Ömer Seyfettin

Ömer Seyfettin (d. 11 Mart 1884; Gönen, Balıkesir - ö. 6 Mart 1920, İstanbul), Türk yazar, asker ve öğretmen.

Ömer Seyfettin
Doğum	11 Mart 1884 Gönen, Balıkesir
Ölüm	6 Mart 1920 (35 yaşında) İstanbul
Meslek	Şair, öğretmen, yazar, türkolog, asker ve veteriner hekim
Milliyet	Türk
Edebî akım	Türkçülük
Etkilendikleri Ziya Gökalp

"Eskiden Türk milletini parçalayan iki kuvvet vardı:
1- Rus pençesi
2- Milli gaflet.
Birinci kuvvet artık kırıldı. Fakat ikinci kuvvet hâlâ duruyor. Bu kuvvete karşı uğraşmak, bugün bütün milliyetini idrak etmiş Türkler için farzdır."

Türk edebiyatının önde gelen hikâye yazarlarındandır. Türkiye kısa hikâyeciliğinin kurucu ismidir. Ayrıca edebiyatta Türkçülük akımının kurucularından olup, Türkçede sadeleşmenin savunucusudur.

Yaşamı

11 Mart 1884 yılında Gönen, Balıkesir'de doğdu. Yüzbaşı Ömer Şevki Bey'le, Fatma Hanım'ın ikisi küçük yaşlarda ölen dört çocuğundan biridir. Öğrenimine Gönen'de bir mahalle mektebinde başladı. Ömer Şevki Bey'in görevinin nakli dolayısıyla Gönen'den ayrılan aile, İnebolu ve Ayancık'tan sonra İstanbul'a geldi.

Ömer Seyfettin, önce Mekteb-i Osmanî'ye, 1893 ders yılı başında Askerî Baytar Rüştiyesi'nin subay çocukları için açılmış özel sınıfına kaydedildi. Bu okulu 1896'da tamamlayarak Kuleli Askeri İdadisi'ne yazıldı. Daha sonra Edirne Askeri İdadisi'ne nakil olarak eğitimine, arkadaşı Enis Avni ile birlikte burada devam etti.[1] İlk edebi çalışmaları olan şiirlerini Edirne’deki öğrenciliği sırasında yazdı.[2]

1900'de idadîyi bitirerek İstanbul'a döndü ve Mekteb-i Harbiye-i Şahâne'ye başladı. İstanbul’da Mecmua-i Edebiye dergisinde şiirlerinin yayımlanmasıyla yayın dünyasına girdi. Tenezzüh adlı ilk hikâyesi bu dönemde, 13 Nisan 1902 tarihinde Sabah dergisinde yayımlandı. 1903 yılında Makedonya'da çıkan karışıklık üzerine "sınıf-ı müstacele" denilen bir hakla okulundan imtihansız şekilde, 19 yaşında mezun oldu.

İzmir

Ömer Seyfettin, mezuniyetten sonra piyade asteğmeni rütbesiyle, merkezi Selanik'te bulunan Üçüncü Ordu'nun İzmir Redif Tümeni'ne bağlı Kuşadası Redif Taburu'na tayin edildi. 1906'da İzmir Jandarma Okulu'na öğretmen olarak atandı. Bu vesileyle İzmir'deki fikrî ve edebî faaliyetleri ve bunlar içerisinde yer alan gençleri tanıma fırsatı buldu. Nitekim batı kültürünü tanıyan Baha Tevfik'ten Fransızca bilgisini artırmak için teşvik gördü; Necip Türkçü'den ise sade Türkçe ve millî bir dille yapılan millî edebiyat konusunda fikirler edindi.

Selanik ve Genç Kalemler dergisi

Ocak 1909'da Selanik Üçüncü Ordu'da görevlendirildi. Manastır, Pirlepe, Köprülü, Cumâ-yı Bâlâ kasaba ve köylerinde görev yaptı.[1] Razlık (günümüzde Bulgaristan'da bulunan bir şehir) kasabasının Yakorit köyünde bölük komutanlığı yaptı. Balkan çetecilerinin Türk düşmanlığını dile getirdiği Bomba, Beyaz Lâle, Tuhaf Bir Zulüm adlı hikâyeleri bu görevleri sırasında edindiği izlenimler sonucu yazdı. Yazıları ve hikâyeleri İstanbul’da ve Selanik’te çıkan çeşitli dergilerde takma isimlerle yayımlandı. Ali Canip’e yazdığı meşhur mektubu da bu sırada Yakorit’te yayımlanmıştır. Ömer Seyfettin’in dil konusunda görüşlerini özetleyen bu mektup, Yeni Lisan hareketinin başlamasına vesile olmuştur.

1910 yılında Ziya Gökalp’in de arzu ve tavsiyesi ile tazminatını ödeyip askerlik görevinden ayrıldı. Hayatını yazar ve öğretmen olarak sürdürmek üzere Selanik’e yerleşti. Rumeli’nin tek Türk bilim ve edebiyat dergisi olarak Selanik'te çıkarılan Hüsün ve Şiir dergisinin ismi, Akil Koyuncu'nun istek ve ısrarı üzerine Genç Kalemler'e çevrildikten sonra 11 Nisan 1911'de Ömer Seyfettin'in Yeni Lisan isimli ilk başyazısı imzasız olarak yayınlandı.

Balkan Savaşı ve esaret

Genç Kalemler yazı heyetini oluşturanlar, Balkan Savaşı'nın başlaması üzerine dağılmak zorunda kaldı. Ömer Seyfettin’in sivil hayatı bir yıl kadar sürmüştü. Yeniden orduya çağrılan yazar, Yanya Kuşatması sırasında, Kanlıtepe'de 20 Ocak 1913 tarihinde 21 askeriyle birlikte esir düştü.

Atina yakınlarındaki Nafliyon kasabasında geçen ve 28 Kasım 1913 tarihinde sona eren on aylık esareti sırasında sürekli okudu. Mehdi, Hürriyet Bayrakları gibi hikâyelerini bu dönemde yazdı. Hikâyeleri Türk Yurdu'nda yayımlandı. Esareti süresince gerek okuyarak, gerekse yazarak, yazarlık hayatı için önemli olacak tecrübeler kazandı.

İstanbul ve Türk Sözü dergisi

Ömer Seyfettin, 15 Kasım 1913'te esareti bitince İstanbul'a döndü. Bir yıl kadar sonra, 23 Şubat 1914'te askerlikten ayrıldı ve Kabataş Sultanisi'nde edebiyat öğretmenliği görevine girerek, yazarlık ve öğretmenlikle hayatını kazanmaya başladı. Türk Sözü dergisinin başyazarlığına getirildi ve burada Türkçü düşüncenin sözcülüğünü yapan yazılar yazdı.

1915'te İttihat ve Terakki Fırkası ileri gelenlerinden Doktor Besim Ethem Bey'in kızı Calibe Hanım'la evlendi. Bu evlilik Fahire Güner isimli bir kız çocuğuna rağmen, 3 Eylül 1918'de sonlandı ve Ömer Seyfettin yeniden yalnızlığa döndü. Gerek bozulan evliliği gerekse I. Dünya Savaşı yenilgisini görmesi onu etkiledi. Anadolu’da uzun seyahatlere çıkarak bu olumsuz havadan kurtulmaya ve her hafta en az bir hikâye yazmaya çalıştı.[3]

Son yılları

1917'den ölüm tarihi olan 6 Mart 1920'ye kadar geçen zamanda, birçok olumsuz duruma rağmen verimli bir hikâyecilik döneminin içinde olmuştur. Bu dönemde on kitap dolduran yazar, 125 de hikâye yazdı. Hikâye ve makaleleri Yeni Mecmua, Şair, Donanma, Büyük Mecmua, Yeni Dünya, Diken ve Türk Kadını gibi dergilerle Vakit, Zaman ve İfham gazetelerinde yayınlandı. Bir yandan da öğretmenlik görevini sürdürdü.

Ömer Seyfettin'in Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri.

Ölümü

25 Şubat 1920'de hastalığı artmaya başladı ve 4 Mart'ta hastaneye kaldırıldı. 6 Mart 1920'de hayatını kaybetti. Önceden teşhis edilememiş olmakla beraber, yapılan otopsi sonucunda hastalığının "şeker" olduğu anlaşıldı.[1] Naaşı önce Kadıköy Kuşdili Mahmut Baba Mezarlığı'na defnedildi. Daha sonra buradan yol geçeceği veya bölgeye araba garajı yapılacağı gerekçesiyle mezarı, 23 Ağustos 1939'da Zincirlikuyu Mezarlığı'na nakledildi.

Ölümünden sonra

En yakın arkadaşı Ali Canip Yöntem, onun hayatını ve mizacını anlatan, en kuvvetli hikâyelerini içeren Ömer Seyfettin ve Hayatı adlı bir kitap yazdı ve bu kitap 1935 yılında yayımlandı. Kısa bir süre sonra da bütün hikâyeleri bir kitap serisi halinde basıldı. Bu hikâyeler günümüzde de okunmaktadır.

Etkisi

Ömer Seyfettin'in hikâyelerinde kullandığı çocuk teması, eğitsel bakış açısı[4][5] ve modern Türk hikâyeciliğine etkisi,[6] Türkçe öğretimine katkıları[7] akademik çalışmalara konu olmuştur.

Düşünceleri

Evrim kuramına bakış açısı

1839’da Tanzimat Fermanı ile başlayan Türk modernleşmesi[8] Jön Türk’lerin genellikle Fransız ağırlıklı entelektüel kaynaklardan beslenmesi ve İttihat Terakki kadrosunun düsturu haline gelen 19. yüzyıl pozitivizmi ile güçlü bir “bilimci” damara sahip olanların bir hareketi olagelmiştir.[9] Ömer Seyfettin de bu gelenekten gelen, ancak kuşağının, yüzünü batıya çeviren yüzeysel ve kaba çoğunluğundan farklı kişiliklerinden biridir.[10] 19. yüzyıl Türk modernleşmesi entelejansiyası, kabalaştırılmış biçimiyle Darwin ve evrimden de haberdardır. Bu kaba Darwinizm, modernleşme aktörlerinin devindirici motifleri arasında önemli bir yere de sahiptir.[11][12]

Bu dönemde, kuşağını etkileyen felsefi, edebi, siyasi ve bilimsel kuramların farkında olan yazar, Darwin’i ve dönemindeki evrim anlayışını içinde barındıran iki öykü ile karşımıza çıkmaktadır. (4). Bunlar, Gizli Mâbet kitabında yer alan "Kesik Bıyık" ve "Pireler" adlı öyküleridir.[13]

Kesik Bıyık

Seyfettin'in, "Kesik Bıyık" adlı öyküsünden bir kesit şu şekildedir;[14][15]

“Darwin denilen herifin sözüne inanmalı. Evet, insanlar mutlaka maymundan türemişler! Çünkü işte neyi görsek hemen taklit ediyoruz; oturmayı, kalkmayı, içmeyi, yürümeyi, durmayı, hâsılı hâsılı her şeyi…”

Pireler

Seyfettin'in, Gizli Mâbet kitabındaki bir diğer öyküsü olan ve özellikle Darwin sonrası maddi dünya algısını bir şekilde içeren akılcı Batı tıbbı karşısında eski usul hekimliğin yerildiği, "Pireler" adlı öyküsünden bir kesit şu şekildedir;

“Siz istersiniz muska…siz istersiniz üfürük…Siz istersiniz ilâç! Halbuki hastalıkların evvelâ sebeplerini bulmak lazım! Bu sebep bulununca şifâ bulundu demektir! Senin köpek hasta, niçin?…Allah dünyada hiçbir hayvanı, hiçbir âzâyı vazifesiz yaratmadı. En fena hayvanların, en muzır mikropların bile vazifeleri vardır. Dört ayaklı hayvanlar çok tembeldirler. Allah bunların üzerine pireleri koydu. Niçin? Uyandıkları zaman rahatsız olup tekrar uyumamaları için…Bu pirelerin ısırmalarından kaşınarak hareket, yani jimnastik yapmak için…Siz ne yaptınız? Bu köpeği yıkadınız. Üzerine kolonya sürdünüz. Vücudunda hiç pire kalmadı. Rahat uyumağa başladı. Uyandı tekrar uyudu. Uyandıktan sonra onu uyutturmayacak hayvanlar üzerinde yoktu. Uyuya uyuya iştahı kapandı. Midesi bozuldu. Yemedi, içmedi, hareket etmedi. Vücudu toksin doldu. Hastalandı. Bir ay daha üzerine pire koymaya idiniz, açlıktan halsizlikten ölecekti!…”

“…sonra sineklere, farelere, vızvızlara, kedilere geçti. Küçük buzağıları koşturmak için tabiat, burunlarının dokunamayacağı bir yere, meselâ kuyruklarının dibine bir takım muacciz (taciz eden) sokucu sinekler musallat ediyordu. Darwin’in hakikatlarını dinliyordum…”

Ömer Seyfettin, "Pireler" öyküsünde bahsettiği, Osmanlı’ya dek akseden, “Darwin’in hakikatları” olarak tanımladığı bu kavramsal çerçeve, aslında döneminde Darwin’e de çok yabancı olmayan; evrimsel biyolojinin işleve ilişkin açıklama biçimlerine önemli bir süre egemen olan uyarlanma (adaptasyon) kavramına karşılık gelmektedir. Bu görüşe göre her canlının, canlıdaki her bir organın bir işlevi bulunur. Bu işlevi tanımlayan ise, canlıların içine doğdukları, onların biyolojisinden bağımsız çevrelerin oluşturdukları çözülmesi gereken sorunlardır.

Eserleri

Öyküleri

• 1/2
• Acaba Ne İdi?
• Acıklı Bir Hikâye
• Açık Hava Mektebi
• Akşam Sefası
• Ant
• Antiseptik
• Apandisit
• Ashab-ı Kehfimiz
• Asilzadeler
• Aşk Dalgası
• Aşk ve Ayak Parmakları
• At
• Ay Sonunda
• Ayın Takdiri!
• Bahar ve Kelebekler
• Baharın Tesiri
• Balkon
• Başını Vermeyen Şehit
• Beşeriyet ve Köpek
• Beyaz Lale
• Beynamaz
• Bilgi Bucağında
• Binecek Şey
• Bir Çocuk Aleko
• Bir Hatıra
• Bir Hayır
• Bir Kayışın Tesiri
• Bir Temiz Havlu Uğruna
• Bir Vasiyetname
• Birdenbire
• Bit
• Bomba
• Boykotaj Düşmanı
• Busenin Şekl-i İptidaisi
• Büyücü
• Cesaret
• Çakmak
• Çanakkale'den Sonra
• Çirkin Bir Hakikat
• Çirkinliğin Esrarı
• Dama Taşları
• Deve
• Devletin Menfaati Uğruna
• Diyet
• Dünyanın Nizamı
• Düşünme Zamanı
• Eleğimsağma
• Elma
• Erkek Mektubu
• Ezeli Bir Roman
• Falaka
• Ferman
• Fon Sadriştayn’ın Karısı
• Fon Sadriştayn’ın Oğlu
• Forsa
• Foya
• Gayet Büyük Bir Adam
• Gizli Mabet
• Gurultu
• Hafiften Bir Seda
• Harem
• Havyar
• Herkesin İçtiği
• Heykel
• Horoz
• Hürriyet Bayrakları
• Hürriyet Gecesi
• Hürriyete Layık Bir Kahraman
• İffet
• İhtiyarlıkta mı Gençlikte mi?
• İki Mebus
• İlk Cinayet
• İlk Düşen Ak
• İlk Namaz
• İnat
• İrtica Haberi
• Kaç Yerinden?
• Karmanyolacılar
• Kaşağı
• Kazın Ayağı
• Kerâmet
• Kesik Bıyık
• Kıskançlık
• Kızıl Elma Neresi?
• Koleksiyon
• Korkunç Bir Ceza
• Kurbağa Duası
• Kurumuş Ağaçlar
• Küçük Hikâye
• Külah
• Kütük
• Lokanta Esrarı
• Mahcupluk İmtihanı
• Makul Bir Dönüş
• Mehdi
• Mehmaemken
• Memlekete Mektup
• Mermer Tezgâh
• Miras
• Muhteri
• Müjde
• Mürebbiye
• Nadan
• Nakarat
• Namus
• Nasıl Kurtarmış?
• Nezle
• Niçin Zengin Olmamış?
• Nişanlılar
• Pamuk İpliği
• Pembe İncili Kaftan
• Perili Köşk
• Piç
• Pireler
• Primo Türk Çocuğu
• Rüşvet
• Sahir'e Karşı
• Sebat
• Sivrisinek
• Sultanlığın Sonu
• Şefkate İman
• Şîmeler
• Tam Bir Görüş
• Tarih Ezeli Bir Tekerrürdür
• Tavuklar
• Teke Tek
• Tenezzüh
• Terakki
• Teselli
• Topuz
• Tos!
• Tuğra
• Tuhaf Bir Zulüm
• Türbe
• Türkçe Reçete
• Tütün
• Uçurumun Kenarında
• Uzun Ömür
• Üç Nasihat
• Velinimet
• Vire
• Yalnız Efe
• Yaşasın Dolap
• Yemin
• Yeni Bir Hediye
• Yuf Borusu Seni Bekliyor
• Yüksek Ökçeler
• Yüz Akı
• Zeytin Ekmek

Şiirleri

• Aşk
• Aveng-i Ezhar
• Bahar Rüzgârı
• Bir Nale-i Hicran-ı Muvakkat
• Buse-i Mader (mensur)
• Hediye (mensur)
• Hicrân-ı Müzmin
• İcab-ı Sevda (mensur)
• Kaşkar
• Kır Sineği (mensur)
• Kurşun Kalem (mensur)
• Mefkure
• Oh, Sus!..
• Pembe Menekşe (mensur)
• Saat
• Sarhoşluk
• Sevdiğime
• Telhi-i Âmâl
• Terâne-i Giryedâr
• Türk Dünyası (Kaşgar)
• Yâd-ı Melûl
• Yalnızlık
• Yıkık Han

Risale

• Yarınki Turan Devleti

Ayrıca bakınız

• MEB 100 Türk Edebiyatçısı

Kaynakça

1. "Ayancıklı Meşhurlar, Ömer Seyfettin, Ayancıklı Sesiöz Sitesi, Erişim tarihi06.01.2014". 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2014.
2. "Mahmut Çetin, Aşılamayan Zirve: Ömer Seyfettin, Kitapdergisi.net, Erişim tarihi:06.01.2014". 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2014.
3. Omer Seyfettin (1884-1920) (İngilizce) , Turkish Cultural Foundation sitesi, erişim tarihi:06.01.2014
4. Selahattin Dilidüzgün (2005). Eğitsel Bir Bakış Açısı ile Ömer Seyfettin ve "Kaşağı" (PDF). İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
5. Geçgel, H , Sarıçan, E. (2011). Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde Çocuk ve Eğitim Teması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. ss. 164-175. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
6. Cengiz Aydemir. Modern Türk Hikayeciliğinde Ömer Seyfettin Etkisi (PDF). Balıkesir Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
7. Sallabaş, M . (2013). Ömer Seyfettin Hikayelerinin Türkçe Öğretiminde Değer Aktarimi Bakimindan İncelenmesi/ Examination Of Ömer Seyfettin's Stories In Terms Of Value Transfer In Turkish Education. Mustafa Kemal Üniversitesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ss. 59-68. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
8. Tanzimat I, Maarif Matbaası, Istanbul 1940.
9. M. Şükrü Hanioğlu, Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889-1902), İletişim Yayınları, 1985.
10. Tahir Alangu, Ömer Seyfettin: ülkücü bir yazarın romanı, May Yayınları, 1968.
11. "Sayı 60, 61 - Güz, Kış (Darwin Devrimi: Evrim)". Cogito Dergisi. 2009. ss. 359-367. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
12. Ergi Deniz Özsoy (13 Haziran 2019). "Ömer Seyfettin'deki Darwin". Bilim ve Gelecek. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
13. Tahir Alangu, (Edl.) (1962). Ömer Seyfettin’in Toplu Eserleri. “Gizli Mâbet” adlı 6. cilt. Rafet Zaimler Yayınevi.
14. Eren Sarı (11 Eylül 2017). Ömer Seyfettin Seçme Hikayeler. Nokta Kitap. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
15. Müge Özoğlu (Ağustos 2016). "Representations of Ottoman Masculinity in Kesik Bıyık" (PDF). Universiteit Leiden Centre for the Arts in Society (İngilizce). A Journal of Identity and Culture. ss. 87-89. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.

Dış bağlantılar

• IMDb'de Ömer Seyfettin
• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü'nde Ömer Seyfettin