Mtsenkli Lady Macbeth (opera)
Mtysenkli Lady Macbeth (Rusça:Леди Макбет Мценского уезда, Ledi Makbet Mtsenskovo Uyezda), Dimitri Şostakoviç'in 29. Opus'u olan dört perdelik operasıdır. Yapıtın librettosu, Nikolay Leskov'un Mtysenkli Lady Macbeth adlı öyküsünden esinlenilerek Aleksandır Preis tarafından yazılmıştır. Giuseppe Verdi'nin Macbeth'i ile karışmayacak durumlarda Lady Macbeth olarak da anılmaktadır. İlk kez 22 Ocak 1934'te Leningrad Maly Operny'de sahneye konulmuştur. Şostakoviç bu operasını ilk karısı, fizikçi Nina Varzar'a adamıştır.
| Özgün isim |
Леди Макбет Мценского уезда, Ledi Makbet Mtsenskovo Uyezda |
|---|---|
| Müzik | Dimitri Şostakoviç |
| Libretto | Aleksandır Preis |
| Gala |
22 Ocak 1934 26 Aralık 1962 |
| İlk gösterim yeri |
Maly Operny, Leningrad (St Petersburg), Rusya |
| Oyuncular |
|
Mtysenkli Lady Macbeth operasının temelini dışavurumculuk ve verismo oluşturmuştur. Operada, 19. yüzyıl Rusya'sında kocasının işçisine aşık olan yalnız bir kadının öyküsü anlatılır. Geniş kitlelerce tanınmasına neden olduğu halde 1936'da Komünist Parti tarafından kınanmasına neden olmuştur. Anonim bir adla (Stalin tarafından yazıldığına inanılır) Komünist Parti yayın organı Pravda'da "Müzik Değil Karmaşa" başlığıyla kınanmasından sonra yaklaşık 30 yıl Sovyetler Birliği'nde boykot edilmiştir.
Daha sonra bu operada çeşitli düzenlemeler yaparak Opus 114 olarak bilinen Katerina Izmailova (Rusça: Катерина Измайлова)'yı yaratmıştır. Bu versiyonun özelliği iki yeni antrakt eklenmesi, birinci perde üçüncü sahnede büyük bir değişiklik ve çeşitli yerlerde küçük değişikliklerdir. Düzenleme yapılmış versiyon ilk kez 26 Aralık 1962'de Moskova Stanislavsky-Nemirovich-Danchenko Müzikal Tiyatrosu'nda sahneye koyuldu.
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 22 Ocak 1934 (Orkestra şefi: Samuil Samosud) | |
|---|---|---|---|
| Boris Timofeyevich İzmailov, Tüccar | bariton | ||
| Zinoviy Borisovich İzmailov, Tüccarın oğlu | tenor | ||
| Katerina Lvovna İzmailova, Zinoviy Borisovich'in karısı | soprano | ||
| Sergei, İzmailovlarda çalışan işçi | tenor | ||
| Aksinya, İzmailovlarda çalışan işçi | soprano | ||
| Fakir köylü, Köyün sarhoşu | bariton | ||
| İşçi, İzmailovlarda çalışan işçi | tenor | ||
| Kahya, İzmailovlarda çalışan bir işçi | bas | ||
| Kapıcı, İzmailovlarda çalışan bir işçi | bass | ||
| Birinci işçi, İzmailovlarda çalışan bir işçi | tenor | ||
| İkinci işçi, İzmailovlarda çalışan bir işçi | tenor | ||
| Keşiş | bas | ||
| Polis müfettişi | bas | ||
| Yerel Nihilist | tenor | ||
| Polis | bas | ||
| Yaşlı mahkûm | bas | ||
| Sonyetka, genç mahkûm | kontralto | ||
| Kadın mahkûm | soprano | ||
| Çavuş | bas | ||
| Nöbetçi asker | bas | ||
| Boris Timofeyevich'in hayaleti | bas | ||
| Koro: baslar; İzmailovlarda çalışan işçiler; Düğün davetlileri; Polis; erkek ve kadın mahkûmlar | |||
Konu özeti
Perde 1
Sahne 1: Katerina'nın odası Katerina yerel bir tüccar olan Zinovy ile mutsuz bir evlilik yapmıştır.Yalnızlığından kendini sorumlu tutmaktadır. Kayınpederi Boris bir mirasçısının olmamasından Katerina'yı sorumlu tutar, Katerina ise kocasını kendisiyle ilgilenmediği konusunda suçlar. Zinovy işleriyle çok meşguldür ve Boris Katerina'yı sadık olmamakla suçlamaktadır.. Aknisya isimli hizmetçi Katerina'ya çiftlikte yeni bir işçi olan Sergei'nin zamparalıklarından bahseder.
Sahne 2: Izmailovların bahçesi Sergei ve yoldaşı Aksinya'yı kızdırıyorlardır. Katerina karşısına çıkar ve kadınların erkeklerden çocuk doğurmaları ve daha birçok şeye katlanmaları nedeniyle daha güçlü olduklarını iddia eder. Sergei ise bunun yanlış olduğunu savunur ve ikisi mücadele etmeye başlarlar. Boris gözüktüğünde ise Katerina kendisini yere atar ve tökezlediğini Sergei'nin ise kendisine yardım etmeye çalıştığını söyler.
Sahne 3: Katerina'nın odası Katerina yatmaya hazırlanıyordur. Sergei kapısını çalıp özür dileyerek uyuyamadığı için, ödünç bir kitap ister. Ama Katerina'da kitap yoktur, o okumaz. Katerina tam kapıyı kapatmak üzereyken Sergei konuşmaya devam eder ve gün içindeki konuyla ilgili çekişmelerini hatırlatır. İçeriye girer ve Katerina'ya sahip olmakk ister, bu duruma Katerina daha fazla direnemez. Bu esnada Boris kapıyı çalar Sergei camdan kaçarak kurtulur.
Perde 2
Sahne 4: Bahçe Bir hafta sonra bir gece. Boris oğlunun kocalık görevlerini yerine getirmesini düşünürken, Sergei'yi Katerina'nın penceresinden tırmanarak inerken fark eder. Bir hırsız olduğunu sanıp dövmeye başlar.Katerina bu duruma odasında kilitli tutulduğu için engel olamaz, sonunda bir başka pencereden kaçmayı başarır. Sergei dövmekten yorulan Boris akşam yemeği ister. Katerina ona zehirli mantar verir. Boris tam ölmek üzereyken elinden Sergei serbest bırakmak için anahtarları alır.
Sahne 5: Katerina'nın odası Katerina ve Sergei birliktelerdir. Sergei uykuya daldıktan hemen sonra Katerina Boris'in hayaleti tarafından rahatsız edilir ve uyuyamaz. Daha sonra Zinovy'nin döndüğünü duyar. Zinovy'e babasının ölüm haberi bir hizmetçi tarafından verilir. Sergei'in saklanmasına rağmen Zinovy eşyalarını görür ve Katerina'nın sadakatinden şüphelenir. Katerina ve Sergei bir kemerle Zinovy'i boğarak öldürürler.
Perde 3
Sahne 6: Mahzen yakınında Katerina ve Sergei evlenmek için hazırlanmaktadır ama Katerina şarap mahzenine saklanmış Zinovy'nin cesedi yüzünden acı çekmektedir. Sergei ise Katerina'ya düğün merasiminden sonra oradan ayrılacaklarına dair teminatlar vermektedir. Sarhoş bir köylü mahzene girer ve Zinovy'nin cesedini bulur ve gidip polis getirmeye karar verir.
Sahne 7: Polis merkezi
Polis düğüne davet edilmediğinden yakınır. Köylü gelir ve onlara intikam için bir fırsat sağlar.
Scene 8:Izmailovların bahçesi Düğündeki herkes sarhoştur. Katerina mahzenin kapısının açık olduğunu fark eder Sergei ile kaçmaya çalışırken polis gelir.
Perde 4
Sahne 9. Bir köprü yakınında geçici ceza kampı Siirya'ya giderken Katerina bir gardiyana Sergei görmek için rüşvet verir. Sergei ise her şeyden Katerina'yı sorumlu tutmaktadır. Katerina yanından ayrıldıktan sonra, Sergei başka bir mahkûm olan Sonyetka'yı ayartmaya çalışır. Sonyetka ise bunun bedeli olarak bir çift külotlu çorap talep eder. Sergei Katerina'yı kendininkileri vermesi konusunda kandırır ve böylece Sonyetka çoraplara sahip olur. Sergei'nin genç mahkûma olan ilgisini fark eden Katerina, Sonyetka'yı köprüden buzlu nehre atar ve arkasından kendisi de atlar.
Seçilmiş ses ve video kayıtları
| Yıl | Roller (Katerina, Boris, Sergui, Zinovi, Preso Anciano, Sonetko, Sargento) |
Orkestra şefi, Opera Orkestra ve koro |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1976 | Gloria Lane, Kari Nurmela, William Cochran, Georgi Tcholakov, Maurizio Mazzieri, Anna di Stasio, Dimitri Lopatto |
Yuri Ahronovitch RAI de Roma orkestra ve korosu |
CD: Casa Discográfica Opera d’Oro |
| 1979 | Galina Vishnevskaya, Dimiter Petkov, Nicolai Gedda, Werner Krenn, Alexander Malta, Birgit Finnilä, Aage Haugland |
Mstislav Rostropovich Ambrosian Opera korosu ve Londra Filarmanik orkestrasi |
EMI |
| 1989 | Gisela Zipola, Alexander Zagrebelny, Sergei Doubrovin, Vladimir Gourov, Anatoli Kotcherga, Galina Touftina, Alexander Ciuliuk-Zagrai |
Stephan Tourtchak 'Kiev Operasi orkestra ve korosu | Chant du Monde |
| 1993 | María Ewing, Aage Haugland, Sergei Larin, Philip Langridge, Kurt Moll, Elena Zaremba, Anatoly Kotcherga |
Myung-Whun Paris Bastile Operasi orkestrasi ve korosu | CD: Deutsche Grammophon |
| 2002 | Nadine Secunde, Anatoly Kotcherga, Christopher Ventris, Francisco Vas, Evgeny Nesterenko, Nino Surguladze, Juha Kotilainen |
Alexander Anissimov Barcelona Teatro del Liceo orkestra ve korosu |
DVD: EMI |
| 2006 | Eva Maria Westbroek, Vladimir Vaneev, Christopher Ventris, Ludovit Ludha, Vladimir Vaneev, Lani Poulson, Nikita Storojev |
Mariss Jansons Amsterdam Concertgebouw orkestrasi ve Nederlandse Opera korosu |
DVD: Opus Arte |
Eleştirme ve değerlendirmeler
Rusya'nın o zamanlar başta gelen gazetesi Pravda'nın ana eleştirisi ahlakla ilişkili idi ve bu opera eserinin bir katili sempati ile incelemesini beğenmemekteydi. Sostakoviç Katrina'ya sempatik olarak bakışını, bestelendiği zaman revaçta olan, komünist fikirlerle açıklamış ve bu katil kadının davranışlarını komünist devrimden önceki halkı ezen atmosfere karşı bir reaksiyon olarak göstermek istediğini ifade etmişti.
Diğer bir kritik bu eserin bir keşişi ve polisi ele alış tarzının pek ilkel bir alay oyunu olduğunu iddia etmiş; fakat son sahneninin inanılmaz şekilde güçlü olduğunu kabul etmiştir.
Bu eserin batıda eleştirilerinden başta geleni eserdeki cinsellik içeriği ve özellikle müzik ile dile getirilmeye çalışan aksiyonlar üzerine odaklanmıştır. Ünlü modern besteci Stravinski müziğin görecelikle bunu dile getirmede pek ilkel olmasını, "içler acısı getiren taşralı" yaklaşım olarak nitelendirmiştir. Bir Amerikalı müzik eleştirmeni bu eserin janrı için "pornofoni" lakabını uydurmuştur.
Dipnotlar
Dış bağlantılar
- "Katerina Ismailova" libretosu13 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.