Uçan Hollandalı (opera)

Uçan Hollandalı
	; Wagner'in el yazısını ihtiva eden Uçan Hollandalı sahne notlarının birinci sayfası
Özgün isim	Der fliegende Holländer
Müzik	Richard Wagner
Gala	2 Ocak 1843
İlk gösterim yeri	Semper Oper, Dresden, Almanya
Oyuncular	Hollandalı: bas-bariton; Senta: Daland'ın kızı, soprano; Daland: Norveçli denizci, bas; Erik: Bir avcı, tenor; Mary: Senta'nın dadısı, kontralto; Daland'in dümencisi, tenor; Norveçli denizciler, Hollandalının tayfaları, genç kadınlar;

Uçan Hollandalı (orijinal Almanca adı: Der fliegende Holländer) liberetto ve müzik bestesi Richard Wagner tarafından hazırlanmış. üç perdelik bir operadır. Liberetto Richard Wagner tarafından, Heinrich Heine'nin 1834 tarihli eski bir efsanenin hiciv nitelikli olarak yeniden söylemesinden uyarlanmıştır. Uçan Hollandalı efsane hikâyesi kıyamet gününe kadar ilahi güçler tarafından denizlerde yelkenli gemi kullanmaya mahkûm edilmiş olan bir Hollandalı gemi kaptanı hakkındadır. Wagner'in bu operada işlediği ana tema aşk ile insanların kendilerini kurtarabilmeleri hakkındadır.

Opera'nın prömiyeri 2 Ocak 1843 Semper Oper, Dresden'de yapılmış ve bu sahnelemede orkestra şefi görevini de Richard Wagner yüklenmiştir. Türkiye'de 1961'de Ankara Devlet Opera ve Balesi'nin Ankara Opera Sahnesi'nde ilk defa sahnelenmiştir.[1]

Bu eserde de sonradan Wagner'in opera stilini belirleyen ve devamlı olarak kullandığı içinde birçok laitmotif bulunan opera stilinin ilk belirtileri görülmektedir. Laitmotifler uvertür ile ortaya çıkartılmaktadır ve bunlar okyanus veya fırtana motifi, Hollandalı motifi ve Senta motifidir.

Bu eserinde Wagner daha sonradan kullanacağı blok halinde perde sistemi yani her perdenin baştan sona kadar tek bir beste olarak kurulması stilini daha kullanmamakta ve eserde belirgin aryalar ve diğer belirgin opera müzik parçaları bulunmaktadır. Fakat Wagner Uçan Hollandalı eserinde tekdüzelik sağlamak için perdeler arasında entraktların uygulanmamasını istemiştir ve birçok opera evi, yapımlarında bu direktife uymaktadır. Fakat yine de modern yapımlarda ayrı ayrı aralarında antraktlar bulunan üç perde sistemini uygulayan opera evleri bulunmaktadır.

Hazırlanışı

Roller

Martha Fuchs Senta rolunde Berlin (1936)

Rol	Ses tipi	Prömiyerde rol, 2 Ocak 1843 (Orkestra şefi: Richard Wagner)
Hollandalı	bas-bariton	Johann Michael Wächter
Senta, Daland'ın kızı	soprano	Wilhelmine Schröder-Devrient
Daland, Norveçli denizci	bas	Friedrich Traugott Reinhold
Erik, bir avcı	tenor	Carl Risse
Mary, Senta'nın dadısı	kontralto	Thérèse Wächter
Daland'ın gemisinin dümencisi	tenor	Wenzel Bielezizky
Norveçli denizciler, Hollandalının tayfaları, genç kadınlar

Konu özeti

Mekan: Norveç sahillerinde.

I. Perde

Norveç asıllı yelkenli gemisiyle kendi ana limanına dönme seferini yapmakta iken, Kaptan Daland fırtına dolayısıyla sığınacak korunaklı bir koyda barınmaktadır. Gemiyi dumencinin nöbetine bırakarak kendisi ve nöbette olmayan tayfalar güverteden ayrılmışlardır (Dümenci: "Uzak denizlerde fırtana ve kıyamet rüzgar ile)

Dümenci uykuya dalar. Geminin çok gerisinden diğer bir yelkenli gemi hayalet gibi ortaya çıkar. Yüksek dalgalar tarafından Daland'ın gemisine bordalanır ve borda demirleri ile iki gemi birbirlerine bağlanır. Görünmeyen tayfalar yelkenleri sararlar. Hep siyah giysiler giymiş yüzünün etrafı kalın siyah sakallı ve gayet soluk simalı yabancı kaptan karaya çıkar. Kötü şansına sızlanır. (Yabancı kaptan: "Zaman geldi ve tekrar yedi yıl geçti.") Verdiği kutsal andına uymadığı için, hayalet geminin hayalet Yabancı kaptanı, ilahi güçler tarafından lanetlenmiş ve denizlerde ebediyete kadar seyahat etmeye mahkûm edilmiştir. Bir melek kendini bu lanetlemeden nasıl kurabileceğini kendine bildirmiştir. Her yedi yıl bitmez seyahatinden sonra yüksek dalgalar kendini sahile atacaklardır; bu sırada kendini hiç aldatmayacak bir kadın bulup onunla evlenebilirse lanetlemenin uygulaması sona erecektir.

Daland yabancı kaptanı ziyaret eder. Yabancı Daland'ın Senta adında evlenmemiş genç bir kızı olduğunu öğrenmiştir; onunla evlenmeyi istediğini bildirir ve karşılık olarak Daland'ya hazine vermeyi teklif eder. Yabancı'nın altın hazine teklifi ile inandırılan Daland kızı için bu evlenme teklifini kabul eder. Birden elverişli bir güney rüzgarı çıkar ve Daland'ın tayfaları sevinçle dümenci ve koro şarkısını tekrar ederler. Bu rüzgar sayesinde her iki gemi de yelken açıp barınak limandan ayrılır.

Uçan Hollandalı. Ressam: Albert Pinkham Ryder

II. Perde

Daland'in evinde bir grup genç kız hem yün iplik eğirmekte hem de şarkı söylemektedirler. (Koro: "İplik eğir, iplik eğir, güzel kiz") Daland'in kızı Senta odanın duvarında asılı olan Uçan Hollandalı efsanesinin resmine bakmakta ve onu kurtarma hayalleri kurmaktadır. Dadısının isteklerinin aksine olarak Hollandalı'nın hikâyesini anlatan şarkıyı (Hollandalı leit motifine göre bestelenmiş bir balladı) arkadaşlarına şarkıyla anlatır. Nasıl onun ant içmesini Şeytan'in duyduğunu ve bu andına uymaması halinde onun Şeytanin emirlerine uyması gerektiğini açıklar. Senta sadakati ile hayalet Hollandalı'yı lanetten kurtarabileceğini herkese bildirir.

Senta'nin eski erkek arkadaşı olan avcı Erik gelir ve Senta'nın dediklerini duyar. Diğer kızlar ayrılırlar. Senta'yı hala seven Erik kızı uyarmaya çalışır. Daland'ın denizden çok gizemli bir yabancı ile döndüğünü ve yabancının Senta'yla birlikte ayrılıp gittiğini rüyasında gördüğünü ona hikâye eder. Genç kız bunu sevinçle dinlemiştir ve Erik umutsuzlukla oradan ayrılır.

Daland denizden yabancı ile birlikte gelir. Yabancı ve Senta birbirlerine hiç sessizce bakakalmışlardır. Kızı Daland'ın orada bulunduğundan sanki habersizdir. Daland yabancı misafiri kızının nişanlısı olarak tanıtınca bile kız babasına aldırmaz. Perdenin sonundaki Yabancı kaptan ve Senta ikili şarkısıyla; Senta ölümüne kadar yabancıya sadık kalacağına ant içer.

III. Perde

Wagner'in Uçan Hollandalı operasınden son sahne (1843)

Sonra o akşam için Daland'ın tayfaları, acayip gemideki tayfalarına birlikte eğlenmeleri için Daland'in gemisine gelmeleri için davet gönderirler; fakat bu davet beyhudedir davete hiç kimse gelmez. Kızlar davetten ayrılırlar. Yabancı'nın yelkenli gemisinde hayalet şekilde tayfaların çalıştıkları görülür. Daland'ın tayfaları da korkup ayrılırlar.

Senta gelir ve arkasından Erik onu takip eder. Erik Senta'ya eskiden kendini sevdiğini ve kendine bağlılık için yemin verdiğini ve bundan ayrılmasından kendine çok üzüntü çektirdiğini hatırlatır. Bu konuşmalara kulak olan Yabancı kaptan bu lafları duyunca çok büyük bir yesise düşer ve kendisinin artık ebediyete kadar denizlerde hayalet gemisiyle yüzüp kaybolacağını birden kabullenir. Yabancı tayfaları çağırır ve Senta'ya kendinin nasıl lanetlendiğini anlatır. Kendinin lanetli bir kişi olduğunu ve efsanevi Uçan Hollandalı'nın kendisi olduğunu ifşa eder. Böylece Daland ve Daland'ın tayfalarını şaşkınlık ve dehşet içinde bırakarak, gemisiyle yeniden ebediyen denizlere açılmak üzere rıhtımdan ayrılır.

Uçan Hollandalı kaptan gemisiyle ayrılır ayrılmaz, Senta rıhtıma yetişir. Kendinin Yabancı kaptana ölünceye kadar sadık kalacağını tekrar açıklayarak kendini denize atar. Bu Uçan Hollandalı'yı lanetlemeden kurtaran hareket olmuştur. Hayalet gemi ufuktan kaybolur. Senta ve Uçan Hollandalı'nın birlikte semaya çıktıkları görülür.[2]

Seçilmiş ses kayıtları

Yıl	Roller (Hollandali, Senta, Daland, Erik, Dümenci, Mary)	Orkestra şefi, Opera Evi and Orkestra	Marka
1936	Hans Hermann Nissen, Margarete Teschemacher, Ludwig Weber, Torsten Ralf, Karl Ostertag, Magda Strack	Carl Leonhardt, "Sächsische Staatsoper Dresden" Orkestra ve korosu	Audio CD:Preiser Cat: PR90132 (Stüdyoda kayıt)
	Fritz Busch, Teatro Colón Orkestra ve korosu	Audio CD: Pearl ASIN: B000000WWY
1937	Herbert Janssen, Kirsten Flagstad, Ludwig Weber, Max Lorenz, Ben Williams, Mary Jarred	Fritz Reiner, The Royal Opera House Orkestra ve korosu	Audio CD: Naxos Records Kat: 8110189-90
1942	Joel Berglund, Maria Müller, Ludwig Hofmann, Franz Völker, Erik Zimmermann, Lilo Asmus	Richard Kraus, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Preiser Kat:
1944	Hans Hotter, Viorica Ursuleac, Georg Hann, Karl Ostertag, Franz Klarwein, Luise Willer	Clemens Krauss, Baverya Devlet Operası Orkestra ve korosu	Audio CD: Preiser Cat: PR90250
1950	Hans Hotter, Astrid Varnay, Sven Nilsson, Set Svanholm, Thomas Hayward, Hertha Glaz	Fritz Reiner, Metropolitan Opera Orkestra ve korosu	Audio CD:Naxos Historical Cat: 8.110189-90
1951	Hans Hotter, Helene Werth, Kurt Böhme, Bernd Aldenhoff, Helmut Krebs, Res Fischer	Wilhelm Schüchter, Norddeutscher Rundfunk orkestrasi	Audio CD: Walhall Kat:WLCD0038 (Stüdyoda kayıt)
1952	Josef Metternich, Annelies Kupper, Josef Greindl, Wolfgang Windgassen, [[Ernst Haefliger, Sieglinde Wagner\|Ferenc Fricsay, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin	Audio CD: Preiser Kat:PR20036 (Stüdyoda kayıt)
1955	Hermann Uhde, Astrid Varnay, Ludwig Weber, Rudolf Lustig, Josef Traxel, Elisabeth Schärtel	Joseph Keilberth, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Testament Kat: SBT21384
	Hermann Uhde, Astrid Varnay, Ludwig Weber, Wolfgang Windgassen, Josef Traxel, Elisabeth Schärtel	Hans Knappertsbusch, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Walhall Kat: WLCD0161
1956	George London, Astrid Varnay, Arnold van Mill, Josef Traxel, Jean Cox, Elisabeth Schärtel	Joseph Keilberth, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Walhall Kat: WLCD0190
1959	George London, Leonie Rysanek, Josef Greindl, Fritz Uhl, Georg Paskuda, Res Fischer	Wolfgang Sawallisch, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Opera D'Oro Kat: ODO 7030
1960	Dietrich Fischer-Dieskau, Marianne Schech, Gottlob Frick, Rudolf Schock, Fritz Wunderlich, Sieglinde Wagner	Franz Konwitschny, Berliner Staatskapelle Berlin Devlet Korosu	Audio CD: Berlin Classics ASIN: B0000035SE (Stüdyoda kayıt)
1961	Franz Crass, Anja Silja, Josef Greindl, Fritz Uhl, Georg Paskuda, Res Fischer	Wolfgang Sawallisch, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Philips ASIN: B00000I8DB
	George London, Leonie Rysanek, Giorgio Tozzi, Karl Liebl, Richard Lewis, Rosalind Elias	Antal Doráti, The Royal Opera House Orkestra ve korosu	Audio CD: Polygram Records ASIN: B0000042FK (Stüdyoda kayıt)
1963	George London, Leonie Rysanek, Giorgio Tozzi, Sándor Kónya, George Shirley, Lily Chookasian	Karl Böhm, Metropolitan Opera Orkestra ve korosu	Audio CD: Gala Kat: GL100728
1966	Franz Crass, Leonie Rysanek, Karl Ridderbusch, Claude Heater, ?, Anne Marie Bessel	Wolfgang Sawallisch, Teatro alla Scala Orkestra ve korosu	Audio CD: Opera D'oro ASIN: B00000AFPX
1968	Theo Adam, Anja Silja, Martti Talvela, Ernst Kozub, Gerhard Unger, Annelies Burmeister	Otto Klemperer, BBC Korosu ve New Philharmonia Orkestrası	Audio CD: EMI Classics Kat: 5674082 (Stüdyoda kayıt)
1969	Franz Crass, Ingrid Bjoner, Karl Ridderbusch, Sven Olof Eliasson, Thomas Lehrberger, Regina Fonseca	Wolfgang Sawallisch, RAI Orchestra Sinfonica ve Coro di Roma	Audio CD: Myto records Kat: 78936879412 (Stüdyoda kayıt)
1971	Thomas Stewart, Gwyneth Jones, Karl Ridderbusch, Hermin Esser, Harald Ek, Sieglinde Wagner	Karl Böhm, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: E4377102
1975	Donald McIntyre, Catarina Ligendza, Bengt Rundgren, Hermann Winkler, Harald Ek, Ruth Hesse	Wolfgang Sawallisch (Sinema filmi)
1976	Norman Bailey, Janis Martin, Martti Talvela, René Kollo, Werner Krenn, Isola Jones	Georg Solti, Chicago Symphony Orkestra ve korosu	Audio CD: Polygram Records ASIN: B0000041QK (Stüdyoda kayıt)
1981-83	José van Dam, Dunja Vejzovic, Kurt Moll, Peter Hofmann, Thomas Moser, Kaja Borris	Herbert von Karajan, Berlin Philharmonik Orkestrası Vienna Devlet Opera Korosu	Audio CD: EMI Classics ASIN: B000002S4R (Stüdyoda kayıt)
1985	Simon Estes, Lisbeth Balslev, Matti Salminen, Robert Schunk, Graham Clark, Anny Schlemm	Woldemar Nelsson, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu	DVD: Deutsche Grammophon Kat: 0734041
1989	Franz Grundheber, Hildegard Behrens, Matti Salminen, Raimo Sirkiä, Jorma Silvasti, Anita Välkki	Leif Segerstam Savonlinna Opera Festivali	DVD: Kultur Video ASIN: B00023BN56
1991	Bernd Weikl, Cheryl Studer, Hans Sotin, Plácido Domingo, Peter Seiffert, Uta Priew	Giuseppe Sinopoli, Deutsche Oper Berlin Orkestra ve korosu	Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 4377782 (Stüdyoda kayıt)
	Robert Hale, Hildegard Behrens, Kurt Rydl, Peter Josef Protschka, Uwe Heilmann, Iris Vermillion	Christoph von Dohnányi, Vienna Devlet Operası Vienna Philharmonik Vienna Devlet Opera Korosu	Audio CD: Polygram Records ASIN: B00000420S (Stüdyoda kayıt)
	Robert Hale, Julia Varady, Jaakko Ryhänen, Peter Seiffert, Ulrich Ress, Anny Schlemm	Wolfgang Sawallisch Baverya Devlet Opera Orkestra ve korosu	VHS: Capitol ASIN: 6303359566
1992	Alfred Muff, Ingrid Haubold, Erich Knodt, Peter Seiffert, Jörg Hering, Marga Schiml	Pinchas Steinberg, Vienna ORF Symphony Orkestrasi Budapest Radyo Korosu	Audio CD: Naxos Records Kat:8660025-26 (Stüdyoda kayıt)
1994	James Levine, Metropolitan Opera Orkestra ve korosu	Audio CD: Sony ASIN: B0000029N4 (Stüdyoda kayıt)
2001	Falk Struckmann, Jane Eaglen, Robert Holl, Peter Seiffert, Rolando Villazón, Felicity Palmer	Daniel Barenboim, Berlin Devlet Operası, Staatskapelle Berlin Berlin Devlet Korosu	Audio CD: Teldec ASIN: B00006F1PF (Stüdyoda kayıt)
2004	John Tomlinson, Nina Stemme, Eric Halfvarson, Kim Begley, Peter Wedd, Patricia Bardon	David Parry, Londra Philharmonik Orkestrasi]] Geoffrey Mitchell Korosu	Audio CD: Chandos Records ASIN: B000632PQ8 (Stüdyoda kayıt)
	Terje Stensvold, Astrid Weber, Franz-Josef Selig, Jörg Dürmüller, Kobie van Rensburg, Simone Schröder	Bruno Weil, Capella Coloniensis Orkestra ve korosu	Audio CD: RCA ASIN: B0006PV5SA (Stüdyoda kayıt)
2005	Juha Uusitalo, Päivi Nisula, Matti Salminen, Jorma Silvasti, Dan Karlström, Tiina Penttinen	Pertti Pekkanen Turku Philharmonik Orkestra ve korosu	DVD: TFO live Records

Not: "Kat:" ses kayıtcı şirket tarafından kullanılan katalog numarası; "ASIN" amazon.com ürün referans numarası.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası
İngilizce Wikipedia The Flying Dutchman maddesi (Erişme tarihi: 12.2.2009).
Almanca ve İngilizce tüm libretto ve Wagner'in kendisinin hazırladığı sahne tanımlama ve yöneltme notları15 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme tarihi: 10.2.2009).
Uçan Hollandalı için libreto (Almanca) (Erişme tarihi: 10.2.2009)
Uçan Hollandalı için tüm seslendirme varyasyon notaları (Erişme tarihi: 10.2.2009).
Wagner Operaları - Yapımların fotografları, ses kayıtları, liberettolar ve ses dosyalarını kapsayan geniş ayrıntılı web-sitesi (İngilizce) (Erişme tarihi: 10.2.2009).

Dipnotlar

Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bu konu özetinin kaynağı Melitz, Leo (1921), The Opera Goer's Complete Guide eseridir.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] Bu konu özetinin kaynağı Melitz, Leo (1921), The Opera Goer's Complete Guide eseridir.