Metabolik yolak

Biyokimyada metabolik yolak veya metabolik patika (İngilizce: metabolic pathway), hücre içinde meydana gelen bir dizi kimyasal tepkimedir; Bunlar toplu olarak metabolizmayı oluştururlar. Her bir yolakta belli bir kimyasal bileşik, enzimler tarafından değişime uğrar. Bazı metabolik yolaklarda pek çok bileşik ve enzim yer aldığı için bunlar çok karmaşık olabilir. Hücrelerde pek çok yolak bulunur, bunlar ortak bileşiklerde kesiştikleri için karmaşık ağlar oluşturabilirler, bunlara metabolik ağ denir. Metabolik yolaklar organizmalarda homeostaz sağlamakta rol oynar.

Etimoloji

Genel anlamıyla patika veya yolak, özellikle planlanıp inşa edilmemiş, üzerinde sürekli yürünmek sonucu oluşan bir yoldur. Biyokimyada bir molekülün değişime uğraya uğraya izlediği reaksiyonlar dizisi de soyut düzeyde bir yolağa benzetilmiştir.

Genel bakış

Her bir metabolik yolak, araürünleri ile birbirine bağlanmış bir biyokimyasal reaksiyonlar dizisidir: Bir reaksiyonun ürünleri bir sonrakinin reaktanlarıdır. Metabolik yolaklar genelde tek yönlü olarak değerlendirilir, çünkü her kimyasal tepkime teorik olarak tersinir olsa da hücre içindeki şartlar, reaksiyon akısının pratikte tek yönlü ilerlemesini sağlar.

  • Glikoliz ilk keşfedilen metabolik yolak olmuştur.
  1. Glukoz hücre içine girince, bu yolağın tersinmez ilk adımında ATP ile reaksiyona girerek glukoz 6-fosfata dönüşür.
  2. Yeterince enerji kaynağı bulunması halinde glikoliz tersine işleyip glikoneojenez yoluyla glukoz üretilir, bu da hücre içinde glikojen veya nişasta olarak depolanır.
  • Metabolik yolaklar çoğu zaman geri beslemeli inhibisyon ile denetlenir. Bazen bir döngünün ürünü aynı döngüyü yeniden başlatır, Krebs döngüsünde olduğu gibi.
  • Ökaryotlarda anabolik ve katabolik yolaklar, ya organeller sayesinde veya farklı enzim ve kofaktörler sayesinde birbirlerinden ayrı tutulurlar.

Başlıca metabolik yolaklar
Glukuronat metabolizması
Pentoz dönüşümleri
Inositol metabolisması
Selüloz ve sükroz
metabolizması
Nişasta ve glikojen
metabolizması
Diğer şeker
metabolism
Pentoz fosfat yolağı
Amino şeker metabolizması
Küçük amino asit sentezi
Dallı amino asit
sentezi
Pürin biyosentezi
Histidin metabolizması
Aromatik amino
asit sentezi
Piruvat
dekarboksilasyonu
Fermantasyon
Yağ asidi
metabolizması
Aspartat amino asit
grup sentezi
Porfirin ve
korrinoidler
metabolism
Glutamat amino
asit grubu
sentezi
Pirimidin biyosentezi
Bu resimdeki yolak yazıları birer bağlantıdır, ilgili maddeleri okumak için üzerlerine tıklayabilirsiniz.

Hücresel solunum
Ana madde: Hücresel solunum

Yakıt moleküllerinin parçalanmasıyla açığa çıkan enerjinin ATP'ye dönüşmesi için birkaç farklı ama birbiriyle ilişkili metabolik yolak vardır. Bunlar hemen her hücrede bir biçimde mevcuttur:

  1. Glikoliz
  2. Anaerobik solunum
  3. Krebs döngüsü / Sitrik asit döngüsü
  4. Oksidatif fosforilasyon

Hemen her canlıda bulunan diğer yolaklar:

Cansız maddelerden enerjetik bileşikler elde edilmesi:

Veritabanları

Her organizmadaki enzimler belli bir yolakları mümkün kılar. Canlı genomlarının dizilenmesi sonucu her canlıda hangi enzimlerin var olduğunu onların dizilerinden kestirmek mümkündür. Bu kestirmelerin bir kısmı deneysel verilerle teyid edilmiştir. Bu tür çalışmlara dayalı olarak her canlı için metabolik yolak veritabanları oluşuturulmuştur. MetaCyc 600'den fazla organizmaya özgü yolak veritabanlarını içerir. Bu veritabanlarından en kapsamlı olanı KEGG pek çok organizmanın enzimleri, genleri, reaksiyonları ve yolakları hakkında ayrıntılı bilgiler içerir. Bu tür veritabanları kullanılarak metabolizma modellemeleri yapmak mümkündür.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.