Mehmet Vehbi Çelik

Mehmet Vehbi Çelik (d. 1862, Hadim, Konya - ö. 28 Kasım 1949), Osmanlı Meclis-i Mebûsanı'nda 1. Dönem ve 4. Dönem Konya, TBMM 1. Dönem Konya milletvekilliği yapmış, IV. İcra Vekilleri Heyeti'nde Şeriye ve Evkaf Vekilliği (Diyanet ve Vakıflar Bakanlığı) yapmış bir din ve siyaset adamıdır.

Mehmet Vehbi Çelik
Doğum	1862 Hadim, Konya
Ölüm	27 Kasım 1949 (87 yaşında)
Meslek	Milletvekili

Hadim ve Konya Medreseleri mezunudur. Mahmudiye Medresesi Müderrisliği, Konya Hukuk Mektebi Fıkıh Öğretmenliği, Kuvâ-yi Milliye hareketine katılmış ve Konya Vali Vekilliği yapmıştır. Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda I. ve IV. Dönem Konya Mebusluğu, TBMM I. Dönem Konya Milletvekilliği, Büyük Millet Meclisi I. Reis Vekilliği, Şer’iye ve Evkâf Encümen Reisliği, 4. İcra Vekilleri Heyeti Şer’iye Evkâf Vekilliği yapmıştır. Evli ve beş çocuk babasıdır.[1]

Hayatı

1862 Hadim, Konya doğumlu olup, Hasan Bey'in oğludur. Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda bulunmuş, Mahmudiye Medresesi Müderrisi iken 58 yaşında I. Dönem Konya Milletvekili seçilmiştir. TBMM 2. Başkanlığı Vekilliğinde, Şeriye Encümeni Başkanlığında, Şer'iye ve Evkaf Vekilliğinde (Bakanlığında) bulunmuştur.

İstanbul hükûmetiyle Anadolu'nun bağlantısı kesildiğinde Konya Müdafaa-i Hukukun başında bulunuyordu. Bu sırada valinin Konya'yı terk etmesi üzerine, Müdafaa-i Hukuk adına Konya Valiliğini üzerine almıştır. Vehbi Hoca, Konya'nın Birinci Millet Meclisi'ne seçtiği milletvekilleri arasında bulundu. İlk şeriye vekillerinden oldu. Konya'nın Millî Mücadele'ye maddi ve manevi büyük katkısını sağlamış olanların başında gelir. İlk anayasayı hazırlayanların arasında bulunmuştur. Meclis'te mütedil sağ kanadın tabi başkanı olarak millî devletin kuruluşunda önemli hizmetleri olmuştur.

Din bilginlerinde zamanın üstadı olarak tanınan Vehbi Hoca, din duygusu ile milliyet duygusunu gönlünde birleştirmiş bir bilgindi. Hadim ve Konya medreselerinde yetiştikten sonra İstanbul'da o zaman en yüksek teoloji fakültesi sayılan Darül-Hilafe medresesinden de en iyi dereceyle icazet aldıktan sonra mesleğinde zirveye ulaşmış, bir otorite olmuştur.

Meşrutiyet döneminde bir aralık taşrada büyük illerde yüksek okul açma denemesine girişildiği sırada Konya'da da bir hukuk mektebi açılmıştı. O dönemde de İstanbul'dan taşraya rağbet olmadığından bu yüksek okula ancak mahalli yeteneklerden hoca aranmıştı. Bunlar arasında medeni hukuk-fıkıh hocalığı Vehbi Efendi'ye verilmişti. Vehbi Hoca bu görevde önemli başarı sağlamıştır. Onun asıl hüviyet ve himmeti, Millî Mücadele başlarken ortaya çıkmasındadır.

Mehmet Vehbi Efendi Kuvâ-yi Milliye hareketi içinde aktif rol almıştır. Nefir'i aam (bütün herkesin gücüne ihtiyaç duyulduğu durum) halinde olan Türkiye'nin, müstevliler tarafından tarumar edilmemesi için herkesin elinden geleni yapmaya çalıştığı anda, sorumluluk gereği gecesini gündüzüne katarak, köy köy, kasaba kasaba, dolaşarak etkileyici ve teşvik edici konuşmalarıyla halkın uyanmasına ve bilinçlenmesine katkıda bulunmuştur.

Anadolu'da Müdafaa-i Hukuk'un ilk kurulduğu yerlerden birisi Konya'dır. Kuranların başında Vehbi Hoca bulunmuştur. Vehbi Hoca son Osmanlı Mebusan Meclisi'ne Konya'dan mebus seçilmişti. Bu meclisin başkan vekilliğini yapmıştır. Bu görevdeki himmeti önemlidir. Misak-ı Millî'nin bu Meclis tarafından kabulünde şahsi otoritesiyle rol oynamıştır. Millî Mücadele'yi desteklemesi için Meclis tarafından Padişah'a gönderilen üç kişilik heyette Vehbi Hoca da bulunmuştur. Bu meclisin İngilizler tarafından basılıp dağıtılmasından sonra Ankara'da ilk Büyük Millet Meclisine en erken katılanlardan birisi olmuştur.

Meclis tarafından umur-u şeriye vekaletine seçilmiştir. Bu görevde iken saltanatın ilgasına dair şer'i fetvayı (hilafetten indirme) veren ve bunu meclis huzurunda okuyup kabul ettiren de Mehmet Vehbi Hoca idi.

27 Kasım 1949'da ölmüştür.

İleri okumalar

• İlk Mücahitler / Milli Mücadelede Atatürk'ün Çevresi (Sadi Irmak)
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 28

Kaynakça

1. "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 29 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2014.