Planlı eskime

Planlı eskime veya Planlı eskitme, endüstriyel tasarımda bir ürünün belli bir süre sonra eskiyerek veya işlevsiz hale gelerek sınırlı bir kullanım ömrüne sahip olmasını tasarlamak ya da planlamaktır. Planlı eskimenin üretici için potansiyel yararları vardır. Tüketici ise kendini, ürünün kullanımını sürekli kılmak için ürünün yedek parçasını aynı üreticiden temin etmek veya yeni bir modelini almak ya da rakip üreticiden temin etmek zorunda hisseder.

Birçok ürünün miadının ne zaman dolacağının planlanması, bir endüstriyel tasarım düşüncesi olarak planlı eskitme olgusunu ortaya çıkarmıştır. Planlı eskitme, bir ürünün eskime süresinin henüz piyasaya çıkmadan önce planlanıp, o ürünün bünyesinde kurgulanmasına ilişkin bir işletme stratejisidir. Geçtiğimiz yüzyıldan bu yana üreticileri ve tüketicileri en çok etkileyen işletme stratejilerinden biri olmuştur. Bu stratejiyi uygulayan işletmelerin amacı, tüketicileri, halihazırda sahip oldukları ürünleri yenisiyle değiştirmeye teşvik etmektir. İşlevsel eskitme, kalite bakımından eskitme, estetik dayanıklılık bakımından eskitme, tamir edilebilirliğini kısıtlayarak eskitme, sistemli eskitme, teknolojik eskitme, geciktirerek eskitme ve modaya bağlı eskitme gibi çeşitleri vardır.[1]

Planlı eskitme stratejisi kıyafet, elektronik eşya, mobilya gibi birçok ürün için kullanılmaktadır. Tüketiciye biraz daha yeni ve biraz daha iyi bir şeye, gerektiğinden daha erken sahip olma arzusunu aşılamak suretiyle tüketicide talep uyandırır. Böylece ürün veya hizmete olan talep sürekli hale gelir.[1]

Ancak üreticinin ürününün daha hızlı işlevsiz hale gelmesini sağlamak için yatırım yaptığını öğrenen tüketicilerin tepkisine yol açabilir. Bu tüketiciler, mümkünse ürünün daha dayanıklı alternatifini sunan üreticilerden ürünü temin edebilirler. Yalnız, rakip üreticilerin de planlı eskitmeyi uygulaması söz konusu olabilir.

Planlı eskime tahminleri, bir şirketin ürün mühendisliği ile ilgili aldığı kararları etkileyebilir. Bu nedenle şirket, ürün ömrü projeksiyonlarına erişebilmek için en az pahalı olan parçaları kullanabilir. Bu tür kararlar, değer mühendisliği olarak bilinen geniş bir disiplinin parçasıdır.

Kaynakça

1. Akçay, Vildan Hilal (2018). Planlı Eskitme Stratejisi Üzerine Araştırmalar, Sosyo-psikolojik bir değerlendirme. Ankara: Gazi Kitabevi. ISBN 978-605-344-689-7.