Moskova

Moskova (Rusça: Москва / Moskva), Rusya'nın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir merkezinde 10.406.578'lik nüfusa sahiptir. Banliyöler de eklendiğinde 18 milyona yaklaşan bir nüfusa ev sahipliği yapar.

Moskova
Federal şehir
Москва (Rusça)
Bayrak Arma
Moskova'nın sınırları
Moskova Moskova'nın Rusya'daki konumu
Ülke	Rusya
Federal Bölge	Merkez
Federe Şehir	Moskova
Kuruluş	1147
Alt idari birimler	Daraltılmış liste Merkez Kuzey Kuzeydoğu Doğu Güneydoğu Güney Güneybatı Batı Kuzeybatı Zelenograd
İdare
• Tür	Şehir Meclisi
• Belediye Başkanı	Sergey Sobyanin (Yedinaya Rossiya)
Yüzölçümü
• Toplam	2.561,5 km² (9.890 mil²)
Nüfus (2018)
• Toplam	12.500.123
Zaman dilimi	UTC+03.00 (MZD)
Alan kodu	77
ISO 3166 kodu	RU-MOW
Plaka kodu	77, 97, 99, 177, 197, 199
Resmî site http://www.mos.ru/

Moskova Doğu Avrupa'nın önemli bir politik, ekonomik, kültürel ve bilim merkezidir. Topraklarının tamamı Avrupa'da yer alan en büyük şehirdir, İstanbul'un ardından Avrupa'nın 2. en büyük şehridir [1] Ayrıca Dünya'nın en büyük 18. kentsel alanına sahiptir. Forbes'in 2013 yılı araştırmasına göre Moskova Dünya'nın en pahalı 9. şehri seçilmiştir[2]. Aynı zamanda Dünya'nın sayılı büyük kentsel ekonomisine sahip olan Moskova, "Global şehir" kabul edilir. Turizm konusunda dünya çapında en hızlı büyüyen şehirler arasında yer alan Moskova, aynı zamanda yer yüzündeki en kuzeyde yer alan Metropol unvanına sahiptir. Avrupa'nın en uzun tek başına duran yapısı olan Ostankino Kulesi'ne, yine Avrupa'nın en yüksek gökdeleni unvanına sahip Federation Tower'a ev sahipliği yapar. 1 Temmuz 2012'deki bölgesel genişlemenin ardından yüz ölçümü 2 kat artmış olup, 233.000 kişi ise nüfusa eklenmiştir.[3] Avrupa Rusya'sında yer alan şehir, Moskova Nehri'nin üzerinde yer alır. Denize kıyısı olmayan en büyük şehirdir. Şehir aralarında Aziz Vasil Katedrali'nin de bulunduğu birçok tarihi bina ile zengin bir mimariye sahiptir. Kapladığı alanın %40'ını ormanlar ve yeşil alanlar oluşturması, Moskova'yı Dünya'nın en yeşil şehirlerinden biri yapar. Şehir sırasıyla Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı, Rus İmparatorluğu, Sovyetler Birliği ve son olarak şu anki Rusya devletine başkentlik yapmıştır. Moskova Rus kültürünün merkezi konumundadır ve içerisinde barındırdığı birçok müze, tiyatro ve akademik kurumlardan dolayı sayısız bilim adamı ve sanatçıya ev sahipliği yapmaktadır.

Rusya Hükümeti'nin merkezidir. Şu anda Rusya devlet başkanı'nın çalışma yeri olan Moskova Kremlini de şehirdeki önemli yapılardan biridir. Moskova Kremlini orta çağ kalesi olarak inşa edilmiştir. Kremlin ile birlikte Kızıl Meydan da Dünya Mirası listesine giren yerlerdendir. Rus Parlamentosu'nun iki birimi (Devlet Duması ve Federasyon Konseyi) de Moskova'da bulunmaktadır.

Şehir yaygın bir transit ulaşım ağına sahiptir. 4 uluslararası havaalanı, 9 demiryolu istasyonu, sayısız tramvay, monorail sistemi ve en önemlisi Dünya'nın en derin yer altı hızlı taşıma sistemine sahip olan Moskova Metrosu metropolün yaşamında önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Moskova Metrosu zengin mimarisi ve 200'ü aşkın istasyonu ile şehrin simgesel noktalarından biri haline gelmiştir.

Rusya'nın iki federe şehrinden biridir. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Mart 1918'de başkent olmuştur. Moskova Nehri'nin içinden geçtiği bu şehir Dünya'nın en yoğun işleyen metro sistemine sahiptir. 1980 yaz olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. Moskova'da yaşayan milyarder sayısı diğer dünya şehirlerden fazladır, bu da en çok milyarderin yaşadığı şehir unvanını getirmiştir. 2007 yılı istatistiklerine göre dünyanın en pahalı şehirleri listesinde 1. sıraya yerleşmiştir. Ayrıca Eurovision 2009'a ev sahipliği yapmıştır. Kızıl Meydan, Lenin Mozolesi, Tarih Müzesi, Bolşoy Tiyatrosu şehirdeki önemli mekanlardır.

Moskova'nın çeşitli lakapları vardır ve bunların çoğu şehrin büyüklüğüne veya Rus ulusu için önemine atıfta bulunur. Üçüncü Roma (Третий Рим), Beyaz Taşlı (Белокаменная), İlk Taç (Первопрестольная) ve Kahraman Şehir (город-герой). Moskovalı için kullanılan demonim erkekler için "москвич" (moskviç) kadınlar için ise "москвичка" (moskviçka). İngilizceye Muscovite olarak geçmiştir.

Coğrafya

Coğrafi Konum

Moskova Rusya’nın Avrupa merkezinde, Oka ve Volga Nehirleri arası, Smolensk-Moskova sırtları (batıda), Moskvoretsko-Okskaya ovasında (doğuda), Meşçyora çukureli (Güney-Batıda) kavşağında bulunur. Şehir alanı 2006 yılının verilere göre 1081 km²[4], bu da Rusya Federasyonu'nda şehri en küçük yapar. Ana bölümü (877 km ²) çevre otoyolunda iken, diğeri 204 km² - çevre otoyolun dışında. Ortalama rakımı 156 metredir. Arazinin en yüksek noktası Teplostanskaya Yükseltisinde (Rusça: Теплостанская возвышенность ) bulunur ve 255 m rakıma sahiptir.[5].

İklim

Moskova ılımlı kara iklimi altında, güçlü don ve yıkıcı sıcaklıklar oldukça seyrek, ancak normdan uzaklaşma sıkça görülür. Meteoroloji istasyonu verilere göre yıllın en soğuk ayı Ocak (Ortalama sıcaklık −7,5 °C'dir, ayrıca kış sezonunda hava sıcaklığın artma eğilimi gözlenmektedir.[6]), soğuk dalgaların zamanında hava sıcaklığı -20 °C'ye düşebilir. En sıcak ayı temmuz (Ortalama sıcaklık +18,4 °C). Yaz boyunca ortalama 5-7 gün +30 °C ve daha yüksek geçer. 130 yıllık dizi gözlemde en yüksek hava sıcaklığı 2010 yılında +38,2 °C, en düşük 1940 yılının Ocak ayında -42,2 °C olarak kaydedilmiştir. Yıl boyu Moskova ve çevresindeki bölgeler 600-800 mm (2008 yılı-869 mm[7]) yağış alır. Moskova'nın kendine has havasının özelliklerinden en önemlisi hava akımının şehrin merkezine akarken beraberinde yağışlar ve yakıcı sıcaklık getirmesidir.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: +5,4 °C (2007 ve 2008 yıllarında +7 °C'yi[8] aşmaktaydı.)
• Yıllık Rüzgâr Hızı Ortalaması: 2,3 m/s
• Yıllık Havadaki Nem Ortalaması: 76 %
• Yıllık Güneş Işığı Alınan Süre Ortalaması: 1731 saat[9] (2007 yılında 2000 saat[10] üzerinde gözlemlenmiştir.) (Güneş ışığı alınan sürede kış aylarında azalma, ilkbahar ve yaz aylarında artma eğilimi gözlenmektedir.)

Moskova 1981-2010 iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	8,6	8,3	19,7	28,9	33,2	34,7	38,2	37,3	32,3	24,0	16,2	9,6	38,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	−4	−3,7	2,6	11,3	18,6	22,0	24,3	21,9	15,7	8,7	0,9	−3	9,6
Ortalama sıcaklık (°C)	−6,5	−6,7	−1	6,7	13,2	17,0	19,2	17,0	11,3	5,6	−1,2	−5,2	5,8
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−9,1	−9,8	−4,4	2,2	7,7	12,1	14,4	12,5	7,4	2,7	−3,3	−7,6	2,1
En düşük sıcaklık (°C)	−42,2	−38,2	−32,4	−21	−7,5	−2,3	1,3	−1,2	−8,5	−16,1	−32,8	−38,8	−42,2
Ortalama yağış (mm)	52	41	35	37	49	80	85	82	68	71	55	52	707
Kaynak: Погода и климат

Yıllarına göre sıcaklığın mutlak minimumların büyük çoğunluğu XIX veya XX yüzyıllarında kayda geçerken, XXI. yüzyılın başlangıcında ise 4 mutlak maksimum sıcaklığı görülmüştür.[11]

Yıl	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara
Mutlak Maksimum	2007	1989	2007	1950	2007	1901	1936	1920	1890	1915	1934	2008
Mutlak Asgari	1940	1929	1913	1879	1885	1916	1886	1885	1881	1960	1890	1940

Tarih

Kent içinden geçen nehirle adlandırılmıştır. Kentin adı ile ilgili bazı kuramlar bulunmaktadır fakat adının kökeni tam olarak bilinmemektedir. Çarlık döneminin başkenti St.Petersburg'ta batı tarzı mimari görülürken, Moskova daha çok Rus kültürünün özelliklerine sahiptir.

Moskova, 1917 Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 12 Mart 1918'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ve SSCB'nin başkenti oldu.

Resmi sembolleri

Yönetim

İdari yapılanma

N	İdari okruglar	Rusça adı	Yüzölçümü (km²)	Nüfus (1 Ocak 2010)	Nüfus artışı 2002 (%)	Rayon sayısı	Harita
1	Merkez	Центральный	66	696.563	−0,7	10
2	Kuzey	Северный	107	1.112.875	0,0	16
3	Kuzeydoğu	Северо-Восточный	106,7	1.249.384	0,8	17
4	Doğu	Восточный	154.6	1.403.493	0,6	16
5	Güneydoğu	Юго-Восточный	117,56	1.160.743	3,9	10
6	Güney	Южный	132	1.573.442	−1,2	16
7	Güneybatı	Юго-Западный	111.362	1.243.826	5,5	12
8	Batı	Западный	153	1.098.482	4,7	13
9	Kuzeybatı	Северо-Западный	107	805.391	3,3	8
10	Zelenograd	Зеленоградский	37.22	218.839	1,4	5

Demografi

Tarihî nüfus
Yıl	Nüfus
1897	1.038.625
1926	2.019.500
1939	4.137.000
1959	5.032.000
1970	6.941.961
1979	7.830.509
1989	8.967.332
2002	10.382.754
2010	11.503.501
2013	11.794.282
2015	12.197.596
Nüfus, idari bölüm sınırlarının değişmesinden etkilenebilir

Nüfus yapısı

2010 yılında yapılan nüfus sayımına göre Moskova'nın nüfusu 11.503.501 kişidir. 2002 yılında yapılan nüfus sayımında şehrin nüfusunun 10.382.754 olarak sayılmıştır. 2010 tarihli nüfus sayımına göre Moskova'nın etnik yapısı şöyledir:

• Ruslar: 9.930.410 (%91,65)
• Ukraynalılar: 154.104 (%1,42)
• Tatarlar: 149.043 (%1,38)
• Ermeniler: 106.466 (%0,98)
• Azeriler: 57.123 (%0,5)
• Yahudiler: 53.142 (%0,49)
• Beyaz Rusyalılar: 39.225 (%0,4)
• Gürcüler: 38.934 (%0,4)
• Özbekler: 35.595 (%0,3)
• Tacikler: 27.280 (%0,2)
• Moldovalılar: 21.699 (%0,2)
• Mordvinler: 17.095 (%0,2)
• Çeçenler: 14.524 (%0,1)
• Çuvaşlar: 14.313 (%0,1)
• Osetler: 11.311 (%0,1)
• Diğer etnik gruplar: 164.825 (%1,6)
• 668.409 kişi etnik grubunu belirtmemiştir.

Halk hizmetleri

Eğitim ve Bilim

Moskova Rusya'nın önemli kültür merkezlerden, ülkenin ilk yükseköğretim kurulunun (Slav-Yunan-Latin akademisi) kurulması itibarıyla, şehirde önemli ölçüde öğretim kurumları artar. Günümüzde şehirde 124 yükseköğretim kurulu faaliyette, bunların arasında Rusya'nın en eski ve en çok tanınan Moskova Devlet Üniversitesi, Lomonosov inisiyatifine göre 1755 yılında kurulmuştur.

Moskova'nın Tanınır Yükseköğretim Kurumlar

Türkçe	Rusça
Moskova Devlet Üniversitesi	Московский государственный университет
Bauman Moskova Devlet Teknik Üniversitesi	Московский государственный технический университет им. Н. Э. Баумана
Plehov Rusya Ekonomik Akademi	Российская экономическая академия им. Г. В. Плеханова
Devlet Yönetim Üniversitesi	Государственный университет управления
Moskova Devlet Dışişleri Üniversitesi	Московский государственный институт международных отношений
Moskova Havacılık Yüksek Okulu	Моско́вский авиацио́нный институ́т
Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi «МEPhI»	Национальный исследовательский ядерный университет «МИФИ»
Gubkin Petrol ve Gaz Rusya Devlet Üniversitesi	Российский государственный университет нефти и газа им. И.М.Губкина
Rusya Devlet Beşeri Üniversitesi	Российский государственный гуманитарный университет
O. E. Kutafin Moskova Devlet Hukuk Akademisi	Московская государственная юридическая академия им. О. Е. Кутафина
Devlet Üniversitesi - Ekonomi Yüksek Okulu	Государственный университет - Высшая школа экономики
Moskova Devlet Dilbilimsel Üniversitesi	Московский государственный лингвистический университет
Gerasimov Sinematografi Enstitüsü	Всероссийский государственный университет кинематографии имени С. А. Герасимова

Moskova'da birçok eğitim kurumu faaliyettedir. Lise, gymnasium, yatılı okullar dahil olmak üzere 1800'den fazla öğretim kurumu, 400'e yakın kütüphane, bunların yanında Rusya'nın en eski halk kitaplığı MDÜ Bilimsel Kütüphanesi ve ülkenin en büyük kitap deposu Rusya Devlet (Lenin) Kütüphanesi bulunmaktadır.[12]

1. Bauman MDTÜ Ana Binası

Ulaşım

Moskova'da ulaşım metroyla sağlanabilmektedir.

Uluslararası ilişkiler

Kardeş kentler

Moskova'nın 77 tane kardeş şehri vardır.

Afrika Cezayir, Cezayir Kahire, Mısır Tunus, Tunus Amerika Buenos Aires, Arjantin Caracas, Venezuela Cusco, Peru Havana, Küba La Paz, Bolivya Santo Domingo, Dominik Cumhuriyeti Santiago, Şili Chicago, Amerika Birleşik Devletleri Tecomán, Meksika Unión Hidalgo, Meksika Asya Almatı, Kazakistan Amman, Ürdün Nur-Sultan, Kazakistan Bangkok, Tayland Beyrut, Lübnan Cakarta, Endonezya Delhi, Hindistan Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri Duşanbe, Tacikistan Hanoi, Vietnam Ho Chi Minh, Vietnam Manila, Filipinler Pekin, Çin Pyongyang, Kuzey Kore Reşt, İran Seul, Güney Kore Tel Aviv, İsrail Tahran, İran Taşkent, Özbekistan Tokyo, Japonya Ulan Batur, Moğolistan

Avrupa Ankara, Türkiye[13] Adana, Türkiye İzmir, Türkiye Alanya, Türkiye Ağcabedi, Azerbaycan Atina, Yunanistan Bakü, Azerbaycan Banya Luka, Bosna-Hersek Belgrad, Sırbistan Berlin, Almanya Brest, Beyaz Rusya Brno, Çek Cumhuriyeti Brüksel, Belçika Bükreş, Romanya Donetsk, Ukrayna Düsseldorf, Almanya Erivan, Ermenistan Gence, Azerbaycan Harkov, Ukrayna Ingolstadt, Almanya İvano-Frankivsk, Ukrayna Jelgava, Letonya Kiev, Ukrayna Kolomna, Rusya Kraków, Polonya Kutaisi, Gürcistan Limoges, Fransa Ljubljana, Slovenya Londra, Birleşik Krallık Madrid, İspanya Naryan-Mar, Rusya Lefkoşa, Kıbrıs Podgorica, Karadağ Prag, Çek Cumhuriyeti Reykjavik, İzlanda Riga, Letonya Ujgorod, Ukrayna Tallinn, Estonya Tiflis, Gürcistan Tiran, Arnavutluk Valenciennes, Fransa Vilnius, Litvanya Viyana, Avusturya Varşova, Polonya

Ayrıca bakınız

Moskova'daki yerleşim yerleri listesi Moskova Knezliği Moskova Piskoposluğu Moskova Nehri Kremlin Moskova'daki müzeler listesi Moskova'daki tiyatrolar listesi Moskova'daki yollar listesi Moskova'daki köprüler listesi Moskova'daki turistik yerler Moskova'daki şehir heykelleri listesi Moskova'daki sinemalar listesi Moskova'daki park ve bahçeler listesi Moskova'daki çeşmeler listesi Moskova metrosu Moskova'da toplu taşımacılık Moskova'da televizyon Moskova Uluslararası İş Merkezi Hruşçyovka

Moskova ve Sankt Petersburg arasındaki konuşma farkları Moskova Uluslararası Film Festivali Arh Moskova Moskova Uluslararası Otomobil Fuarı Moskova'nın onursal vatandaşı Moskova Oblastı Moskova metropol alanı Moskova'daki okullar listesi Moya Moskva Podmoskovnye veçera

Kaynakça

1. http://www.citymetric.com/fabric/which-largest-city-europe-2878 4 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Which is the largest city in Europe? - CityMetric
2. https://www.forbes.com/forbes/welcome/?toURL=https://www.forbes.com/sites/ricardogeromel/2013/03/14/forbes-top-10-billionaire-cities-moscow-beats-new-york-again/&refURL=https://www.forbes.com/forbes/welcome/?toURL=https://www.forbes.com/sites/ricardogeromel/2013/03/14/forbes-top-10-billionaire-cities-moscow-beats-new-york-again/&refURL 16 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Forbes Top 10 Billionaire Cities – Moscow Beats New York Again
3. https://www.mos.ru/city/about/ 22 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Из истории Москвы
4. "Москва в зеркале цифр, фактов, событий 2006/2007" (Rusça). Moskova Belediyesi resmî sitesi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010.
5. "Памятник природы "Высшая точка Москвы - 255 м над уровнем моря (Теплый Стан)"" (Rusça). www.darwin.museum.ru. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010.
6. Большой энциклопедический словарь. Климат Москвы.
7. "Синоптики: в 2008 году в Москве были побиты рекорды тепла и осадков" (Rusça). NEWSru.com. 9 Ocak 2009. 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2009.
8. "2008 год стал самым тёплым в истории Москвы (абзац 1)" (Rusça). pogoda.ru.net. 11 Ocak 2009. 13 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2009.
9. "2008 год стал самым теплым в истории Москвы (абзац 2)" (Rusça). pogoda.ru.net. 11 Ocak 2009. 13 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2009.
10. "Продолжительность солнечного сияния в Москве в 2007 г". 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2009.
11. "Температура воздуха для г. Москвы" (Rusça). Погода и климат. 22 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2009.
12. "Москва в зеркале цифр, фактов, событий 2006/2007" (Rusça). Официальный сервер правительства Москвы. Erişim tarihi: 12 Ocak 2009.
13. "Sister Cities of Ankara". ankara.bel.tr. Ankara. 28 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.

Dış bağlantılar

• Moskova Belediyesi
• Moskova Devlet Üniversitesi

Önce gelen: Vladimir Sankt-Peterburg Petrograd	Rusya'nın başkenti 1303-1713 1728-1730 1918'den beri	Sonra gelen: Sankt-Peterburg -