Yekta Uzunoğlu

Yekta Uzunoğlu veya (Kürtçe: Yekta Geylanî‎) (d.1953, Silvan/Diyarbakır), doktor, yazar, çevirmen ve girişimci.[1]

Yekta Uzunoğlu
Doğum	10 Mayıs 1953 Diyarbakır, Türkiye
Meslek	Yazar , Doktor , Çevirmen , Girişimci
Milliyet	Kürt

Yekta Uzunoglu, Vaclav Havel ile - 2006

Yaşam öyküsü

1953 yılında Silvan'da doğdu. 1971'de Fransızca öğrenmek amacıyla Paris'e; ardından tıp eğitimi için Prag'a gitti. 1972-1979 yılları arasında Kürt aydını Kamuran Ali Bedirhan'dan aldığı bursla Charles Üniversitesi'nde tıp eğitimi aldı.

Öğrenimi sırasında Çekoslovakya'nın Varşova paktı orduları tarafından işgaline karşı yapılan direnişlerde yer aldı.[1] Ülkedeki Gustáv Husák stalinist rejiminin, Saddam Hüseyin karşıtı Iraklı Kürt öğrencileri Irak'a teslim etmeye başlaması üzerine, bugün Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'nin" (Kürtçe "Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê"'nin kısaltması olan PJAK adıyla bilinir) lideri olan Hecî Ehmedî ile birlikte, 1975 yılında Prag'daki İsveç Büyükelçiliği'ni basarak büyükelçilik binasında yapılan açlık grevini organize etti. 1976'da Prag'da Ararat adlı yayınevini gizli ve illegal olarak kurdu. Avrupa'da Kürtçe yayın yapan ilk yayınevi olan[2][3] Ararat aracılığıyla kendisinin yazılarını ve dil bilimci Joyce Blau'nun çalışmalarını farklı dillerde yayınladı.[4][5] "Kürtler'de Sevgi", "Kürtler'in Vatanı", "Kürtler'in Efsanesi" adlı kitapları 1976-1979 arasında bu yayınevinde yaymlandı. Çekoslovak aydınların oluşturduğu 77 Bildirgesi (Harta 77) adlı komünizm karşıtı sivil muhalif inisiyatifin içinde yer aldı.[6]

Siyasi faaliyetlerinden ötürü 1979'da Çekoslovakya'dan sınırdışı edildi ve Fransa'ya gitti. Pasteur Enstitüsü'nden aldığı bursla iç hastalıkları ihtisası yapmak üzere Paris'e yerleşti.[7] 1979 yılında kurulmuş olan Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü'ne katıldı ve ihtisasını bırakarak o dönemde İran İslam Cumhuriyeti'ne karşı ayaklanan İran Kürtlerine yardımda bulunma amacıyla İran'a gitti, birçok sahra hastanesinin kurulmasında öncülük etti.[7][8][9][10][11]

İran'daki faaliyetleri nedeniyle 1981'de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı düşürüldü. Almanya'da siyasi sığınmacı statüsünü alan Uzunoğlu, 1983'te Paris Kürt Enstitüsü'nün (Institut Kurde de Paris) kurucularından biri oldu. Almanya'nın Bonn şehrindeki Kürt Enstitüsü'nü (Kurdisches Institut) kurdu ve 1983'ten 1988'e kadar yöneticiliğini yaptı.[1][12][13]

1988 yılında Kürt tarihinde ilk kez kısa dalgadan Monte Carlo radyosunda Kürtçe yayını başlattı ve başlattığı gibi yayınları düzenleyen, sunan oldu.[14]

Kadife Devrimi'nden sonra Prag'a döndü ve iş hayatına atıldı. 17 ticari şirket kurdu; ülkenin en zengin kişilerinden biri haline geldi.[15] Girişimcilik kariyeri 1994 yılında uğradığı bir silahlı saldırının ardından sona erdi. İddiasına göre bazı Çek ve Türk yetkililerin Türkiye’de enerji sektöründe yatırım yapma girişiminden rahatsız olması üzerine gerçekleşen saldırının ardından tutuklandı. Şantaj, alıkoyma, işkence, cinayet hazırlığı suçlamalarıyla 1994-1997 yılları arasında tutuklu kaldı.[16] Verdiği 13 yıllık hukuk mücadelesinin ardından aklandı. Açtığı tazminat davaları sonucunda Çek hukuk tarihindeki en yüksek tazminatı aldı.[15][17]

"Çek derin devleti" nin kendisine yaşattıklarını "Výpověď" (İfade) adlı kitabında topladı. 21 Ocak 2015'te evinde saldırıya uğradı ve sağ kurtuldu.[18][19][20] "Çek derin devleti"iyle ilgili çeşitli yayın organlarında farklı dillerde yer alan yazıları 2017'de "İslamistlerin Çekya'daki Troya atı" adlı kitabında topladı ve Çekçe yayımladı.[21] Vaclev Klaus ile birlikte "Çek ekonomisinin perspektifleri" adlı kitabın da yazarı olan Uzunoğlu,[22] yazdıkları ve yaptığı çevirilerle birlikte toplam olarak değişik lisanlarda yayımlanmış 40 kitabı vardır.[1] Dr.Yekta Uzunoğlu 10 lisan bilir.

Uzunoğlu, 28 Nisan 2017'de "devam eden bir duruşmaya katılmama" gerekçesiyle Prag'daki evinde tutuklanmış; ancak ertesi günü serbest bırakılmıştır. Çek Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi 13 Şubat 2018 tarinde prof. JUDr. Jan Filip CSc. başkanlığında toplanarak III. 1920S 1920/17 numaralı kararıyla Yekta Uzunoğlu'nun 28 Nisan 2017'de tutuklanmasının anayasaya aykırı olduğunu karara bağlamıştır.[23] 

Ödül

Çek Cumhuriyeti'nde "Harta 77" vakfının yılda bir kez verdiği "František Kriegel" ödülüne layık görüldü o da medeni cesaretinden ötürü. Ödülü Yekta Uzunogluna avrupanın en saygın yüzlerce şahsiyetinin davet edildiği örenle Çek Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı V. Havel kendisine verdi. Çek Cumhuriyeti'nde bu ödülü alan, layık görülen ilk yabancı oldu (2006).[6][24][25]

Türkiye'nin 2019'daki tutuklama kararı

2015’te Dr. Yekta Uzunoglu, Avrupa Parlamentosu Güvenlik ve Savunma Komisyonu Başkan Yardımcısı Jaromir Stetina’nın ricası üzerine beraber Kuzey Suriye’ye ISIS karşı savaşın durumunu incelemek üzere seyahat etmişlerdir.[26][27] Seyahat dönüşü Jaromir Stetina’nın kendi Twitter’ında ve Avrupa Parlamentosu’nun resmi WEB sayfasında paylaştığı fotoğrafları Yekta Uzunoğlu’nun da kendi Twitter’ında paylaşması sebebiyle Türkiye 2019 yılının Ocak ayında Uzunoğlu hakkında tutuklama kararı çıkardı. Alman vatandaşı olan Dr. Yekta Uzunoglu’nun Türkiye’ye teslim edilmemesi için Amnesty International, Avrupa parlamentosu parlamenterleri, Kürt PEN Kulübü ve ünlü Çek şahsiyetleri Çek ve Alman Hükûmetlerini uyardılar.[28][29]

Yayınlanmış eserleri

Kürtçe'ye çeviriler

• Çek Yazarı Karel Čapek'ten Kürtçeye tercüme edilmiş kitaplar: R.U.R., Beyza yara, Ana, Tarih 1974
• Molièr çevirisi: "Zevaca bê dil". Molière'in " Gönülsüz evlilik" eserinin Kürtçe tercümesi, 1979
• Hazreti Luka'nın İncili Kürtçe'ye tercüme ve yayın, 1985
• Hazreti Mark'ın İncili Kürtçe'ye tercüme ve yayın, 1987
• Tevratın 1. kitabı Göç'ün Kürtçe'ye tercümesi ve yayını, 1988

Kitaplar

• Láska u Kurdů; Země Kurdů; Legenda o Kurdech- "Kürtler'de Sevgi"; "Kürtler'in Vatanı"; "Kürtler'in Efsanesi". Üç kitap 1976-1979 yılları arasında Ararat Yayınevi'nden yayınlanmıştır, şu anda Çek Çumhuriyeti Libri Prohibiti kütüphanesinde mevcuttur.)
• Kurdische Alphabet - "Kürtçe Alfabe". Yekta Geylani adıyla. Bonn, 1982
• Der kulturelle Völkermord an den Kurden in der Türkei - "Türkiye'de Kürt kültür jenosidi". Yekta Geylani adıyla. Bonn 1982
• Kurdische Volksdichtung - "Kürtlerde Halk Edebiyatı". Yekta Geylani adıyla. Fransız papaz ve Kürdoloji uzmanı Thomas Bois'ın eserinin Fransızca'dan Almaca'ya çevirisi. Bonn, 1986
• Kurdische Grammatik - "Kürtçe Gramer", İran dilleri uzmanlanı D.N. MacKenzie ile beraber Celadet Bedirhan ve Roge Lescot'un ünlü eserini Fransızca'dan Almanca'ya çevirip, eksik kısımlarını ekleyip-düzeltip yayınlamıştır. Bonn, 1986
• Kurdská přísloví - "Kürtçe Atasözleri". Çekçe. Kendi yayınevi olan Meridian Yayınevi'nden yayınladı. Ceylan derisi üzerine bastırılıp yayımlanmıştır. Prag, 1993.
• Ein Kurde im Mahlwerk des Übergangs. Ein Bericht aus Tschechien, 2007
• Výpověď - "İfade", Çekçe, Akropolis yayınevi, Prag, 2008
• Ekonomické perspektivy- "Çek Ekonomisinin Perspektifleri". Vaclav Klaus ve diğer siyasetçilerle birlikte yazdı. Kendi yayınevi olan Meridian Yayınevi'nden yayınladı, Prag 1993
• 33 kurşun - Ahmed Arif'in eserinin Çekçe'ye çeviri ve yayınlanması, 2014
• Islamistický trojský kůň v České republice - `Çek Cumhuriyeti'nde İslami Truva Atı, Çekçe, Ostrava: Česká expedice, 2017. 118 s. ISBN 978-80-906487-2-2.

Kaynakça

1. http://yektauzunoglu.com/en/about-yekta-uzunoglu/
2. https://www.nerinaazad.org/tr/columnists/yekta-uzunoglu/capxane-araratin-hikayesi-3
3. http://krd.riataza.com/2019/02/26/serpehatiyeke-xeternek-capxaneya-ararate-u-xofa-sistema-komunist/
4. https://www.nerinaazad.org/tr/columnists/yekta-uzunoglu/capxane-araratin-hikayesi-1
5. https://pirtukweje.wordpress.com/2017/06/02/dr-yekta-uzunoglu-kimdir/
6. https://ekolist.cz/cz/zpravodajstvi/zpravy/the-charta-77-foundation-announces-2006-frantisek-kriegel-prize
7. https://alchetron.com/Yekta-Uzunoglu
8. https://mezopotamya24haber.com/2017/07/29/li-ser-reya-rojhilat-2-dr-yekta-uzunoglu-nivisi/
9. https://mezopotamya24haber.com/2017/07/24/li-ser-reya-rojhilat-1-dr-yekta-uzunoglu-nivisi/
10. https://www.nerinaazad.org/tr/columnists/yekta-uzunoglu/rojhilatin-yolunda-1
11. https://www.nerinaazad.org/tr/columnists/yekta-uzunoglu/rojhilatin-yolunda-2
12. https://www.taz.de/!1863398/
13. "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
14. http://krd.riataza.com/2019/04/29/bi-kurti-ciroka-radyoya-monte-carlo-saxa-kurdi/
15. http://www.milliyet.com.tr/ceklerden-2-milyar-euro-istiyor-magazin-1241789/
16. http://yektauzunoglu.com/tr/2017/06/05/kelepcelenen-eller/
17. http://kurdove.ecn.cz/dokumenty.shtml?x=1588690&fbclid=IwAR39JziXb48DcXChDsFoQRgiT_ixtefkEVIItUxMwcZtx9Iyu4t9FQ2_z7E
18. http://www.rukojmi.cz/clanky/3512-o-knize-islamisticky-trojsky-kun-v-ceske-republice-yekta-uzunoglu
19. http://www.fragmenty.cz/index.php/politika-cr/soudcokracie/item/1553-uzunoglu-islamisticky-trojsky-kun-v-ceske-republice
20. http://yektauzunoglu.com/tr/2017/06/05/pragda-silvanli-bir-dreyfus/
21. https://www.databazeknih.cz/knihy/islamsky-trojsky-kun-v-ceske-republice-353772
22. "Arşivlenmiş kopya". 28 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2018.
23. https://www.usoud.cz/program-jednani-soudu/iii-us-192017/
24. http://www.pen-kurd.org/kurdi/fuatakpinar/buyereke-diroki-li-praga-paytext.html?fbclid=IwAR0qLxPqAbcj59_x0l1xxWnCcFVXxiRogdadx2K0NBUkcDFXjg6ZQzwTHe0
25. https://www.radio.cz/cz/rubrika/zpravy/laureatem-ceny-frantiska-kriegla-se-stal-yekta-uzunoglu?fbclid=IwAR36n_EhDDRkv2qVotNZVy_Ck0cILDSaNjXk_xHQVMinbSEGr49WDliyGj4
26. https://www.eppgroup.eu/newsroom/photos/stetina-visit-to-kobani/visit-of-jaromir-stetina-mep-to-kobani?fbclid=IwAR3rS2uaEpH2P4IvrTqEVFLIfMofkBD9ISjT9nrx0EK0ID4oCaLFlCcNrs8
27. https://www.parlamentnilisty.cz/arena/rozhovory/Jaromir-Stetina-byl-kdysi-uveznen-Islamsky-stat-o-nas-vedel-Lekar-Yekta-Uzunoglu-se-vratil-ze-Syrie-a-vypravi-405213?fbclid=IwAR2oDBk4J1f1xjwUww7dsFQpYiM8Vf7v9XSvTy7Ev6J8kJ1Rr5Msc6dJC5Q
28. https://blisty.cz/art/95188-amnesty-international-problematicka-situace-v-turecku-a-yekta-uzunoglu.html?fbclid=IwAR1fJhYAy83AwhfQMb86z1XGnMaqpesZ9eKEkTEKmKdaeLhgrC66BMyrtuc
29. http://www.vlasteneckenoviny.cz/?p=220470&fbclid=IwAR3Ai86XAD1452BFqTg1eas1ExwoRRMNH1LX1QlDpS3bUoxaQtJgazVvoxs