Saf Aklın Eleştirisi

Immanuel Kant;
Kantçılık · Deontolojik Etik
Kavramlar / İçerik
	Numen
	Sapere aude
	Analitik-sentetik ayrımı
	Kategorik Buyruk
	Hipotetik Buyruk
	Saf Aklın Eleştirisi
	Aşkınsal İdealizm ; Şema; Kant'ın Siyaset Felsefesi
Önemli Eserleri
	Arı Usun Eleştirisi
	Pratik Usun Eleştirisi
	Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi; Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena; Aydınlanma Nedir?; Ahlak Metafiziği
Kant Felsefesinde Önemli Kişiler
	George Berkeley
	René Descartes
	Arthur Schopenhauer
	Baruch Spinoza
	Johann Gottlieb Fichte; Georg Wilhelm Friedrich Hegel; David Hume
İlgili konular
	Alman idealizmi · Yeni-Kantcılık

Saf Aklın Eleştirisi ya da Arı Usun Eleştirisi (Almanca: Kritik der reinen Vernunft)[1] Immanuel Kant'ın 1781'de basılan ve en önemli eserleri arasında kabul edilen kitabıdır. Temel olarak Hume'un, olayların arasında bir neden-sonuç ilişkisi olduğu önermesinin kanıtlanamaz olduğu fikrinden yola çıkarak saf aklın mümkün olamayacağına dair ürettiği skeptik bakışına çözüm getirmeye çalışır.

1781 baskısının kapağı

A priori ve a posteriori

Kant, öncelikle saf ve ampirik (deneysel) bilgi arasındaki ayrımı belirler. Tüm bilgiler tecrübe ile başlasa da, bu tüm bilgilerin tecrübeden kaynaklandığı anlamına gelmez. Kant, tecrübe ve algıdan bağımsız olarak edinilen bilgiye a priori adını verir. Saf bilgi ise içinde ampirik öğeler bulundurmayan bilgidir. Matematik, a priori bilginin deneyden bağımsız olarak gelebileceği noktaya bir örnektir. Doğruluğu sadece tecrübeye dayalı olarak belirlenebilen önermeler için ise a posteriori terimini kullanır.

Analitik ve sentetik yargılar

Bunun dışında Saf Aklın Eleştirisi'nde analitik ve sentetik yargılar olmak üzere iki ayrı kavram daha tanımlanır. Analitik bir önerme, B yükleminin A öznesinin zaten tanım olarak bir özelliği olduğu önermelerdir. "Hiçbir bekar evli değildir." önermesi gibi. Sentetik önermelerde ise A öznesi, içinde B yüklemini barındırmaz. "Tüm insanlar 5 metreden kısadır" önermesi her ne kadar doğru olsa da 'insan' tanım olarak böyle bir boy limitini içermediği için sentetik bir önermedir; bize kavramlar değil dünya hakkında bilgi verir.

Hume'un skeptisizmine çözüm

Bu tanımlara göre tüm analitik önermeler a priori'dir. Kant'a göre çözülmesi gereken problem, sentetik bir önermenin nasıl a priori olabileceğidir. Sentetik yargıların çoğu a posteriori olsa da Geometri ile ilgili önermeleri ve "Her olayın bir nedeni vardır." gibi önermelerin bu kategoriye girdiğini söyler. Bunun nasıl mümkün olacağını açıklarken Kant algıyı/sezgileri devreye sokar. Gözlediğimiz şekliyle Dünya, nesnelerin bir toplamı değil; algılarımızdan bağımsız düşünemeyeceğimiz bir temsildir. Uzay ve zaman da algılardan bağımsız düşünülemez. Numenler Dünyası (bize gözüktüğü şekliyle değil kendi olduğu şekliyle Dünya) uzay ve zamandan bağımsızdır. Bu aslında hem emprisizm hem de rasyonalizm eleştirisi olarak görülebilir: Bilincin dünyayı pasif olarak algıladığına dair emprisist görüş yanlış olduğu gibi her bilgiye saf akılla ulaşılabileceğine dair rasyonalist görüş de yanlıştır. Bunun nedeni bilginin hem algılar tarafından alınan ham verilere hem de kavramlara dayalı olmasıdır. Teorik bilgi sadece gözüktüğü şekliyle dünyaya dair olabilir.

Kaynakça

Graham Bird (1995). Ted Honderich (Ed.). The Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press. s. 439. ISBN 0-19-866132-0.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[Birdarticle-1] Graham Bird (1995). Ted Honderich (Ed.). The Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press. s. 439. ISBN 0-19-866132-0.