Tecde

Tecde, Malatya ilinin Yeşilyurt ilçesine bağlı bir mahalledir.

Tecde
Mahalle
Ülke  Türkiye
İl Malatya
İlçe Yeşilyurt
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 422
İl plaka kodu 44
Posta kodu 44110
Resmî site
Malatyatecde.net

Mahallenin ismi halk dilinde “Tejde” diye söylenir, yazılı kayıtlarda ise “Decde” olarak geçmektedir. Tecde isminin nereden geldiği tam bilinmemektedir. Fakat mahallenin yaşlıları tarafından "Taceddin" isminde bir büyük kişi yaşadığı için bu adı almış olduğu söylenir.

Mahallede Tecde Sağlık Ocağı, Cahide Nebioğlu İlköğretim Okulu, Şentepe İlköğretim Okulu, Yusuf Kenan Anadolu Lisesi ve 2013 yılında eğitim ve öğretime başlayan Tecde Anadolu Lisesi bulunmaktadır.

Nüfusu

2007 TÜİK sayım sonuçlarına göre nüfusu 6.185' dir.

Tarihçe

Tecde’ nin çok eski bir yerleşim yeri olduğu, hatta burada önemli bir kentin bulunduğu anlaşılmaktadır. Mahallenin ortasından geçen Derme Suyu Kanalını genişletmek için 1942-1943 yıllarında kazı yaparken bir kurşun tabut bulunduğu, bunun kazı işinde çalışan işçiler tarafından parçalanarak kurşunun paylaşıldığı mahallelilerce bilinmektedir. Eski, çağlarda ölüleri kurşun tabut içinde gömme yöntemi Doğu Akdeniz yöresinde M.Ö. 300 yıllarından itibaren görülen ve önemli bir uygarlık kurmuş olan Fenikeliler’[1] de görülmektedir. Bugün dünya müzelerinde kurşun tabut sayısı son derece azdır[2]. Bu kurşun tabut Fenikeliler çağında Malatya yöresi ile Doğu Akdeniz yöresi arasında nasıl bir ilişki bulunduğunu bir araştırma konusu olarak gündeme getirmektedir. Tecde, Osmanlılar çağında 1520, 1530, 1560 tarihlerinde yapılan ve o tarihlerde de adı geçen bir yerleşim yeridir. 1520 ve 1530 tarihlerinde Tecde’ de 37 hane varken, 1560 tarihinde hane adeti 76 olarak belirlenmiştir. Her üç tarihte de belirlenen verilere göre Tecde bağlık, bahçelik, çeşitli tarım ürünleri ekilip biçilen, yöresindeki yerleşim yerlerine göre bu konularda daha gelişmiş gözüken bir mahalledir[3][4]. Tecde de öyle anlaşılıyor ki 1560'tan sonra bağ bahçe tarımı daha da büyük önem kazanmış, öyle bir zaman gelmiş ki Tecde yemyeşil, uçsuz bucaksız alanlarıyla adeta bir cennete dönüşmüştür. Bu yıllarda Tecde de çok sayıda pınar bulunduğu da görülmektedir. Bunların en ünlüsü kendi adıyla anılan çok bereketli bir yöreyi sulayan Altınkaşık’ tır. Derme Suyu Kanalı boyunca sıralanan; Tecde, Bostanbaşı mahallesı, Yakınca mahallesı, Yeşilyurt, Gündüzbey mahallesı gibi yerleşim yerlerinin halk dilinde genel adı “Bağ Köyü” dür. Bağ sözcüğü Malatya ağzında “bahçe” sözcüğünü de kapsar. Eskiden kayısı dışında diğer meyve türleri genellikle sadece bu bağ köylerde üretiliyordu. Bu üretim sadece Malatya’ da tüketilmiyor, Adana, Gaziantep, Diyarbakır, Elâzığ gibi komşu illerde, hatta Suriye’ye bu köylerden meyve, özellikle de elma gönderiliyordu. Tecde’den Halep’e develerle elma götürüldüğü halk tarafından söylenmektedir. İşte bu dönemlerde bu köyler içinde Tecde’ nin yeri daha da önemli ve üretimi çok çeşitliydi. Gerek kayısı için gerek elma için en uygun yöre Tecde’ de bulunuyordu. Bunun içindir ki Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsünün Profesörlerinden Gleisberg isimli Alman, Malatya meyveciliğini incelemek için 1934’ lerde Malatya’ya geldiğinde en çok Tecde üzerinde durmuş; hatta Malatya’da bir kayısı istasyonu kurulması için yer belirleme görevi de olduğundan, bunun için en uygun yer olarak Tecde sınırları içinde olan şimdiki Meyvecilik Araştırma Enstitüsü’nün kurulu olduğu alanı belirlemiştir[5].

Yine Prof.Dr.Gleisberg' in yönlendirmesi ile olsa gerek Başasistanı Lütfi Ülkümen Malatya meyveciliğini incelemek için merkez olarak Tecde’ yi seçmiştir. Lütfi Ülkümen, seçiminin nedenini yazdığı kitapta şöyle açıklamaktadır: “Bu köy bütün bahçelik mıntıkanın ortasında bulunmakta, mıntıkada yetişen meyve çeşitlerinin %95’ ini içinde bulundurmaktadır”[6] Tecde bahçelerinde öyle bir güzellik ve büyü olacak ki, dışarıdan gelip Malatya’yı gören gezen hemen herkes bu bahçelerden söz açmıştır. Nitekim, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Profesörlerinden Ali Tanoğlu, Jeomorfolog Prof.Dr.Ernest Chaput ile birlikte 1938 yılında Malatya’ya geldiğinde birçok yeri gezmiş, incelemiş, yazdığı yazıda: “Malatya’nın bahçelerini, kasaba ve köylerin içinde kaybolduğu muhteşem meyve ağacı ormanını, Yeşil Malatya’yı tasvir etmek güçtür.” demiş ve bunun için Tecde mahallesinde çektiği beş fotoğrafı kanıt olarak yazısına eklemiştir.[7] Yine öğretmen-yazar M.Ziya Ünsel: “Tecde mesire yerlerinin şahıdır” , “Bir gün gelecek Malatya’nın yeşilini övecek şair bütün ilhamını Tecde’den alacak.” demektedir.[8] Tecde, eşsiz güzellikleri nedeniyle Türk edebiyatına da yansımıştır. 1943-1944 yıllarında Malatya’ da görev yapan öğretmen-şair-yazar Arif Nihat ASYA bir şiirinde Tecde için şu dizeleri yazmıştır: Pembem, yeşilim, tadım, kokum müjde benim… Altın yemişiyle dalları secde benim… Diller derler ki: “Malatya’nın gözbebeği” Yaz kalbine ey yolcu, adım Tecde benim.[9] Yurt ansiklopedisi’ nin Malatya maddesinde “Edebiyatta Malatya” bölümünde belirtildiği gibi şair-yazar Tahir Abacı’nın bazı şiir ve öykülerinde de Tecde’den görünümler, esintiler bol bol vardır. Özellikle “Ağırakan Su” romanında bu daha yoğundur.[10].1954 yılına kadar köy olan Tecde, bu tarihten sonta Malatya merkezi sınırlarına girerek mahalle statüsüne geçmiştir.

Ekonomisi

Cumhuriyet öncesi ve cumhuriyetin ilk yıllarında bağcılık, meyvecilik, diğer tarımsal faaliyetler ve elma ihracatı Tecde' nin ekonomisini şekillendirirken günümüzde kayısıcılık, kendine özgü Tecde Pestili, üzüm yetiştiriciliği, kiraz yetiştiriciliği ön plandadır.

Kaynakça
Özel;
  1. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası , Prof.Dr.W.R. Ramsay , çeviren: Mihri Pektaş , Milli Eğitim Basımevi 1969
  2. Türk Tarih Arkeoloji Etnoğrafya Dergisi İstanbul 1934
  3. Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri-1560 , Doç Dr Rafet Yinanç-Yrd.Doç.Dr Mesut Elibüyük – Gazi Ünv.Yayını , Ankara-1983
  4. XVI.Yüzyılda Malatya Kazası , Yrd.Doç Dr.Göknur Göğebakan , Malatya Belediyesi Kültür Yayınları No:6 Malatya 2002
  5. Araştırma Raporları , Prof.Dr.W. Gleisberg , Ziraat Vekaleti Yayını Umumi Sayı 317 , Ankara 1938
  6. Malatya’nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerine Morfolojik,Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar , Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayını , Ankara 1938
  7. Malatya Dolaylarında Coğrafi Geziler , Ali Tanoğlu , Türk Coğrafya Dergisi , Sayı: V-VI. , Ankara 1944
  8. Yeşil Malatya-Gezmek Tozmak Üzerine, M. Ziya Ünsel, Ekin Basımevi, İstanbul 1959
  9. Yurt Ansiklopedisi Cilt:8 Sayfa:5505
  10. Ağır Akan Su (Roman) E.Yayınları , İstanbul 1990 , Yurt Ansiklopedisi Cilt:8 Sayfa:5505
Genel;
  1. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası , Prof.Dr.W.R. Ramsay , çeviren: Mihri Pektaş , Milli Eğitim Basımevi 1969
  2. Türk Tarih Arkeoloji Etnoğrafya Dergisi İstanbul 1934
  3. Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri-1560 , Doç Dr Rafet Yinanç-Yrd.Doç.Dr Mesut Elibüyük – Gazi Ünv.Yayını , Ankara-1983
  4. XVI.Yüzyılda Malatya Kazası , Yrd.Doç Dr.Göknur Göğebakan , Malatya Belediyesi Kültür Yayınları No:6 Malatya 2002
  5. Araştırma Raporları , Prof.Dr.W. Gleisberg , Ziraat Vekaleti Yayını Umumi Sayı 317 , Ankara 1938
  6. Malatya’nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerine Morfolojik,Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar , Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayını , Ankara 1938
  7. Malatya Dolaylarında Coğrafi Geziler , Ali Tanoğlu , Türk Coğrafya Dergisi , Sayı: V-VI. , Ankara 1944
  8. Yeşil Malatya-Gezmek tozmak Üzerine , M.Ziya Ünsel , Ekin Basımevi , İstanbul 1959
  9. Yurt Ansiklopedisi Cilt:8 Sayfa:5505
  10. Ağır Akan Su (Roman) E.Yayınları , İstanbul 1990 , Yurt Ansiklopedisi Cilt:8 Sayfa:5505
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.