFC Ödülü - En İyi Yönetmen
- 1974 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği BAFTA Film Ödülü - En İyi Senaryo
- 1975 Le Fantôme de la Liberté İtalyan Ulusal Sinema Gazetecileri Sendikası - Gümüş Kurdele - En İyi Yönetmen (Yabancı Film)
- 1977 Cet Obscur Objet du Désir / Arzunun O Belirsiz Nesnesi NBR - En İyi Yönetmen
- 1978 Cet Obscur Objet du Désir / Arzunun O Belirsiz Nesnesi NSFC - En İyi Yönetmen
- 1982 Venice Film Festival - Kariyer Ödülü - Altın Aslan
Dış bağlantılar
 |
Vikisöz'de Luis Buñuel ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- Bunuel filmleri eleştirileri
- Bunuel hakkında Türkçe bilgi
- Luis Buñuel Biyografisi22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- www.brain-juice.com1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.