Norveç

Norveç ya da resmî adıyla Norveç Krallığı (Norveççe: Kongeriket Norge, Kongeriket Noreg), Kuzey Avrupa'da bulunan İskandinav Yarımadası'nın batısında bir ülke. Finlandiya, İsveç ve Rusya ile komşu olan ülkenin batıda Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Norveç Denizi'ne kıyısı vardır. Kıyıları binlerce fiyordla çizilmektedir.

Norveç
Kongeriket Norge
Kongeriket Noreg
Norveç Krallığı
Arma
Slogan
Alt for Norge
("Her şey Norveç için")
Millî marş
Kraliyet marşı
  • Kraliyet marşı: Kongesangen
    Kralın Şarkısı
Başkent
ve en büyük şehir
 Oslo
59°56′K 10°41′D
Resmî diller Norveççe (Bokmål / Nynorsk)
Tanınan bölgesel diller Kvence, Çingenece
Yazı sistemi Latin (Dan ve Norveç alfabesi)
Etnik gruplar
(2014)
Hükûmet Üniter, Parlamenter sistem, Meşrutî monarşi
• Kral
V. Harald
• Başbakan
Erna Solberg
• Başbakanlık heyeti başkanı
Tone W. Trøen (H) (2018–2021)
• Mahkeme başkanı
Toril Marie Øie (2016)
• Mevcut koalisyon
Muhafazakâr Koalisyon (H, V, KrF)[3]
Tarihçe  
• Birleşme
872
1397
1524
• Anayasa
17 Mayıs 1814
4 Kasım 1814
• Norveç ve İsveç arasındaki birliğin Feshi
7 Haziran 1905
• Almanya'nın Norveç işgali
9 Nisan 1940
• Alman işgalinden kurtuluş
8 Mayıs 1945
Yüzölçümü
• Toplam
 385.207[4] km2 (148.729 sq mi) (67.)
• Su (%)
 5,7
Nüfus
• 2020 tahminî
 5.384.576[5] (118.)
• Yoğunluk
 14,2/km2 (36,8/sq mi) (213.)
GSYİH (SAGP) 2020 tahminî
• Toplam
 350 milyar $[6] (49.)
• Kişi başına
 64.856 $[6] (6.)
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 366 milyar $[6] (33.)
• Kişi başına
 67.987 $[6] (4.)
Gini (2018) ▼ 24.8[7]
düşük
İGE (2019)  0.957[8]
çok yüksek · 1.
Para birimi Norveç kronu (NOK)
Zaman dilimi UTC+1 (OAZD)
• Yaz (YSU)
 UTC+2 (OAYZD)
Trafik akışı sağ
Telefon kodu +47
İnternet alan adı .no, (.sj Svalbard & Jan Mayen, .bv Bouvet adası)

Anayasal monarşi ile yönetilen ülkenin başkenti Oslo'dur. 385,207[4] km² alana yayılan Norveç'in, Finlandiya ile 729, İsveç ile 1.619, Rusya ile 167 kilometre sınırı vardır ve 21.925 kilometrelik çok uzun bir sahil şeridi vardır.

Norveç Avrupa ortalamasının üstünde yaşam standardına ve ekonomik gelişmişliğe sahip olduğu için Avrupa Birliği'ne girmek istememektedir. Zira, ülke kıyılarındaki petrol rezervlerinin zenginliği[9] ve dünya ve Avrupa balıkçılık sektörünü elinde bulundurması[10] ile tanınmaktadır. Avrupa Birliği'ne olumsuz yaklaşmalarının bir nedeni de balıkçılık sektörünü olumsuz etkileyeceği yönündeki çekinceleridir. Öte yandan; Norveç, İsviçre, İzlanda ve Lihtenştayn ile birlikte EFTA (Avrupa Serbest Dolaşım Örgütü) üyesidir ve bu örgütü terk edip AB'ye geçmeyi istememektedir.

Avrupa Birliği'nin ısrarları işe yaramamaktadır. Zira ülkede iki kere referandum yapılmış ikisinde de Avrupa Birliği'ne red çıkmıştır. Bugünlerde yapılan anketlerde AB'yi isteyenlerin oranı %50 civarındadır.[11]

Norveç ayrıca bir NATO ülkesidir. Kuzey kutbunda Rusya ile ABD arasında dengeleyici role sahiptir.

Norveç'in en önemli sorunu azalan ve yaşlanan nüfus sorunudur.[12] Ülkede yaşayan insanların sayısı beş milyon civarındadır ve işgücü eksikliği çekmektedir.

Öte yandan Avrupa'nın en pahalı ülkesidir.[13]

Köken bilim

Norveç'in resmi adı Bokmål yazı geleneğine göre Kongeriket Norge, Nynorsk yazı geleneğine göre ise Kongeriket Noreg'dir (Norveç Krallığı). Ülkenin adının iki farklı yazılış şeklinin olması zaman zaman tartışmalara neden olmaktadır. Özellikle para, pul ve pasaport gibi resmi evraklarda 1980'lere kadar Norge adı yaygın olarak kullanılırken, 80'lerden sonra her iki yazılış şekli de bir arada kullanılmaya başlandı. Ülkenin adının Eski Nors dilindeki yazılışı Noregr'di. Ortaçağ Latincesinde ise adı Nor(th)vegia'ydı. Ülkenin adının ilk yazılış şekli 9. yüzyıl Hålogaland'lı Ohthere'nin yazılarında norðweg şeklindedir. Bazı ortaçağ yazmaları ülkenin adının Kral Nórr adında mitolojik bir kişiden geldiğini iddia etse de, yaygın kabul gören görüşe göre ülkenin adı Norveç Denizi'ne verilen "kuzeye doğru deniz yolu" anlamındaki norðvegr'den geldiğidir. Nors dilinde aynı şekilde Baltık denizi için austrvegr (doğudaki topraklara giden yol), Kuzey denizi (ve Atlas Okyanusu) için vestvegr (batıdaki topraklara giden yol) ve Akdeniz için suðrvegr (güneydeki topraklara giden yol) kullanılmaktadır. Yine de norð- kökeninin etimolojik kaynağı konusunda kuşkular vardır ve başka köklerden geliyor da olabilir.

Tarih
Ana madde: Norveç tarihi

8.-11. yüzyıl arasında Norveç'te Vikingler olarak bilinen bir kavim hüküm sürmüştür. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Büyük Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. 1000 yılı civarında Hristiyan misyonerler Norveç'te Hristiyanlığı yaymaya başladılar. Norveç kralı I. Haakon Hristiyanlığı kabul etti. 995 yılında I. Olaf Norveç'teki ilk Hristiyan kilisesini kurup Kiliseyi devletin eğitimli çalışanları olan ve yörelerde örgütlü bir kolu hâline getirdi. 1030 yılında Danimarkalılar Norveç'i ellerine geçirdiler. Norveç Danimarka kralı Knud'un kurduğu Kuzey Denizi İmparatorluğu'nun bir parçası hâline geldi.

Norveç'i ilk defa tek bir bayrak altında toplayan Sarışın Harald.

1363 yılında Norveç kralı VI. Håkon Danimarka kralı IV. Valdemar'ın kızı I. Margrete'le evlenerek iki ülkeyi bir bayrak altında birleştirdi. Ayrıca Håkon İsveç kraliyet ailesiyle de akrabaydı. Çiftin evliliğinden doğan Olaf'ın 1387 yılında erken yaşta ölmesi üzerine I. Margrete tahta çıktı (1387-1412). Margrete'in yönetimi altında 1397 yılında İsveç, Norveç, Danimarka ve sömürgeleri (Faroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya) birleşerek Kalmar Birliği adı altında büyük bir İskandinav İmparatorluğu hâline geldiler.

Norveç kralı V. Harald

1521 yılında İsveç Kalmar Birliği'nden ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya'da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. Kralları tekti ama yasaları, devlet kurumları ve orduları ayrı ayrı gelişmeye devam etti. 19. yüzyılın başlarında Norveç Napolyon Savaşları'yla temelinden sarsıldı. Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç'e Norveç'i bırakmak zorunda kaldı. Norveçliler İsveç yönetimini istemediler. Bir temsilciler meclisi 1814'te Norveç anayasasını kabul etti ve İsveç'e direndi ama bir kral iki meclis prensibini kabul etmek zorunda kaldı. Norveç bayrağı adeta bu geçişi anlatır gibi Norveç'te kullanılagelen kırmızı beyaz Danimarka bayrağının ortasına İsveç'i temsil eden mavi renkte bir haç ekleyerek kabul edildi. Nihayet 1905'te İsveç, Norveç'in bağımsızlığını tanıdı. 12 Kasım 1905'te referandum sonucuna göre %79'la monarşi yanlıları galip çıktı ve Danimarka Kralı VIII. Frederik'in oğlu Karl, VII. Haakon adıyla Norveç kralı ilan edildi.[14] Bu gün Birliğin Dağılması Günü adıyla kutlanmaktadır.

Norveç I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. II. Dünya Savaşı'nda da tarafsız kalma niyetinde olmasına rağmen 9 Nisan 1940 tarihinde Nazi Almanyası tarafından işgal edildi. 8 Mayıs 1945 tarihinde Almanya'nın teslim olmasına kadar Norveç işgal altında kaldı. 1949 yılında Norveç NATO'ya üye oldu. 1960'ların sonlarında Norveç sularında keşfedilen petrol ve doğal gaz Norveç'e büyük bir refah kazandırdı. 1972 ve 1994'te yapılan referandumlarda Norveç halkı Avrupa Birliği'ne üyeliği reddetti. Norveç Avrupa Birliği ile olan ilişkilerini üyesi bulunduğu EFTA kurumu aracılığıyla sürdürmektedir. Günümüzde Norveç Birleşmiş Milletler raporlarına göre yaşam standartları bakımından dünyanın en ileri ülkelerinden biridir.

Coğrafya
Bondhus Gölü

Norveç, Kuzey Avrupa'nın en kuzey kısmını oluşturan İskandinav Yarımadası'nın en kuzey ülkesidir. Komşuları; doğu ve kuzeydoğuda İsveç, kuzeydoğuda Finlandiya ve Rusya olan ülkenin batıda Norveç Denizi dolayısı ile Atlas Okyanusu'na kıyısı vardır. Deniz seviyesinden en yüksek noktası 2.469 metrelik rakımıyla Galdhøpiggen'dir.[15]

Bölgede kıyı boyunca ılıman iklim görülür. Kuzey Atlas akımının etkisiyle sıcaklık değişiklikleri ortaya çıkar. Arazi buzulludur. Çoğunlukla yüksek platolar ve dik dağların arasında verimli vadiler yer alır. Ovalar küçük ve dağınıktır. Kıyıda derinliklerden başlayan fiyortlar yer alır. Kuzeyde arktik tundra bölgesi vardır. Doğal afetlerden en sık görülenler de heyelan ve çığdır.

Norveç'in güney kutbu kıtası Antarktika'da kendine bağlı bölgesi (Kraliçe Maud Toprakları‎), hem güney kutbuna hem de kuzey kutbuna yakın, açık denizde kıyıdan uzak büyük adaları (güneyde Bouvet Adası, I. Peter Adası, kuzeyde Jan Mayen, Svalbard), ve bunları çevreleyen kara suları, mücavir ve münhasır ekonomik bölgeleri vardır. Bunlardan Spitsbergen barındırdığı doğal soğutmalı Svalbard Küresel Tohum Deposu ile ünlüdür.

Demografi

Norveç halkının genel özelliği iklimden ve ekonomik rahatlıktan kaynaklanan rahatlıkları ve sakinlikleridir. Bireysel yaşam ön plandadır ve Norveç'te hemcins çiftler evlenme hakkına sahiptirler. Ülkede İngilizce anadil kadar etkilidir.

Norveçlilerin çoğunluğunu oluşturanlar Cermen kökenli bir halktır. Yakın ülkelerdeki halklardan pek ayırt edilemezler. Genelde açık renk tenli, uzun boylu, kalın yapılı olurlar. Saç rengi sarı, kırmızı ve siyah olarak her üç çeşidi vardır. Bu renkliliğin yörenin bir özelliği olarak çok eskiden beri var olduğu 1200'lü yıllarda yazıya dökülmüş Rigstula şiirinden bilinmektedir; "işçiler siyah, çiftlik sahipleri kırmızı, asilzadeler sarı saçlı" der şiir. Norveç'e ilk yerleşenler taş devrinde gelen avcılar -ki bugünün Lapon halkının bu gruptan kalma olma ihtimali yüksektir-, daha sonra buzul çağı ertesi tarımı getiren Keltler, ve peşinden 4. yüzyılda gelmeye başlayan Gotlardır. Bunlar temeli oluştururlar. Orta Çağ ve Hansa Birliği zamanında Norveç'e göçler olmuştur. Ayrıca eski göçmen Romanlar ve Fince konuşan kven ve skogfinn halkları vardır.

İkinci dünya savaşı öncesindeki 100 yıl süresinde Norveç'in nüfusunun önemli bir kısmı denizaşırı ülkelere özellikle ABD'ye göç etmiştir. Öyle ki günümüzde Norveç dışında Norveçli olduğunu söyleyen çok yüksek sayıda insan yaşar.

İkinci dünya savaşı sonrası Norveç bir refah toplumu hâline gelmiş ve yeni yeni göçmen grupları gelmeye başlamıştır. Özellikle seksenli yıllar sonrası petrol gelirlerinin de etkisiyle Norveç iltica ve refah arayan göçmenler için çekici bir ülke hâline gelmiştir. Son 50 yılda Norveç Orta Doğu,Avrupa,Asya'dan göç almıştır. Bu insanlar hepsi farklı dil konuşan ve farklı dinlere inanan insanlardır.

2001 sonrası Norveç'in Schengen Bölgesine katılmasıyla, ve özellikle ekonomik kriz sebebiyle değişik Avrupa Birliği ülkelerinden Norveç'e göçler artmıştır. Son birkaç yıldır nüfus artışının yarısından fazlası göç sayesindedir. Göçmenler (hem annesi ham babası Norveç dışında doğmuş olanlar, ki kral V. Harald da bunlara dahil) 2011 de nüfusun %12 gibi (600.900 kişi) ve sürekli artan bir bölümünü oluşturmaktadırlar.

2012 yılında yapılan resmi çalışmalar, toplam nüfusun %86'sının Norveç'te doğmuş ve en az bir ailesi olduğu belirlemiştir. 710.000'den fazla göçmenin ve onların atalarının, 117.000'inin çocukları Norveç'te doğmuştur. Göçmenlerin geldikleri ülkelerin şu dağılımı gözlemlenmiştir [16]

Norveç hükûmeti 2012 yılında yaptığı araştırmada nüfusun %14'ünün göçmen olduğu veya göçmen aileden doğduğunu belirlemiştir. Göçmenlerin %6'sı Kuzey Amerika ve Avustralya'dan, %8,1'i Asya, Afrika ve Latin Amerika'dandır.[17]

  • Nüfus: 4.641.500 (Şubat 2006 tahmini)
  • Nüfus artış oranı: %0.49 (2001 verileri)
  • Mülteci oranı: 2.11 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
  • Bebek ölüm oranı: 3.94 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
  • Ortalama hayat süresi:
    • Toplam nüfus: 78.79 yıl,
    • erkeklerde: 75.87 yıl,
    • kadınlarda: 81.92 yıl (2001 verileri)
  • Ortalama çocuk sayısı: 1.81 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
  • HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: 101 den az (1999 verileri)
    • HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 1,600 (1999 verileri)
    • HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 8 (1999)
  • Ulus: Norveçli
  • Nüfusun etnik dağılımı: Norveçliler, Sami 20,000
  • Din: Evanjelik Lutherciler %86, diğer Protestanlar ve Roma Katolikleri %3, diğer %1, bilinmeyen %10 (1997)
  • Diller: Bokmål ve nynorsk diye adlandırılan iki yazı dilinden oluşan Norveççe, ayrıca Lule Sami, Kuzey Lapça, Güney Lapça (Sami dilleri on dokuz ilden kuzeydeki dokuzunda resmi dil statüsündedir.)
  • Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için verilerde toplam nüfusta: %100

Göç

Büyük göçmen grupları (1. ve 2. nesil):

Ülke Nüfus
Polonya 91,179
İsveç 38,414
Somali 35,912
Litvanya 35,546
Pakistan 34,447
Irak 30,144

Yönetim
  • İdari bölümler (Fylke): 11 bölge:
Yönetim alanları 2020
Nr Fylke Hovedstad
3 OsloOslo
11 RogalandStavanger
15 Møre og RomsdalMolde
18 NordlandBodø
30 VikenOslo, Drammen, Sarpsborg
34 InnlandetHamar, Lillehammer
38 Vestfold og TelemarkSkien, Tønsberg
42 AgderKristiansand, Arendal
46 VestlandBergen, Leikanger
50 TrøndelagSteinkjer
54 Troms og FinnmarkTromsø, Vadsø

[18]

  • Bağımlı toprakları: Bouvet Adası, Jan Mayen, Svalbard
  • Bağımsızlık günü: 7 Haziran 1905
  • Millî bayram: Anayasa Günü, 17 Mayıs 1900
  • Anayasa: 17 Mayıs 1814, 1884 yılında değiştirilmiştir.
  • Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlardan bazıları: CBSS (Baltık Ülkeleri Konseyi), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Teşkilatı), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi), ESA (Avrupa Uzay Ajansı), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), NATO (Kuzey Atlantik Asemblesi), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü).

Ekonomi
Ana madde: Norveç ekonomisi

Norveç ekonomisi tarihi boyunca doğal kaynaklara bağlı olmuştur; Balıkçılık, orman ürünleri, madencilik, ve bunları Avrupa pazarlarına ulaştıran gemicilik gibi. Endüstri devrimi, özellikle su gücünün ve elektriğin kullanımı Norveç'te erken başlamıştır. Hala Norveç ekonomisi ham madde ihracatı ağırlıklı olsa da belli konularda dünya gücü hâline gelmiştir. Denizcilik ve onun bankacılığı, gemi yapımı, alüminyum ve gübre üretimi (bu son ikisi bir çeşit gizli elektrik ihracatı olarak görülebilir) önemli geleneksel uzmanlık alanlarıdır. Denizden petrol çıkartıp satma 1980'lerden sonra büyüyüp en önemli gelir kaynağı hâline gelmiştir. Norveç devleti petrol gelirleri sayesinde dünyada sayılı büyük yatırımcılardan biri hâline gelmiştir. 2015 itibarıyla petrol gelirleri düşüşe geçmiştir. Alternatif endüstri geliştirme çabaları vardır.

Petrol, bakır, doğalgaz, nikel, demir, çinko, kurşun, balık, kereste, hidrolik enerji başlıca doğal kaynaklarıdır. Norveç'in işsizlik oranı ABD ve Lüksemburg gibi ülkelerden bile daha düşüktür.Dünyada kişi başına düşen millî gelir sıralamasında en üst sıralarda yer almaktadır. Asgari ücretin dünyadaki en yüksek olduğu ülkeler arasında yine ikinci sıradadır.

Norveç politik haritası
  • GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - $194,1 milyar (2005 verileri)
    • GSYİH - reel büyüme: %2,7 (2000 verileri)
    • GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %2, endüstri: %26, hizmet: %73 (1999)
  • Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %2,9 (2000 verileri)
  • İş gücü: 2,4 milyon (2000 verileri)
  • Sektörlere göre iş gücü dağılımı: hizmet %74, endüstri %22, tarım, ormancılık, balıkçılık %4 (1995)
  • İşsizlik oranı: %3 (2000 verileri)
  • Endüstri: Petrol ve gaz, gıda maddeleri, gemi yapımı, kâğıt ürünleri, metaller, kimyasallar, kereste, madencilik, tekstil, balıkçılık
  • Endüstrinin büyüme oranı: %3 (2007)
  • elektrik tüketimi: 110,795 milyar kWh (1999)
  • Elektrik ihracatı: 8,28 milyar kWh (1999)
  • Elektrik ithalatı: 6,467 milyar kWh (1999)
  • Tarım ürünleri: Arpa, diğer hububat, patates, et, süt, balık
  • İhracat: $59,2 milyar (2000 verileri)
  • İhracat ürünleri: Petrol ve petrol ürünleri, makine ve parça, metaller, kimyasallar, gemi, balık,silah
  • İhracat ortakları: AB %73, ABD %5 (1999)
  • İthalat: $35,2 milyar (2000 verileri)666
  • İthalat ürünleri: Makine ve parçaları, kimyasallar, metaller, gıda maddeleri
  • İthalat ortakları: AB %66, ABD %10, Japonya (1999)
  • Para birimi: Norveç Kronu (NOK)
    • Para birimi kodu: NOK
  • Mali yıl: Takvim yılı

İletişim
  • Kullanılan telefon hatları: 2,735 milyon (1998)
  • Telefon kodu: 47
  • Radyo yayın istasyonları: AM 5, FM 650, kısa dalga 1 (1998)
  • Radyolar: 4,03 milyon (1997)
  • Televizyon yayını yapan istasyonlar: 360 (1995)
  • Televizyonlar: 2,03 milyon (1997)
  • Internet kısaltması: .no
  • Internet servis sağlayıcıları: 13 (2000)
  • Internet kullanıcıları: 2,36 milyon (Ekim 2000)

Ulaşım
  • Demiryolları: 4,012 km
  • Karayolları: 91.180 km (1999)
  • Su yolları: 1.577 km
  • Boru hatları: Arıtılmış petrol ürünleri 53 km
  • Limanları: Bergen, Drammen, Floro, Hammerfest, Harstad, Haugesund, Kristiansand, Larvik, Narvik, Oslo, Porsgrunn, Stavanger, Tromso, Trondheim
  • Hava alanları: 103 (2000 verileri)

Kültür

Tarım, hayvancılık ve denizcilik temelli kırsal kültür Norveç'te kültürün temelini oluşturur. Bundan esinlenerek 19. yüzyılda güçlü bir romantik milliyetçilik akımı oluşmuştur ve hala etkileri görülebilir. Petrol gelirleriyle zenginleşen devlet kültürel faaliyet ve yatırımları cömertçe desteklemektedir.

İnsan hakları

Norveç'te insan hakları tartışmaları erken başlamıştır. İlk kadın hakları örgütü 1884'te kurulmuş ve kadınların eğitimi, kadınların seçimlerde oy verme, ve kadınların çalışma hakları konularında başarılı çalışmalar yapmıştır. Laponlar konusunda çok eleştirilmiş olan Norveç ILO'nun 169 no'lu yerli halklar kararını 1990 da ilk kabul eden ülke olmuştur. Lapon parlamentosu 9.10.1989 da Karaşok sehrinde faaliyetine başlamıştır. Eşcinsellerin medeni birliktelik ve evlilik haklarını veren kanunları ilk çıkaran ülkeler arasında olmuştur.

Din

Norveç'in Hristiyanlaşması 1000 gibi başladı. 500 yıl sonra Protestan Reformu ile Norveç Kilisesi Roma'dan bağımsız ulusal bir kilise olarak ortaya çıktı ve devletin bir kolu gibi çalışır oldu. 1845 yılına kadar başka dinler Norveç'te yasaktı. 2015'te devletten para desteği alan cemaatler listesi kabarıktır[19] ve her dinden örnekler bulunur.

Devlet ve din işlerinin ayrılması Norveç'te geç başlamış ve henüz tamamlanmamıştır. Bu konudaki kanun ve anayasa değişiklikleri 2012 tarihlidir.

Sinema

1990'lardan sonra yılda yaklaşık 20 film üreten Norveç sinemasının uluslararası isim yapmış ögeleri şunlardır.

  • Kon-Tiki (1950), 1959 da Oscar ödülü kazanan belgesel Thor Heyerdahl ve grubunun Güney Amerika'dan Asya'ya sal seyahatini anlatır.
  • Dokuz hayat, Arne Skouen, Oscar ödülü adayı
  • Flåklypa Grand Prix, yazar Kjell Aukrust'un karakterlerinin Ivo Caprino tarafından animasyonu en çok seyredilmiş Norveç filmidir.
  • İzci (Nils Gaup, 1987), Oscar ödülü adayı, bir Lapon masalını canlandırır.
  • Kristin Lavransdatter (Liv Ullmann, 1995) Nobel ödülü kazanmış Sigrid Undset'in bir romanının filmidir

Norveç aynı zamanda bazı tanınmış film ve serilerin çekildiği yer olmuştur: Vikings (dizi), Lilyhammer, Yıldız Savaşları: Bölüm V - İmparator, Telemark kahramanları (Anthony Mann,1965), Başka Gün Öl, Altın Pusula, vs.

Müzik

Edebiyat
  • Petter Dass, Ludvig Holberg, Henrik Wergeland, Peter Christen Asbjørnsen, Jørgen Moe, Camilla Collett
  • Henrik Ibsen, Bjørnstjerne Bjørnson, Alexander Kielland, Jonas Lie, Knut Hamsun, Sigrid Undset
  • Dag Solstad, Jon Fosse, Cora Sandel, Olav Duun, Olav H. Hauge, Gunvor Hofmo, Stein Mehren, Kjell Askildsen, Hans Herbjørnsrud, Aksel Sandemose, Bergljot Hobæk Haff, Jostein Gaarder, Erik Fosnes Hansen, Jens Bjørneboe, Kjartan Fløgstad, Lars Saabye Christensen, Johan Borgen, Herbjørg Wassmo, Jan Erik Vold, Rolf Jacobsen, Olaf Bull, Jan Kjærstad, Georg Johannesen, Tarjei Vesaas, Sigurd Hoel, Arnulf Øverland, Johan Falkberget

Bilim

Mimari

Ahşap mimari örneği Urnes ahşap kilisesi Unesco Dünya Mirası listesindedir. Nidaros Katedrali, dünyanın en kuzeydeki ortaçağ katedrali, uzun hikâyesi ve ülke din tarihi bakımından önemli bir binadır. 1814 Danimarka'dan bağımsızlık sonrası birçok devlet binası Kıta Avrupası'nda yaygın olan stilde inşa edilmişlerdir. Ålesund şehri büyük yangın ertesi zamanın akımı Art Nouveau stilinde tamamen yeniden inşa edilmiştir. Şaşırtıcı yenice bazı mimari örnekleri : Lapon parlamentosu, Oslo opera binası, Tromsø buz denizi kilisesi.

Resim

Johan Christian Dahl (1788–1857), Kitty Kielland, Hans Gude, Harriet Backer (1845–1932), Frits Thaulow, Christian Krohg

Mutfak

Norveç mutfak gelenekleri uzun balıkçılık, hayvancılık ve süt ürünleri tarihinin izlerini taşır. Somon balığı, alabalık, ringa balığı, morina balığı, süt, tereyağı, peynir ve kara ekmek en önde gelen yöresel malzemelerdir.

Geleneksel yemekler: Lutefisk (yoğunlaştırılmış kül suyunda kurutulmuş morina), smalahove (pişmiş kelle), pinnekjøtt (kurutulmuş kuzu eti), raspeball (terbiyeli patates köftesi), fårikål (lahanalı kuzu eti)

Spor

1952 ve 1994 kış olimpiyatları Norveç'te yapıldı. Olimpiyatlara 1900 den bu yana katıldı (1904 ve 1980 hariç). Önemli sporcular: Ole Einar Bjørndalen, Marit Bjørgen, Bjørn Dæhlie.

Norveç ulusal futbol takımı FIFA dünya şampiyonluklarına 1938, 1994 ve 1998 de, Avrupa da ise 2000 de katıldı. Rankinglerde 1993 ve 1995'te ikinci idi.

Magnus Carlsen şu anda satranç dünya şampiyonu.

Kaynakça
  1. "Population 1 January 2010 and 2011 and changes in 2010, by immigration category and country background. Absolute numbers". Statistics Norway. 1 Ocak 2010. 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2011.
  2. Central Intelligence Agency. "Norway". The World Factbook. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2013.
  3. New government 24.01.2020
  4. "Arealstatistics for Norway 2019". Kartverket, mapping directory for Norway. 2019. 12 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2019. Svalbard and Jan Mayen are included.
  5. "Population 3rd quarter 2020". Statistics Norway. 23 Kasım 2020. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
  6. "Norway". International Monetary Fund.
  7. "Gini coefficient of equivalised disposable income". ec.europa.eu. Eurostat – EU-SILC survey. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
  8. "Human Development Report 2019" (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
  9. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_proven_oil_reserves
  10. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:Fishing_fleet,_total_power_2014_(%C2%B9)_(thousand_kW)_YB15.png
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/Referendums_related_to_the_European_Union
  12. "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
  13. http://www.efta.int/statistics/eso-news/2013-06-25-efta-countries-most-expensive
  14. Altındiş, Ceyla - NTV Tarih - Sayı 34 - Kasım 2011 - İstanbul 1308-7878
  15. Norway 17 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (CIA World Factbook) Erişim tarihi: 20 Haziran 2012.
  16. "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2013.
  17. "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015.
  18. Frå 1. januar 2020 er det 356 kommunar og 11 fylke i Noreg.
  19. regjeringen.no Antall tilskuddstellende medlemmer i tros- og livssynssamfunn i 2015 (cemaatler ve üye sayıları 2015)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Norveç ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.