Üçlü İtilaf

Üçlü İtilaf, Britanya-Rusya Antantı'nın (1907) imzalanmasıdan sonra Fransa, Britanya ve Rusya arasında kurulan ittifaktır.

Birinci Dünya Savaşı öncesinde Avrupa'daki askeri ittifaklar.

Bu üç gücün ittifakı Portekiz, Japonya, ABD, Brezilya, Kanada ve İspanya ile yapılan anlaşmalarla Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya Krallığı'nın Üçlü İttifak'ını güçlü bir şekilde dengelemiştir. (İtalya, Fransa ile gizli bir anlaşma yaparak Almanya ile ittifakını bozmuştur.)

Tarihçiler ittifaklar sisteminin Birinci Dünya Savaşı'nın tetiklenmesindeki önemini hala tartışmaktadır. 1914 senesinde savaşın başlangıcında Üçlü İtilaf'ın üç üyesi de Müttefikler olarak Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'a karşı savaşa girmiştir.

Kökenler

Fransa'nın izolasyonu

Rusya daha önceden, 1873 yılında Çar II. Aleksandr, İmparator Franz Joseph ve Kayzer I. Wilhelm arasında kurulan bir ittifak olan Üç İmparator Birliği'nin bir üyesiydi. İttifak, Şansölye Otto von Bismarck'ın Fransa'yı diplomatik olarak izole etme planlarının bir parçasıydı. Çünkü Fransa'nın 1871'de kaybettiği toprakları yeniden kazanmayı hedeflediğinden endişeleniyordu.[1] Ayrıca muhafazakâr hükümdarların düzen bozucu olarak nitelendirdiği Birinci Enternasyonal gibi radikal oluşumlarla da savaşmak istiyordu.[2]

Ancak birlik Rusya ile Avustuya-Macaristan arasındaki büyüyen gerilimden dolayı büyük bir zorlukla karşı karşıyaydı. Bu gerilim büyük ölçüde, milliyetçiliğin yükselmesi ve Osmanlı İmparatorluğu'nun güçsüzleşmesiyle birçok Osmanlı ilinin bağımsızlık için mücadele etmesinden kaynaklanıyordu.[3]

Balkanlar'daki durum (özellikle Sırp-Bulgar Savaşı'nın ardından) ve Rusya'nın 93 Harbi'ndeki kazançlarının ardından Berlin Antlaşması'nda haksızlığa uğradığını düşünmesi Birlik'in 1887'de yenilenmemesine neden oldu.[4]

Rusya'nın Fransa ile birlik olmasını engellemek adına, Bismarck 1887'de Rusya'yla Reasürans Anlaşması'nı imzalayarak, savaş çıkaması durumunda Rusya'nın tarafsızlığını garanti altına aldı.[5]

Rusya ile Fransa arasındaki ittifak ve Bismarck'ın 1887'de Rusya'yı Alman pazarlarından kovması nedeniyle anlaşma yenilenmedi. Böylece Almaya ile Rusya arasındaki ittifak sona ermiş oldu.[6]

Fransa-Rusya İttifakı

Reasürans Anlaşması'na rağmen Rus liderleri ülkenin diplomatik açıdan yalnız kalmaması için alarma geçti ve 1892'de Fransa-Rusya İttifakı kuruldu.[6]

İngiltere-Fransa Dostluğu

1904'te Birleşik Krallık ve Fransa İngiltere-Fransa Dostluk Antlaşması olarak adlandırılan bir dizi anlaşma imzaladı. Bu anlaşmalar doğrudan kolonilerle ilgiliydi.

Bu dostluk, Britanya'nın Avrupa'daki tarafsızlığının sonunun habercisidir. Kısmen, Alman donanmasının büyüyerek Kraliyet Donanması'nın denizlerdeki üstünlüğünü tehdit edebilecek bir savaş gücü olmasında görüldüğü gibi Almanların yükselişine bir karşılıktır.

1907 Britanya-Rusya Antantı

1907'de Birleşik Krallık ve Rusya, Britanya-Rusya Antantı olarak adlandırılan bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşma, Orta Asya'da iki devlet arasında sürmekte olan rekabeti bitirmiştir.(Büyük Oyun).

Katılan ülkeler

Britanya

19. yüzyılın son on yılında Britanya "Muhteşem İzolasyon" dış politikasını benimsemiş görünmektedir. En büyük önceliği denizaşırı topraklarıdır. Ancak 1900'lerin başında Avrupa sahnesi muazzam bir değişim içerisine girmiştir. Britanya'da bazıları artık müttefiklere ihtiyaç duyulduğunu düşünmektedir. Birleşik Krallık, 19. yüzyılın büyük bir kısmında Fransa ve Rusya'yı en büyük rakipleri olarak görmüştür. Ancak Alman emperyalizminin aşikar tehdidi Britanya'nın bu konudaki düşüncelerinin değişmesine yol açmıştır.

Bunun üç ana nedeni şunlardır:

  1. Fransa ve Britanya 1904'te Kuzey Afrika'daki etki alanlarıyla ilgili olarak beş ayrı anlaşma imzalamıştır. Bu İngiltere-Fransa Dostluğu olarak biliniyordu. İki ülke arasındaki işbirliğini takip eden Tanca Krizi iki ülkenin de Almanların genişlemeci politikası hakkındaki ortak endişelerini artırmıştır.
  2. Rusya Japonlarla girdiği savaşı kaybetmişti. Rusların bu zayıf görünümü Rus emperyalizmi için endişeleri azaltmış ve Rusya'nın diğer bölgelerde güvence arayışına girmesine neden olmuştur. Fransa zaten önceden Rusya ile ittifak kurmuştur.
  3. Britanya, Alman emperyalizminin yükselen tehdidi nedeniyle oldukça endişeliydi. Kayzer II. Wilhelm küresel bir Alman imparatorluğu kurmak ve güçlü bir donanma oluşturmak yönündeki isteğini dünyaya duyurmuştu. Denizlerdeki üstünlüğüyle bilinen Britanya için bu kendi imparatorluğuna ve donanmasına karşı çok ciddi bir tehdittir.

1907'de İran, Afganistan ve Tibet üzerindeki uzun zamandır süre gelmekte olan anlaşmazlıkları çözmek ve Britanya'nın Yakın Doğu'daki Alman ilerlemesi ile ilgili kaygıların[1]a çare bulmak için Britanya-Rusya Antantı kabul edildi.

Üçüncü Fransa Cumhuriyeti

Fransa-Prusya Savaşı'nda İkinci Fransa İmparatorluğu'nun Prusya'ya yenilmesi Üçüncü Cumhuriyet'in kurulmasına neden olmuştur. Prusya, Frankfurt Anlaşması'yla Fransa'yı, Alsas-Loren'i yeni Alman İmparatorluğu'na bırakmaya zorlamıştır. Bu olaydan sonra iki devlet arasındaki ilişkiler hep kötü durumda olmuştur. Almanya'nın gittikçe büyüyen askeri gücünden korkan Fransa caydırıcı olması açısından kendi savaş endüstrisini ve ordusunu kurmaya başlamıştır. Başka bir tedbir olarak, Üçlü İttifak'a karşı güçlü bir denge kurmak amacıyla Rusya'yla ittifak yapılmıştır. Fransa'nın asıl niyeti olası bir Alman saldırısına karşı koruma oluşturmak ve Alsas-Loren'i geri almaktır.

Rusya İmparatorluğu

Rusya'nın insan gücü altı Avrupa gücünün içinde açık ara en büyük olanıdır, fakat ekonomik açıdan da en gerideki ülkedir. Rusya da Almanya ile ilgili olarak Fransa ile aynı endişeleri paylaşmaktadır. Almanların Türk ordusunu yeniden düzenlemeye başlamasından sonra Rusya tüm ihracının beşte ikisini üzerinden gerçekleştirdiği Çanakkale Boğazı'nın Alman kontrolüne geçeceğinden korkmuştur.[7]

Buna Rusya'nın Avusturya-Macaristan ile olan uzun mâzili rekabeti de eklenmiştir. Avusturya-Macaristan yakın zamanda Bosna-Hersek'i ilhak etmiş ve Rusya'yı oldukça kızdırmıştır. Rusya kendisini slavların lideri olarak görmektedir (Panslavizm) ve Avusturya-Macaristan'ın sonraki adımının Sırbistan ile Karadağ'ın işgâli olduğu düşünmektedir. Avusturya-Macaristan'ın Balkanlar'daki saldırganlığına karşılık için Rusya, Sırbistan'a işgâl edilmesi durumunda yardım etme sözü vermiştir.

Ayrıca Rusya son olarak Japonlarla girdiği savaşı utanç verici şekilde kaybetmiştir. Bunun sonucunda ülkede bir devrim olmuş ve yönetim şekli açık bir şekilde meşruti monarşiye dönmüştür. Hem askeri hem de siyasi düşmanlarına karşı koymak adına Rusya, Fransa ile olan ittifakını yeniden canlandırmaya çalışmaktadır. Japonya'yla savaş sırasında pek bir işe yaramasa da bu durum Avrupa sahnesi için geçerli değildi. Rusya, Üçlü İttifak'a karşı koymak için 1907'de Britanya ile Britanya-Rusya Antantı'nı imzalamıştır.

Ayrıca

Notlar
  1. Feuchtwanger 2002, p. 216.
  2. Gildea 2003, p. 237.
  3. Henig 2002, p.3.
  4. Holborn 1982, p. 247.
  5. Holborn 1982, p. 249.
  6. Holborn 1982, pp. 304-305.
  7. Fiona K. Tomaszewski, A Great Russia: Russia and the Triple Entente, 1905 to 1914 (2002)

Kaynakça
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.