Poliol
poliol çoklu hidroksil gruplarını içeren bir organik bileşik’tir. "Poliol" teriminin gıda bilimi ile polimer kimyasında kullanımlarında farklı anlamları olabilir. İki hidroksil grubundan daha fazlasına sahip olan molekül polioldur, üç tanelisi – triol ve dörtlüsü – tetroldür. Geleneksel olarak polioller diğer fonksiyonel grupları içeren bileşikleri ifade etmezler.
sınıflandırma
Düşük moleküler ağırlıklı polioller
| Düşük moleküler ağırlıklı poliol örnekleri |
 Pentaerythritol |
 Xylitol |
Şeker alkolleri
Polioller sınıfının birisi olan Şeker alkolleri genellikle şekerlerin hidrojenasyonu ile elde edilirler. Formülü (CHOH)nH2 dür burada n = 4–6‘dır.[1]
Şekerlerden daha az kalori içerdiklerinden şeker alkolleri gıdalara konulur; ancak genelde daha az tatlıdırlar ve sıklıkla çok şiddetli tatlandırıcılarla birleştirilirler. Sakıza da eklenirler çünkü ağızda bakterilerle parçalanmazlar ya da asitlere metabolize olmazlar böylece diş çürümesine neden olmazlar. Maltitol, sorbitol, xylitol, erythritol ve isomalt yaygın şeker alkolleridir.
Polimerik polioller
| Polimerik poliol örnekleri |
 polieter poliol (eter gruplarının oksijen atomları mavi renkle gösterilmiştir.) |
 polyester poliol (ester gruplarının oksijen ve karbon atomları maviyle gösterilmiştir.) |
Poliol terimi poliol polieterleri ve polyesterler ("polieter poliolleri" ve "polyester poliolleri") için kullanılır. Tipik örneği, polietilen oksit ya da polietilen glikol (PEG) ve polipropilen glikol (PPG)‘dir. Poliol, poliüretan üretiminde diizosiyanat’larla birleşiminde monomer olarak kullanılır.
"Poliol" ifadesi çok sayıda hidroksil grubu içeren polimerlere örneğin polivinil alkol (CH2CHOH)n formülüne sahiptir yani n'nin binlerde olabileceği n alkol grubuna sahiptir. Selüloz poliol pek çok alkol grubuna sahip bir polimerdir ancak genellikle poliol olarak adlandırılmaz.
Terminal hidroksil grupları içeren polimerik bileşikler (polieter polioller ve polyester polioller) ile çoklu hidroksil grupları içeren polimerik bileşikler (örneğin polivinil alkol) arasında bir ayrım yapılmalıdır.
Kullanımı
Polimerik polioller
Polimerik polioller yatak, buzdolabı ve dondurucu için köpük yalıtımı, ev ve otomotiv koltukları poliüretanları, elastomerik ayakkabı tabanları, elyaflar (örneğin Spandex) ve yapıştırıcı yapmak için izosiyanatlar ile reaksiyona girerler.
Düşük molekül ağırlıklı polioller
Düşük molekül ağırlıklı polioller, çapraz bağlama maddeleri olarak işlev gördükleri polimer kimyası'nda yaygın olarak kullanılır. Alkid reçineleri boyalarda ve döküm kalıplarında kullanılır. Çoğu ticari "yağ bazlı" kaplamada baskın reçine veya "bağlayıcı" dır. Her yıl yaklaşık 200,000 ton alkid reçinesi üretilir. Reaktif monomerlerin ester oluşumu ile bağlanmasına dayanırlar. Ticari alkid reçinelerinin üretiminde kullanılan polioller, gliserol, trimetilolpropan ve pentaeritritoldür.[2]
Nanobilim
Metal nanoparçacıkların hazırlanmasında genellikle "poliol yöntemi" kullanılır. Bu gibi durumlarda, poliol genellikle heksadekanediol ((CH2)16(OH)2) gibi uzun zincirli bir dioldür. Bu tür dioller, nanoparçacıklar için hem indirgeyici hem de yüzey koruyucu ajanlar olarak işlev görür.
Özellikler
Poliol genel terimi sadece kimyasal adlandırma 'dan türetildiğinden ve sadece birkaç hidroksil grubunun varlığını gösterdiğinden tüm poliollere ortak bir özellik atanamaz. Bununla birlikte, polioller oda sıcaklığında genellikle katıya yakın derecede (düşük molekül ağırlıklı olduğunda) oldukça yapışkandırlar(polimerik olduğunda). Bunun nedeni ayrı ayrı moleküller arasında hidrojen bağı oluşmasıdır.
Ayrıca bakınız
- Siklitol
- Poliüretan
Kaynakça
- Hubert Schiweck, Albert Bär, Roland Vogel, Eugen Schwarz, Markwart Kunz, Cécile Dusautois, Alexandre Clement, Caterine Lefranc, Bernd Lüssem, Matthias Moser, Siegfried Peters (2012). "Sugar Alcohols". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (İngilizce). Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a25_413.pub3. ISBN 978-3527306732.
- Şablon:Ullmann