Manal el-Şerif

Manal el-Şerif (Arapça: منال الشريف; d. 25 Nisan 1979), 2011'deki kadınların araba sürmelerine yönelik kampanyanın başlatılmasını sağlayan Suudi Arabistanlı kadın hakları aktivistidir. Daha önceden araba sürerken kendini videoya alan kadın hakları aktivistlerinden biri olan Wajeha al-Huwaider, kampanyanın bir parçası olarak el-Şerif'i araç sürerken filme aldı.[6] Video, YouTube ile Facebook'a yüklendi.[4][5] El-Şerif, 21 Mayıs 2011 tarihinde gözaltına alındı ve serbest bırakıldı ve ertesi gün yeniden tutuklandı.[2][7] 30 Mayıs'ta sorgulama için talep edildiği takdirde geri dönme, araç sürmeme ve medyayla konuşmama şartlarıyla[8] kefaletle serbest bırakıldı.[9] New York Times ve Associated Press, kadınların sürüş kampanyasını Arap Baharı'nın daha geniş şekli olarak ilişkilendirdi ve ve Suudi yetkililerin protesto korkusu nedeniyle Şerif'in tutuklanmasının uzun sürmediğini belirtti.[10][11]

Manal el-Şerif
Doğum 25 Nisan Nisan 1979 (1979-04-25)[1]
Mekke, Suudi Arabistan
İkamet Suudi Arabistan, Avustralya
Meslek Bilgisayar uzmanı,[2] Saudi Aramco[3]
Tanınma nedeni Suudi Arabistan'da kadın sürüş yasağına meydan okuması[4][5]

El-Şerif sürüş kampanyasının ardından Suudi hükümetinin aktif bir eleştirmeni olarak kalmaya devam etti ve tutuklu kadın yabancı işçiler, Şura Konseyi için seçim yapılmaması ve Lama el-Ghamdi cinayeti gibi konuları tweet attı. Çalışmaları Foreign Policy, Time ve Oslo Özgürlük Forumu tarafından tanınmıştır.

Öncesi

Manal el-Şerif, Kral Abdülaziz Üniversitesi'nden bilgisayar alanında Bachelor of Science ile mezun oldu.[3] Mayıs 2012'ye kadar Suudi Ulusal Petrol Şirketi Saudi Aramco için[3] bilgi güvenliği danışmanı olarak çalıştı.[2] Ayrıca Suudi günlük gazetesi Alhayat için yazdı.[12] El-Şerif'in ilk kitabı Daring to Drive: a Saudi Woman's Awakening (Sürmeye Cesaret: Suudi Bir Kadının Uyanışı), Haziran 2017'de Simon & Schuster tarafından yayımlandı.[13] Almanca, Arapça, Türkçe ve Dancaya çevrilmiş edisyonları da  mevcuttur.

Kadın hakları kampanyaları

Mesleki kariyerine ek olarak, el-Şerif Suudi Arabistan'da uzun yıllardır kadınların hakları için kampanya yürüttü.[2] The New York Times'a göre, el-Şerif, kadınlar için hakların eksikliğine dikkat çekmek konusunda ün kazanmıştır.[10] 2011 kadın sürüş kampanyası ile ilgili olarak Uluslararası Af Örgütü şunu dile getirdi: "Manal el-Sharif, ayrımcı yasaları ve politikaları ortaya çıkarmak ve bunlara meydan okumak için kendilerini adayan dünyadaki kadın hakları aktivistleri geleneğini takip ediyor."[14]

Suudi Arabistan'da kadınların sürüş hakları

2013 itibarıyla, Suudi Arabistan'daki kadınların hareket serbestliği kısıtlı ve uygulamada motorlu taşıt kullanmaları yasaktır.[15] 1990'da, Riyad'daki düzinelerce kadın, protestoda arabalarını sürdü, ardından bir gün hapsedildiler, pasaportlarına el konuldu ve bazıları işlerini kaybetti.[16] Eylül 2007'de, Wajeha al-Huwaider[17] ve Fawzia al-Uyyouni'nin ortak kurduğu Suudi Arabistan'daki Kadın Haklarının Korunması Derneği, Kral Abdullah'a, kadınların araba kullanmasına izin verilmesini isteyen 1.100 imza içeren dilekçi verdi..[18] 2008 Dünya Kadınlar Günü'nde Huwaider araç sürerken kendini filme aldı ve video YouTube'da yayımlandıktan sonra uluslararası medyanın dikkatini çekti.[16][17][19] Cidde'li bir kadın olan Necla Hariri, Arap Baharı'ndan ilham alarak Mayıs 2011'in ikinci haftasında araba kullanmaya başladı ve şunları söyledi: "Suudi'de daha önce protestolar duymazdınız. [Ama] Orta Doğu'da olanlardan sonra, dışarı çıkan ve yüksek sesle ne istediklerini söyleyen bir grup insanı kabullenmeye başladık ve bu, beni etkiledi."[20]

2011 kadın sürüş kampanyası
Carlos Latuff tarafından çizilen ve Suudi kadınların sürüş hakkı yasağını kaldırma hareketi hakkındaki "Yeni Suudi Arabistan'ın trafik işareti" başlıklı siyasi bir karikatür.

2011'de Manal el-Şerif'in de içlerinde bulunduğu bir grup kadın, kadınların araba kullanmasına izin verilmesi gerektiğini söyleyen "Bana nasıl sürüleceğini öğret ki kendimi koruyayım" ya da "Women2Drive" adıyla bir Facebook kampanyası başlattı.[4] or "Women2Drive"[2][5] Kampanya, kadınların 17 Haziran 2011'den itibaren araba kullanmaya başlaması çağrısında bulundu.[5] 21 Mayıs 2011 itibarıyla, Facebook sayfasına yaklaşık 12 bin okuyucu desteğini açıkladı.[4] El-Şarif, eylemi kadın hakları çerçevesinde hareket etmek ve "protesto etmemek" olarak nitelendirmektedir. Wajeha al-Huwaider kampanyadan etkilendi ve yardım etmeye karar verdi.[6]

Mayıs ayı sonlarında el-Şerif, Huber'de arabasını sürerken Huwaider sürüşü filme aldı.[6] Video, YouTube ile Facebook'a yüklendi. El-Şerif videoda "Bu, bu ülkenin kızlarının [araba kullanmayı] öğrenmesine yardımcı olacak gönüllü bir kampanyadır. En azından acil durumlar için, Tanrı korusun. Ya aracı süren kalp krizi geçirirse?" sözlerini dile getirdi. 21 Mayıs'ta din polisi (CPVPV) tarafından gözaltına alındı ve altı saat sonra serbest bırakıldı.[4][7] 23 Mayıs 2011 itibarıyla yaklaşık 600 bin kişi videoyu izledi.[7]

El-Şerif'in sürüşünü içeren YouTube videosunun orijinal konumuna erişim engeli getirildi, Facebook kampanya sayfası silindi ve el-Sharif tarafından kullanılan Twitter hesabı "kopyalandı ve değiştirildi". Destekçiler orijinal videoyu ve Facebook sayfasını yeniden yayımladılar ve el-Şerif'in 17 Haziran kampanyası için önerilen beş kuralın özeti bir blogda ve The New York Times'ta yayımlandı.[21][22]

22 Mayıs'ta el-Şerif tekrar gözaltına alındı[5][7] ve Trafik İdaresi Genel Müdürü Tümgeneral Süleyman El-Ajlan'a gazeteciler sürüş yapan kadınlarla ilgili trafik düzenlemeleri hakkında sorular sordu. El-Ajlan, gazetecilerin soruyu Suudi Arabistan Şûra Meclisi üyelerine iletmeleri gerektiğini söyledi.[23] RTBF, el-Şerif'in beş gün hapis cezasına çarptırıldığını ileri sürdü.[2]

New York Times, el-Şarif'in kampanyasını Suudi hükümetinin "hızlıca söndürmeye" çalıştığı "tomurcuklanan bir protesto hareketi" olarak nitelendirdi.[10] Associated Press ise Suudi yetkililerin "el-Şerif davasının Arap Baharı bağlamında değişime meraklı gençler için bir toplantı çağrısı haline getirilmesinden sonra el-Şerif hakkında her zamankinden daha sert önlemler aldığını" yazdı.[11] Her iki haber kuruluşu da el-Şerif'in tutukluluk süresinin Suudi yetkililerin Suudi Arabistan'da daha geniş bir protesto hareketi korkusuyla ilişkilendirildiğini belirtti.[10][11] Uluslararası Af Örgütü, el-Şerif'i düşünce mahkûmu olarak ilan etti ve derhal ve koşulsuz serbest bırakılması çağrısında bulundu.[14]

El-Şerif'in tutuklanmasından bir gün sonra, araba kullanmaktan başka bir kadın gözaltına alındı. İki kadın yolcuyla Er Ras'ta araç sürmekte olan kadın, CPVPV huzurunda trafik polisi tarafından gözaltına alındı.[24] El-Şerif'in tutuklanmasına tepki olarak, birkaç Suudi kadın daha sonraki günlerde araba kullanırken çektikleri videoları yayımladılar.[11] 26 Mayıs'ta Waleed Abu Al-Khair'e göre yetkililer, El-Şerif'in 5 Haziran 2011'e kadar gözaltında kalacağını söyledi.[11] El-Şerif şartlı olarak 30 Mayıs'ta serbest bırakıldı. Avukatı Adnan el-Salih "kadınları araba kullanmaya teşvik etme" ve "kamuoyu toparlama" ile suçlandığını söyledi.[8] Şerif'in serbest bırakılması şartları arasında kefalet, talep edilmesi halinde sorgulama için geri dönme, araç kullanmama ve medya ile konuşmama yer aldı.[8][9] The National, El-Şerif'in erken tahliyesinin olası nedenleri arasında el-Şerif'in Kral Abdullah'a bir mektup yazması, 4 bin 500 Suudi'nin Kral'a çevrimiçi imzalanan bir dilekçe göndermesi ve "hem Suudiler hem de yurtdışındaki eleştirmenler tarafından Bayan El Şerif'in ahlâki veya suç teşkil etmeyen bir şey için hapsedildiğini belirten öfke ve kızgınlıkların taşması" yer aldığını belirtti.[8]

El-Şerif, yetkililerin ehliyet başvurusunu reddetmesiyle 15 Kasım 2011 tarihinde Riyad'daki Trafik Genel Müdürlüğü'ne itirazda bulundu.[25][26] Samar Badawi, 4 Şubat 2012 tarihinde de benzer bir dava açtı.[27][28][29]

2011 kadın mahkûmlar kampanyası

30 Mayıs'ta hapishaneden tahliye edilmesinin ardından el-Şerif, Dammam'daki kadın hapishanesindeki "az miktarda para borcu olan ancak borcu ödemeyediği için tutuklanan" Suudi, Filipinli ve Endonezyalı kadın mahkûmların serbest bırakılması için "Faraj" adında bir Twitter kampanyası başlattı.[30] El-Şerif konuyla ilgili "Hapishanedeki kadın mahkûmların çoğu hapsedilme şartlarını taşıyan ev hizmetlileriydi çünkü borçlarını ödeyememiştiler ve çünkü eski Suudi işverenleri, salıverilmelerine ya da memleketlerine dönmeleri için gerekli olan uçak biletlerini almada onlara yardım etmemiş." sözlerini dile getirdi. 22 Endonezyalı kadına atıfta bulundu ve yardıma ihtiyacı olan dört kadın seçti ve borçlarının miktarını belirtti. Kadınların borçlarını ödemek ve serbest bırakılması için doğrudan Dammam kadın hapishanesinin müdürlüğüne bağış yapılmasını istedi.[31]

Kampanya sonrası

23 Ocak 2012'de El Şerif'in Cidde'deki bir araba kazasında öldüğü yanlışlıkla bildirildi.[32] 25 Ocak'ta The Guardian aslında el-Şerif'in hayatta olduğunu ve asıl kurbanın kadın sürüş kampanyasına karışmayan bir "çöl topluluğunun isimsiz bir üyesi" olduğunu doğruladı.[33]

El-Şerif'in tutuklanmasının ardından, Aramco'daki işverenleri tarafından giderek daha fazla ötekileştirildiği bildirildi. Yaratıcı Muhalif dalında Václav Havel Ödülü'nü almak için Norveç ziyareti konusundaki anlaşmazlığın ardından istifa etti.[34]

Aralık 2012'de el-Şerif, Suudi hükümetinin eşlerini ya da yükümlüleri ülkeden ayrıldıklarında eşlerini yasal vasileri yapan yasaya göre kocaların SMS yoluyla bilgilendirme girişimini eleştirdi. Twitter'da "SMS hikâyesinin küçük gerçeği, tüm vesayet sistemiyle ilgili daha büyük sorun fikrini verir." diye yazdı.[35] Kral Abdullah, Ocak 2013'te ilk kez danışma Şura Konseyi'ne kadın atandığında el-Şerif, reformu oldukça küçük kaldığı için eleştirdi ve konseyin hâlâ seçilen bir organ olmadığını ve yasa yapamadığını belirtti.[36] Şubat ayında babası Fayhan el-Ghamdi'nin ölümcül şekilde tecavüz ettiği, dövdüğü ve yaktığı beş yaşındaki Lama el-Ghamdi'nin durumuna dikkat çekmek için çalıştı. Baba dört ay hapis yattı ve  kan parası olarak 1 milyon riyal (kabaca 267 bin ABD Doları) ödedi.[37] 7 Ekim 2013'te El Ghamdi'nin 8 yıl hapis cezasına çarptırıldığı ve ek olarak 800 kırbaç cezası aldığı bildirildi.[37][38]

Kişisel hayatı

El-Şerif'in iki erkek çocuğu var. İlk oğlu, büyükannesiyle birlikte Suudi Arabistan'da yaşarken ikinci oğlu ise El Şerif ile birlikte Avustralya'da yaşamaktadır.[39] Haziran 2017 itibarıyla, iki oğul hiç tanışmadı.[40]

İlk olarak Suudi Arabistan'da evlendi ve 2005 yılında bir oğlu oldu.[5] Evlilik boşanmayla sona erdi ve Suudi boşanma kurallarına göre eski kocası çocuğun tam yasal velayetini aldı.[40] Al-Sharif ayrılıktan sonra Dubai'ye taşındı ve oğlunu görmek istediği zaman Suudi Arabistan'a geri dönmek zorunda kaldı çünkü eski kocası çocuğun seyahat etmesine izin vermedi. El-Şerif seyahat kısıtlamasına itiraz etmek için mahkemeye gitti ancak mahkeme "bu kadar tehlikeli bir mesafede çocuğun ölme riski" konusunda 10. yüzyıldan kalma bir İslami metin ile davayı reddetti.[40]

El Şerif'in 2014'te ikinci evliliğinden başka bir oğlu oldu.[40]

Al-Sharif, New Hampshire ve Avustralya'da yaşamaktadır ve İngilizceyi kusursuz bilmektedir. Kendisini liberal bir Müslüman olarak görmekte ancak helal, günde beş ila altı kez dua etme, alkol kullanmama gibi İslamî kurallara dikkat etmektedir. Brezilyalı kocasıyla evlenirken, İslam hukuku uyarınca kocasından müslüman olmasını istedi.

Tanınma

Foreign Policy, el-Şerif'i 2011'in "100 Küresel Düşünür"den biri olarak gösterdi[41] ve Forbes'ın aynı yıl yayımlanan "(Kısaca) Sarsa Kadınlar" listesinde yer aldı.[42] 2012'de The Daily Beast tarafından yılın "Korkusuz Kadınlar"ından biri seçildi[43] ve Time'ın "2012'nin En Etkili 100 Kişisi" listesine girdi.[44] Ayrıca Oslo Özgürlük Forumu'nda Yaratıcı Muhalif dalında Václav Havel Ödülü alan üç kişiden biri oldu.[34]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Manal al-Sharif. "Manal Alsharif منال الشريف | Facebook". Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011.
  2. "Histoire du monde : le droit de conduire" (Fransızca). RTBF. 23 Mayıs 2011. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  3. "Manal Al-Sharif - Computer Security Consultant II". LinkedIn. 2011. 26 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2011.
  4. Al-Shihri, Abdullah (21 Mayıs 2011). "Manal al-Sherif, Saudi Woman, Detained For Defying Driving Ban". Huffington Post/AP. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  5. Saudi woman claims she was detained for driving on CNN.com, 22 Mayıs 2011
  6. al-Huwaider, Wajeha (23 Mayıs 2011). "The Saudi woman who took to the driver's seat". France 24. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  7. Stewart, Catrina (23 Mayıs 2011). "Saudi woman arrested after defying driving ban". Londra: The Independent. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  8. Murphy, Caryle (31 Mayıs 2011). "Saudi woman driver released from jail after nine days". The National. 31 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2011.
  9. "Detained Saudi woman driver to be freed on bail". France 24/AFP. 31 Mayıs 2011. 31 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2011.
  10. MacFarquhar, Neil (23 Mayıs 2011). "Saudis Arrest Woman Leading Right-to-Drive Campaign". The New York Times. 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2011.
  11. Michael, Maggie (26 Mayıs 2011). "Saudi authorities extend detention of woman who defied ban on female drivers". Winnipeg Free Press/AP. 26 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2011.
  12. "Archived copy". 19 October 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 October 2016.
  13. "Daring to Drive". Simonandschuster.com. 13 Haziran 2017. 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2018.
  14. "Saudi Arabia urged to release woman arrested following driving campaign". Amnesty International. 24 Mayıs 2011. 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2011.
  15. Vivian Salama (11 Mayıs 2013). "Baby Steps Toward Women's Rights in Saudi Arabia". The Daily Beast. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2013.
  16. Saudi women make video protest 13 Ocak 2012 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi BBC. Tuesday 11 March 2008. Retrieved on 23 Mayıs 2010.
  17. "Women Deliver 100: 26 - 50". Women deliver. 2011. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  18. "2008 Human Rights Report: Saudi Arabia". United States State Department. 25 Şubat 2009. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  19. Setrakian, Lara. "Saudi Woman Drives on YouTube." ABC News. 10 March 2008. Retrieved on 23 Mayıs 2010.
  20. Buchanan, Michael (18 Mayıs 2011). "Saudi woman seeks to put women in the driving seat". BBC. 29 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2011.
  21. Mackey, Robert (24 Mayıs 2011). "Saudi Woman's Driving Video Preserved Online". The New York Times. 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2011.
  22. al-Nafjan, Eman Fahad (21 Mayıs 2011). "Manal Al Sherif". 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2011.
  23. "Lawmakers hold key to women's driving: Al-Ajlan". Arab News. 23 Mayıs 2011. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
  24. "Saudi woman caught driving in Qassim". Arab News. 24 Mayıs 2011. 25 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2011.
  25. Abu-Nasr, Donna (4 Şubat 2012). "Saudi Woman Sues Traffic Agency for Refusing Driver's License". Bloomberg L.P. 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2012.
  26. "Saudi women defy driving ban". CNN. 17 June 2011. 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012.
  27. "Saudi women launch legal fight against driving ban". Londra: Daily Telegraph/AFP. 6 Şubat 2012. 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2012.
  28. "Saudi women file lawsuit against govt". Press TV. 5 Şubat 2012. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2012.
  29. al-Nafjan, Eman (7 Şubat 2012). "It's back on!". 11 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012.
  30. "Manal...from driving activist to prison activist". Emirates 24/7. 4 Haziran 2011. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2011.
  31. "Manal moved by plight of detained housemaids". Arab News. 3 Haziran 2011. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2011.
  32. "Saudi female driver defies ban, has fatal accident". AFP. 23 Ocak 2012. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2012.
  33. Martin Chulov (25 Ocak 2012). "Saudi woman driver reported killed in car crash is alive". The Guardian. Londra. Erişim tarihi: 25 Ocak 2012.
  34. Jamie Weinstein (14 Mayıs 2012). "Saudi woman driver: I was pressured out of my job for my activism". The Daily Caller. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2012.
  35. Minky Worden (25 Aralık 2012). "Text-message tattling". The Washington Post. HighBeam Research. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2013.
  36. Christine Hauser (12 Ocak 2013). "Saudi king appoints women to advisory council for first time". International Herald Tribune. HighBeam Research. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2013.
  37. "Saudi Arabian preacher gets 8 years in jail for raping and killing five-year-old daughter". Nydailynews.com. 20 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2018.
  38. Usher, Sebastian (7 Ekim 2013). "Saudi jailed over daughter's death". Bbc.co.uk. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2018.
  39. Rose, Hilary (12 Ağustos 2017). "How Manal al-Sharif became an accidental activist for Saudi Arabian women". The Sydney Morning Herald. 9 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2019.
  40. Al-Sharif, Manal (9 Haziran 2017). "I Left My Son in a Kingdom of Men". New York Times. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2019.
  41. "The FP Top 100 Global Thinkers". Foreign Policy. 28 Kasım 2011. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.
  42. "Fifteen Minutes of Power: Women Who (Briefly) Rocked 2011". Forbes. 25 Ağustos 2011. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.
  43. "Women in the World: 150 Women Fearless Women (Photos)". The Daily Beast. 8 Mart 2012. 6 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.
  44. "Manal al-Sharif - 2012 TIME 100: The Most Influential People in the World". Time. 18 Nisan 2012. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.