Siyasi parti

Siyasi parti (eskiden fırka, farklı görüşe sahip topluluk), benzer siyasi görüşleri paylaşan kişilerin bir ülkenin yönetiminde söz sahibi olmak üzere kurdukları örgütlere verilen isim.

Tarihçe

Siyasi partilerin geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar kabileler hâlinde yaşarlarken bile onları yöneten önderlere muhalefet eden gruplar oluşturmuşlardır. Bu grupların siyasi partilerin kökenini oluşturduğu söylenebilir. Siyasi partilerin geçmişi kesinlikle demokrasiden daha eskidir. Monarşiyle yönetilen toplumlarda bile her zaman toplumu yöneten kişinin görüşlerine karşı çıkan gruplar mevcut olmuştur. En otokratik yönetimlerde bile bu muhalif grupların ülkelerinin yönetiminde söz sahibi olma gayretleri yok olmamıştır. Bu gayretler demokrasiden önceki dönemlerde sanıldığından çok daha sık bir oranda başarılı olmuşlardır. En güçlü ve en sert diktatörler bile aslında çevrelerindeki insanları memnun ettikleri sürece güçlerini koruyabilmişlerdir. Bu yüzden de iktidara karşı çıkan güçlerin başarılı olma ihtimali her zaman saklı kalmıştır. Örneğin Osmanlı padişahlarına bile muhalefet her zaman mevcuttu. Yeniçeriler bazen padişahı tahttan indirebiliyorlardı. Anadolu halkının bile zaman zaman ayaklanma çıkararak istedikleri siyasi amaçları elde etme imkânları mevcuttu.

Modern anlamdaki siyasi partilerin oluşması, Fransız Devrimi sonrasında başladı. Önce Avrupa'da, sonra da dünyanın diğer bölgelerinde çeşitli siyasi görüşlere sahip kişiler resmen bir araya gelerek örgütler kurdular ve yapılan seçimlerde bu örgütler ülkelerinin yönetiminde söz sahibi olma hakkını kazanmaya başladı. Hâlen günümüze kadar varlığını sürdürebilmiş en eski partiler arasında 1830'larda İngiltere'de kurulmuş Muhafazakâr Parti ile aynı dönemlerde ABD'de kurulmuş Demokratik Parti gösterilebilir. Türkiye'nin en eski partisi ise 21 Mayıs 1889’da İttihad-ı Osmani adı altında padişah II. Abdülhamid'i tahttan indirmek amacıyla kurulan dernektir. Sonradan İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alan bu örgüt II. Meşrutiyet'in ilanının ardından 18 Ekim-8 Kasım 1908 tarihleri arasında toplanan kongresinde siyasi parti hâline geldiğini ilan etti.

Siyasi parti çeşitleri

Siyasi partileri çeşitli şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Yapılarına göre siyasi partiler 3 sınıfa ayrılırlar:

  • Tek parti rejimi: Ülkede siyasi parti fonksiyonunu yerine getiren tek parti vardır.
  • İki partili sistem: İktidara alternatif olma bakımından ülkede 2 siyasi partinin bulunduğu sistemdir.
  • Çok partili sistem: İktidara alternatif olabilme bakımından ülkede ikiden daha fazla partinin bulunduğu sistemdir.

İdeolojilerine göre partiler aşağıdaki sınıflara ayrılabilirler:

Sağ-sol yelpazesi de partileri sınıflandırmak için kullanılır ancak sağ ve sol terimlerini herkesin mutabık kalabileceği bir şekilde tanımlamak mümkün değildir. Sağ ve sol terimleri Fransız Devrimi'nden sonraki ilk parlamentoda ortaya çıkmıştır. Belirli görüşleri savunan kişiler parlamentonun sağ kanadında oturmuş, bu görüşe muhalefet eden kişiler ise sol kanatta oturmuşlardır. Bu tarihten beri partileri sağ ve sol şekilde tanımlamak gelenek hâline gelmiştir. Ancak herkes bu terimlerin tanımında ortak bir görüşe sahip olmadığı için bu terimlerin kullanılması bilimsellikten ziyade siyasi bir propaganda hâline gelmiştir.

Ayrıca bakınız
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.