Malkaya, Çüngüş
Malkaya ya da eski adıyla Elyos Diyarbakır ilinin Çüngüş ilçesine bağlı bir mahalledir.
| Malkaya | |
|---|---|
| Ülke |
 Türkiye |
| İl | Diyarbakır |
| İlçe | Çüngüş |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| • Toplam | 182 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
| İl alan kodu | 0412 |
| İl plaka kodu | 21 |
| Posta kodu | 21870 |
Tarihçe
Eski adı Elyos olan ve Cumhuriyetin kuruluşu ile birlikte Malkaya olarak değiştirilen (Bu adı köyün üst kısmında bulunan bir yayladan almıştır.[lower-alpha 1]) Malkaya Köyü’nün geçmişine ilişkin ilk yazılı bilgiler Yavuz Sultan Selim Devri’ne kadar gider. Köyün hukuki konumu Çüngüş Sancağı Kanunnamesi’nde yazılı olarak yer almıştır. Osmanlı arşivlerinde bulunan ve Ahmet Akgündüz tarafından çevirisi yapılan bu kanunnamede köy şöyle tanımlanmaktadır: Köyün Osmanlı dönemindeki ismi Eylos`dur.[lower-alpha 2] ve civardaki 6 Türk-Müslüman köyden biridir. Diğer köyler de sırasıyla Arguna (halk dilinde Arduva), Herahmine, Ermene, Agud (halk dilinde Avut), Karaca Kaya (halk dilinde Karakaya). Kanunnamenin 10. maddesinde bu özelliklerinden dolayı köy vergi açısından diğer Türk-Müslüman köyler gibi hususi bir hükme tabii tutulmuştur.
Türklerin köye ilk gelişlerine ve yerleşmelerine ilişkin yazılı belge bulunmamasına karşılık köylüler tarafından zaman içerisinde kuşaktan kuşağa aktarılan söylentiler mevcuttur. Söylentilere göre Malkaya Köyü'ne (Elyos) Türkler sonradan yerleşmiştir (takriben 400 yıl önce). Köyün önceki yerleşim yeri şimdi “Peğler” olarak bilinen yer olup şimdiki yerleşim yerine sonradan yerleşilmiştir.[1]
Bir dağ köyü olmasının sonucunda ekilebilir arazilerinin azlığı köy nüfusunun büyük çoğunluğunu başta İstanbul, Diyarbakır ve İzmir olmak üzere büyük şehirlere göç etmeye zorlamıştır. Halen İstanbul'da yaşayan köylülerin sayısı köy nüfusundan daha fazladır. Bu fark, özellikle yaz aylarında köy nüfusunun ikiye-üçe katlanması ile görülebilir.
Köy halkının en büyük geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köy arazisinin dağlık oluşundan dolayı köylüler sadece geçimine yetecek kadar üretim yapabilmektedir. Köyde ekilen ürünler sırası ile buğday, mısır, yonca ve çeşitli mevsimlik sebzelerdir.
Köy, coğrafik olarak diğer çevre yerleşkelerden yalıtık olduğu için kültürel değerlerini günümüze kadar korumuştur. Köyde şu anda bile çok yalın bir Türkçe konuşulmaktadır. Hâlen köyde konuşulan Türkçede çok sayıda özgün kelime bulunmaktadır.
Köydeki okuma-yazma oranı oldukça yüksektir.
Son yıllarda köy ekonomisini canlandırmak için hayvancılığın geliştirilmesine yönelik atılımlar yapılmıştır. Bu çabalardan biri köylülerin katılımı ile kurulan ve büyükbaş hayvan çiftliği oluşturulmasına yönelik SS Malkaya Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'dir. Bu projenin hayata geçirilmesi ile birlikte hem köyün sahip olduğu hayvancılık potansiyeli kullanılmış olacaktır hem de köy ekonomisi hareketlenecektir.
Coğrafya
Malkaya Köyü, Doğu Anadolu Bölgesi'nin güneydoğu sınırında, Güneydoğu Torosları'nın Maden Dağları üzerinde 1260 metre rakımlı bir dağ köyüdür. İdari olarak Diyarbakır ilinin Çüngüş ilçesine bağlıdır. Diyarbakır il merkezine 125 km, Çüngüş ilçesine 5 km uzaklıktadır.
Elazığ, Malatya ve Adıyaman il sınırlarına çok yakın olmasına rağmen köyden bu illere açılan yol hemen hemen yok gibidir. Özellikle Fırat Nehri, Adıyaman ve Malatya illerine ulaşımı engellemektedir. Direkt olarak Elazığ iline ulaşan kara yolu yoktur ama Elazığ'ın bazı ilçelerine, iyi durumda olmasa da toprak yollar vardır.
Çüngüş'ten köye her vakit taksi bulmak mümkündür. Alternatif olarak da köy ile Çüngüş arası yürüyerek de katedilebilir. Köyün rakımı Çüngüş'den yüksek olduğundan köyden Çüngüş'e yürümek, Çüngüş'den köye yürümekten daha kolaydır.
Jeolojik yapı
Çüngüş-Malkaya dolayı, Pötürge Masifi üst birlik kayaları, renkli melanj ve tortul kayaların tektonik ilişkili birlikteliği ile temsil edilmektedir. Paleozoik yaşlı metamorfik kayalar, tabanda hornblend-pnays, üste doğru mikaşist-kalkşist-mermer olarak yer alır. Kuzeyden güneye doğru Eosen-miyosen çökelleri ile ofiyolit karmaşığının üzerine itilmiş olan metamorfik kayalarda bu nedenle deformasyonlar etkin bir biçimde kendisini gösterir. Şariyaj hattına yakın zonlarda çökel kayalarla ofiyolitler de konum bozunumuna uğramıştır.
Ulaşım
Köy, Karakaya Barajı'na çok yakındır ve köyün yolu baraj yolunun Çüngüş ilçesinden sonraki 3. km'sinden ayrılır. Bu yol ayrımından yaklaşık 3 km sonra köy merkezine ulaşılır. Köye ulaşan bu yol iyi durumda olmamasına rağmen köyden sonra da dahada kötüleşerek devam edip daha yukarılardaki diğer köylere kadar gitmektedir. Bu yolun bir uzantısı da Karakaya Barajı'nın ilk fizibilitesinin yapıldığı 1960'lı yıllarda yapılmıştır ve Karakaya baraj gölüne çıkmaktadır.
Nüfus
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2010 | 101 |
| 2007 | |
| 2000 | 182 |
| 1997 | 300 |
Galeri
Köyün popüler yemeklerinden sacda pişen bir gözleme.
Su kaynağı; Malkaya, Çüngüş.
Mollagilin Çeşmesi, Malkaya Köyü.
Köyün yolundan gün batımı.
Köyün camisinin minaresi.
Karadut ağacı.
Notlar
- Kimi rivayetlere göre de köye tepeden bakan bir dağdan almıştır.
- Bu, zamanla köy dilinde Elyos olmuştur.
Dış bağlantılar
Kaynakça
- "Malkaya Köyü'nün Tarihçesi". www.malkayakoyu.org. 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2020.