Maça Kızı (opera)
Maça Kızı (Rusça: Пиковая дама, Pikovaya dama) Op.68, Peter İlyiç Çaykovski'nin bestelediği operadır. Eserin librettosu, bestecinin kardeşi Modest Çaykovski tarafından şair ve yazar Aleksandr Puşkin'in öyküsünden uyarlanarak Rusça hazırlanmıştır. Eserin prömiyeri 19 Aralık 1890'da Sen Petersburg'da Mariinski Tiyatrosu'nda yapılmış ve daha sonra 31 Aralık 1890'da Kiev ve 4 Kasım 1891'de Moskova'da prömiyerler yapılmıştır. Bir zamanlar bu opera yapımlarında librettonun Fransızca tercümesi kullanılmış ve opera Pike Dam olarak hala hatırlanmaktadır. Fakat sonraki yapımlarda Rusça kullanılmıştır. Birçok ses ve video kayıtları bulunmakta ve dünya opera evlerinde çok kez sahnelenmektedir.
 | |
| Özgün isim | Пиковая дама, Pikovaya dama |
|---|---|
| Müzik | Peter İlyiç Çaykovski |
| Libretto | Modest Çaykovski |
| Gala | 19 Aralık 1890 |
| İlk gösterim yeri | Mariiniski Tiyatrosu, Sankt-Peterburg, Rusya |
| Oyuncular |
|
Roller
| Rol | Ses tipi | St. Petersburg prömiyeri, 19 Aralık, 1890 (Orkestra şefi:Eduard Nápravník) |
Kiev prömiyeri, 31 Aralık, 1890 (Orkestra şefi: Iosif Pribik) |
Bolshoy Tiyatrosu, Moskova prömiyeri, 4 Kasım 1891 (Orkestra şefi: Ippolit Altani]) |
|---|---|---|---|---|
| Hermann | tenör | Nikolay Figner | Mikhayil Medvedev | Mikhayil Medvedev |
| Kont Tomski | bariton | Ivan Melnikov | Dementyev | Bogomir Korsov |
| Prens Yeletski | bariton | Yakovlev | Tartakov | Pavel Khokhlov |
| Çekalinski | tenör | Vasilyev II | ||
| Surin | bas | Frey | ||
| Çaplitski | tenör | Kondraki | ||
| Narumov | bas | Sobolev | ||
| Toner idarecisi | tenör | Yefimov | ||
| Kontes | mezzo-soprano | Mariya Slavina | Mariya Smirnova | Aleksandra Krutikova |
| Liza | soprano | Medeya Mey-Figner | Aleksandra Matsuleviç | Mariya Deysha-Sionitskaya |
| Polina | kontralto | Mariya Dolina | Gnucheva | |
| Dadı | mezzo-soprano | Maria-Wilhelmina Pilz (Pilts) | ||
| Masha | soprano | Yunosova | ||
| komutan | Sessiz | |||
| Prilepa | soprano | Olga Olgina | ||
| Milovzor | kontralto | Fride | ||
| Zlatogor | bariton | Klimov II | ||
| Koro, Sessiz roller: Çocukbakıcıları, dadılar, sütanneleri, yürüyenler, çocuklar, kumarcilar | ||||
| Prilepa veya Kloe] | soprano | |||
| Milovzor veya Dafnis | kontralto | |||
| Zlatogor veya Plutus | bariton | |||
| Koro, Sessiz roller: Cupid, Himen, erkek and kiz çobanlar | ||||
Not: Milovzor ve Polina kontralto sesli rolleri ve Zlatogor ve Tomski bariton sesli roller ayni şarkıcılar tarafından oynanabilir. Bazen Prilepa ve Liza aynı şarkıcı tarafından oynanır.
Enstrümentasyon
Çaykovski'nin orijinal partisyon notaları şu çalgıları kapsayan bir orkestra öngörmektedir. [1]
- Yaylısazlar: 1. kemanlar, 2. kemanlar, violalar, viyolonseller, kontrabaslar
- Üflemeli: Pikolo, 2 flut, 2 oboa, korangle, 2 Klarinet (B-flat, A), Bas Klarinet (B-flat), 2 Fagot
- Pirinç: 4 korno (F), 2 trompet (B-flat, A), 3 Trombone, Tuba
- Vurmalı çalgılar: timpani, davul, bas davul
- Diğer: harp, piyano
Konu özeti
Zaman: 18. yüzyıl sonları Mekan: St. Petersburg, Rusya
I. Perde
1. Sahne
Güneşli bir yaz günü gezinti yeri olan bahçe yürüyüş yapanlarla doludur. Orduda subay olan Surin ve Çekalınski subay olan arkadaşları Herman'ın alışılmadık davranışları üzerinde konuşmaktadırlar. Herman boş vaktini bir kumarhanede geçirmektedir ama oynadığı oyunlarda hiç riziko almak istememektedir. Sahneye Albay Tomski ile Herman birlikte girer. Herman Tomski'ye çok samimi şekilde problemini açar. Uzaktan gördüğü ve ismini bile öğrenemediği bir kadına sırılsıklam âşık olmuştur. Başka subaylar da onların yanına gelirler. Prens Yeletski yakında olacak düğününden söz acar. "Bu güzel melek kaderini benimkiyle birleştirmeye razı oldu." Herman prensin evlenmek üzere olduğu kadının kendinin âşık olduğu kadın olduğunu dehşete kapılarak anlar.
Kontes ve torunu sahneye girerler. Her iki kadın da Herman'ın görünüşüne hayran olmuşlardır. Tomsky kontesin hikâyesini anlatmaya başlar. Kontes Moskova'da genç bir dişi aslan iken bütün servetini Faro adlı bir kumar oyunununda kaybetmiştir. Fakat "Kont Sen Germain" ile birleşip seviştikten sonra ondan bu oyunda bulunan üç kartın sırları hakkında bilgileri öğrenmiş ve böylece servetini tekrar elde elde etmiştir. Bu sırları önce kocasına ve sonra da çok yakışıklı bir genç adama vermiştir. O akşam odasına bir hayalet girmiş ve bu sırları verdiği üçüncü kişiden kendini öldürecek bir darbe yiyeceğini bildirmiştir.
Herman bu hikâyeyi çok ilgi ile dinler. Surin ve Çekalışkı alaylı bir şekilde bu yaşlı kadının sırlarını kumar masasında öğrenmesini tavsiye ederler. Bu sırada gökgürültülü fırtına başlar ve bahçe boşalır. Fakat Herman tek başına bu öfkeli doğaya sanki karşı koyarcasına bahçede açıkta ayakta durur ve kendisi hayatta oldukça, adını bile bilmeden âşık olduğu kadının prensle evlenmesini önleyeceğine haykırarak and içer.
2. Sahne
Güneş batmaktayken Lisa'nın odasında kızlar, prensle nişanlanmış olmasına rağmen üzgün görünen arkadaşlarını eğlendirmek için müzik çalmaktadır. Tek başına kaldığında Lisa gözlerinde yakıcı ihtiras alevi gördüğü gizemli yabancıyı sevdiğini kendine itiraf eder. Birdenbire balkonda Herman görünür. Kendini öldürmeden önce son bir defa sevdiği kızı görmeye gelmiştir. Onun çok istekli davranışları Lisa'nın da heyecanlanmasına neden olur. Odanın kapısının çalınması Herman'ı yerinde durdurur ve Herman odanın köşesinde saklanır. İçeri giren ihtiyar kontesin ölmüş bir hayalet gibi görünüşü Herman'ın istekelerini daha da canlandırır. O gittikten sonra Lisa artık kendi hislerini saklayamaz olur ve kendini Herman'a teslim eder.
II. Perde
1. Sahne
Baloyu vermekte olan zengin bir mevki sahibi beydir. Lisa'nın kendine karşı soğuk davranmasından rahatsız olan Yeletsky ona karşı olan aşkının ne kadar çok olduğundan emin olmasını istediğini belirtir. Maske takmış olan Chekalınsky ve Surin, Herman'ı alaya alırlar ve ona üç kartın sırrını öğrenecek üçüncü kişi olduğu düşüncesinin hala devam edip etmediğini sorarlar. Bu laflar Herman'ın hayal gücüne sanki bir kıvılcım tesiri yapar.
Pastoral Intermezzo: Çoban Kızın İçtenliği
İntermezzo'nun bitmesinden sonra Herman Kontes'i görür. Lisa kontesin yatak odasının yanında olan ve ona bağlı olan kendi yatak odasının anahtarını Herman'a verince Herman bunun bir iyi alamet olduğuna inanır. Bu gece hem üç kartın sırrını öğrenecek hem de Lisa'yı kendine bağlayacaktır.
2. Sahne
Herman kontesin yatak odasında saklanır. Kontes girer. Zamanın davranış şekillerinden çok hoşnutsuzdur ve geçmiş zamanı bir melankolik hava ile hatırlamaktadır. Koltukta otururken uykuya dalar. Herman saklandığı yerden çıkar ve onun önüne gelerek üç kartın sırrını kendine vermesi için yalvarmaya başlar. Fakat Kontes bundan çok korkmuş, korkudan sanki buz kesmiştir ve tek bir söz bile söyleyecek takatte değildir. Herman tabancasını çekip onu tehdit edince korkudan şok geçirip ve hayatını kaybeder. Lisa bu ölümün kabahatini Herman'da bulur ve onun oradan ayrılmasını ister. Bu perdede eski bir Fransız şarkısı olan "Vive Henri IV (Yaşa Dördüncü Henri)" şarkısını duyarız ve bunun yanında Getry'nin Aslan Yürekli Rişar operasından Laurette'in Aryası, yani "Je crains de lui parler la nuit(Ben onun geceden konuşacağından korkuyorum)" aryası duyulur.
III. Perde
1. Sahne
Herman kışladadır. Kendisini affettiğini ve rıhtımda onunla buluşmak istediğini bildiren Lisa'nın mektubunu okur. Hayalinde yaşlı kadının cenaze töreni görüntüleri belirir. Ağır matem şarkıları duymaktadır. Bir beyaz kefene sarılmış olan Kontes'in hayaleti görünür. "Lisa'yı kurtar. Onunla evlen. O zaman elindeki üç kartın sırları arka arkaya sana kazandıracaktır. Hatırla! Üç! Yedi! Aş!"
2. Sahne
Lisa şüpheler içinde Herman'ı beklemektedir. Saat geceyarısını bulduğunda Herman'ın kendini göstermesi sonunda onu ferahlatır. Fakat, Herman ona âşık olduğunu itiraf ettikten sonra, aklını hep üç kartın sırrını kullanma fikrine takmıştır. Lisa onunla kumarhaneye gitmeyi reddettiğini bildirince Herman kızı bir kenara itip hemen oradan ayrılır. Lisa asla kaçınılamayacak sonucun ortaya çıktığını anlayıp kendini nehre atar.
3. Sahne
Kumarbazlar oyun salonunda kumar oynamaktadırlar. Tomsky onları eğlendirmek için neşeli bir şarkı söylemektedir. Herman girer ve önce üç ve sonra yedi üzerine bahse para yatırarak iki defa büyük miktarda kazanç sağlar. İntikam almak için fırsat kollayan Prens Yelentsky bahsedilen miktarı karşılayabilecek tek kişidir. Ama beklediği aş yerine Herman'a iskambil kartlarının dağılımı sonunda bir kupa kızı gelir. Herman bu kupa kızı resminde ölü kontesin hayaletini görür gibidir ve hayalet gülerek onunla alay etmektedir. Bu Herman'ı çok feci etkiler ve hemen kendisini öldürmeye karar verir. Son nefesini vermekte iken prensten kendisini affetmesini ister; Lisa'nın da hayaletini görür; kız onu affetmiştir.
Önemli müziksel parçalar
I. Perde
- Arya: "İsmini bile bilmiyorum" «Я имени ее не знаю» (Herman)
- Aryoso: "Bu gözyaşları niçin" «Откуда эти слезы» (Lisa)
- Arya: «Прости, небесное созданье» (Herman)
II. Perde
- Arya: «Я вас люблю» (Yeletsky)
- «Ах, истомилась я горем» (Lisa)
Seçilmiş ses ve video kayıtları[2]
| Yıl | Roller (Herman, Lisa, Kontes, Kont Tomski, Prens Yelentski, Pauline, Çekalinski) |
Opera evi ve Orkestra, Orkestra şefi |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1942 | Nikander Khanayev, Xenia Derzhinskaya, Bronislava Zlatogorova, Alexandr Baturin, Panteleimon Nortsov, Maria Maksakova, Sergei Ostraumov | Bolshoi Tiyatrosu orkestra ve korosu Samuil A Samosud | 3 CD (2002):Opera d'Oro OPD 1329 ve 2 CD (2006) Cantus Classics 50075 |
| 1949-50 | Georgi Nelepp, Eugenia Smolenskaya, Eugenia Verbitskaya, Aleksey Petrovich Ivanov, Pavel Lisitsian, Ivanova Borisenko, Alexander Peregudov | Bolshoi Tiyatrosu orkestra ve korosu Alexander Melik-Pasheyev | 2CD (2001) :Preiser Records 90470 ve 2 CD (2003) Great Wall MVTCD 041/2 |
| 1961 | Antonio Annaloro, Leyla Gencer, Mariana Radev, Ivo Vinco, Sesto Bruscantini, Adriana Lazzarini, Walter Gullino | Teatro alla Scala orkestra ve korosu Nino Sanzogno | 2 CD (2007)Gala GL 100 792 |
| 1992 | Vladimir Atlantov, Mirella Freni, Martha Mödl, Sergei Leiferkus, Vladimir Chernov, Veselina Kasarova, Wilfried Gahmlich | Wiener Staatsoper orkestra ve korosu Seiji Ozawa | DVD (2004): Premiere Opera Ltd. 5099 |
| 1992 | Yuri Marusin, Nancy Gustafson, Felicity Palmer, Sergei Leiferkus, Dmitri Jaritonov, Marie-Ange Todorovitch, Graeme Matheson-Bruce | London Filarmonik Orkestra ve Glyndebourne Festival korosu Andrew Davis | CD: Pioneer PLMCC 00841 ve DVD (2002): ArtHaus Musik 100 272 |
| 1992 | Gegam Grigorian, Maria Guleghina, Irina Arkhipova, Nikolai Putilin, Vladimir Chernov, Olga Borodina, Vladimir Solodovnikov | Kirov Tiyatrosu orkestra ve korosu, Valery Gergiev | 3 CD: Philips 438 141-2 |
| 1999 (2003) | Plácido Domingo, Galina Gorchakova, Rita Gorr, Sergei Leiferkus, Dmitri Hvorostovsky, Svetlana Serdar, Herwig Pecoraro | Wiener Staatsoper orkestra ve korosu Seiji Ozawa | 2 CD: House of Opera CDBB 585 |
| 2000 (2001) | Vitaly Tarastchenkoe, Susan Chilcott, Susan Gorton, Robert Hayward, Gary Magee, Emma Selway, Peter Hoare | Welsh National Opera orkestra ve korosu Wladimir Jurowski | CD: House of Opera CD 658 (2001) |
| 2001 (2003) | Plácido Domingo, Kristina Goracheva, Elena Obraztsova, Sergei Leiferkus, Vladimir Chernov, - Susanna Poretzky, Jonathan Mack | Los Angeles Opera Okestra ve korosu Valery Gergiev | 2 CD: House of Opera CDBB 586 |
| 2001 (2003) | Vladimir Galouzine, Karita Mattila, Josephine Barstow, Nikolai Putilin, Ioan Hvorov, Viktoria Vizin, Robin Leggate | Royal Opera Covent Garden orkestra ve korosu Bernard Haitink | 2 CD: House of Opera CDBB 589. |
| 2003 | Gabriel Sadè, Solveig Kringleborn, Elena Obraztsova, Nikolai Putilin, Markus Eiche, Marina Domashenko, Francisco Vas | Gran Teatro del Liceo Orkestra ve korosu Kirill Petrenko | DVD: House of Opera DVDBB 2515 |
Dipnotlar
- Kaynak: www.tchaikovsky-research.net 2 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Uyarlanan kaynak: 4 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Operadis-opera discography" internet sitesi
Ayrıca bakınız
Voyevoda (1868•
Undina (1869) • Opriçnik (1874) • Nalbant Vakula (Kuznets Vakula) (1876) • Yevgeni Onegin (1879) • Orleans'ın kızı (Orleanskaja deva) (1881) • Mazeppa (1884) • Küçük ayakkabılar (Çereviçki) (1887) • Büyücü kadın (Çarodéyka) (1887) • Maça kızı (Pikovaya dama) (1890) • Iolanta (1882) • |  | |