Şuşa katliamı

Şuşa pogromu veya Şuşa katliamı (Ermenice: Շուշիի ջարդեր - Shusha charder), Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde yer alan Şuşa şehrindeki Ermeni ayaklanmasının bastırılmasının ardından[2] Azeri asker ve siviller tarafından şehirdeki Ermeni nüfusunun topluca öldürülmesini ve Ermeni mahallelerinin yıkımını içeren olaylardır.[3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]

Bu maddede belli bir etnik grubun bakış açısının ağırlıkta olduğu bir tür sistemik yanlılık sorununun bulunduğu düşünülmektedir.
Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen tartışmaya katılınız.
Şablonu maddeden çıkarmadan önce şablonun yardım sayfasını lütfen inceleyiniz.
Şuşa katliamı
Şehrin yıkılmış Ermeni mahalleleri
Bölge Dağlık Karabağ
Tarih Mart 1920
Hedef Ermeniler
Saldırı türü
 Katliam,[1] İsyan, Pogrom
Ölü 500- 30.000

Katliam, 22-26 Mart 1920 tarihlerinde Ermenistan ve Azerbaycan tarafından bölgenin kime ait olduğu hususunda yaşanan çatışmalar sonucunda gerçekleşti. Bu, Şuşa’nın Ermeni mahallelerinin tamamen tahrip olmasına ve kasabanın Ermeni nüfusunun ortadan kaldırılmasına neden oldu. Olaylardan sonra şehirde etnik açıdan Azeriler baskın grup haline geldi.[4]

Katliam
1920 pogromundan sonra Şuşa’nın Ermeni kesiminin kalıntıları. Arka planda Kanach Zham Kilisesi görünmektedir.
Dağlık Karabağ'daki Şuşa şehrinin yıkılmış Ermeni mahalleleri, arka planda Kutsal Kurtarıcı Ermeni Katedrali

Richard Hovannisian olayları şu şekilde betimlemiştir:

« Şehrin Azeri sakinlerinin de katıldığı Azerbaycan birlikleri Şuşa'nın Ermeni bölgelerini cehenneme çevirdi. 23-26 Mart tarihleri arasında, kiliseler ve arsaları, kültürel kurumlar, okullar, kütüphaneler ve tüccar sınıfının konakları da dahil olmak üzere yangında yaklaşık 2.000 yapı tahrip edildi. (...) Emniyet müdürü Avetis Ter-Ghukasian ateşe verilerek bir insan meşalesi haline getirildi ve birçok aydın 500 Ermeni kurban arasındaydı.[13] »

Azeri komünist Odzhakhkuli Musayev'in açıklamasına göre ise olay:

« Savunmasız kadınların, çocukların, yaşlı kadın ve erkeklerin acımasızca yok edilmesi başladı. Ermeniler toplu katliamlara maruz kaldılar ... Ve güzel Ermeni kızlar tecavüz edildikten sonra silahla vuruldu ... Hüsrev-bek Sultanov'un emriyle, pogromlar altı günden daha fazla bir süre boyunca devam etti ve Ermeni mahallelerindeki evler talan edildi, ezildi ve küle döndü ... Hüsrev-bek Sultanov, Müslümanlarla Cihad hakkında konuştu ve onlardan, kadınları, çocukları vb. bağışlamadan, Şuşa şehrinin Ermenilerini yok etmelerini istedi.[14] »

Büyük Sovyet Ansiklopedisi'ne (Üçüncü Baskı, 1970) göre, bu olaylar kent nüfusunun 2,096'sının ölümüne sebep oldu. Olaylardan sonra şehirde sadece birkaç Ermeni ailesi kaldı.[15]

Nadezhda Mandelştam 1920'lerde Şuşa hakkında şunları yazdı:

« "... eskiden, elbette sağlıklı olan bu kasabada, felaket ve katliamların görüntüsü çok canlıydı... Katliamlardan sonra bütün kuyuların cesetlerle dolu olduğunu söylüyorlar. (...) Sokakta veya dağda kimseyi görmedik. Sadece şehir merkezinde, pazar meydanında çok fazla insan vardı, fakat aralarında hiç Ermeni yoktu, hepsi de Müslümandı.”[16] »

21 Ocak 1936'da Moskova Kremlini'nde Azerbaycan SSR'den gelen delegasyonun kabulü sırasında Sergo Ordzhonikidze, yıkılmış Şuşa'yı ziyaretini şu şekilde hatırlamıştır:

« Bugün bile 1920'de Şuşa'da gördüklerimi korkuyla hatırlarım. En güzel Ermeni kasabası tamamen yıkıldı ve kuyularda kadınların ve çocukların cesetlerini gördük.”[17] »

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti eski İçişleri Bakanı Behbud Han Cevanşir, Ermenistan Devrimci Federasyonu'nun Nemesis Operasyonu sırasında bu olaylara karıştığı için suikasta uğramıştır.[18]

Kayıplar

Ekim Devrimi öncesindeki 1916 yılında Kafkasya'da yürütülmüş son istatistiklere göre, Şuşa kasabası 43.869 kişiye ev sahipliği yapmaktaydı. Bunlardan 23.396'ı (%53) Ermeni iken, 19.121'i (%44) ise Tatardı (Azeri).[19]

Kayıp sayısı tahminleri belirsiz ve değişkendir; 500[20][21] ila 20,000 - 30,000 Ermeni'nin öldürüldüğü[22][23][24][25][26] ve Şuşa'daki birçok binanın yıkıldığına inanılmaktadır.

Dış bağlantılar

Yayınlar

Kaynakça
  1. The Journal of international relations, Volume 10 By Clark University-page 252
  2. Thomas de Waal. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War, p. 128. 0814719449
  3. Edward Thomas Devine, Paul Underwood Kellogg, The Survey, Volume 43, Survey Associates, Charity Organization Society of the City of New York, 1920, p. 346 "...caused a recent exodus of over two thousand Armenians form Shusha (survivors of a Tartar post-war massacre there) through hostile villages to the nearest rail point..."
  4. S. Neil MacFarlane, Oliver Thränert,, Balancing hegemony: the OSCE in the CIS, Centre for International Relations, 1997, p. 71 "Another event of the period was the massacre in March 1920 of Armenians in Shusha, the historic centre of Karabakh, which shifted its ethnic status from an Armenian-dominated town to an Azeri-dominated one."
  5. Brook, Stephen (1993). Claws of the crab: Georgia and Armenia in crisis. s. 326. In the 1920s a massacre of Armenians led to an Azeri majority in the town.
  6. Chorbajian, Levon (1994). The Caucasian Knot: The History & Geopolitics of Nagorno-Karabagh. Londra: Zed Books. s. 141. ISBN 9781856492881. The city of Shushi, formerly the third largest city in Transcaucasia, saw its Armenian population decimated by the massacre of March 1920.
  7. (Rusça) A. Zubov, Политическое будущее Кавказа: опыт ретроспективно-сравнительного анализа (Political future of the Caucasus),"Znamiya" journal, 2000, #4 "Британская администрация почему-то передала населенные армянами уезды Елизаветпольской губернии под юрисдикцию Азербайджана. Британский администратор Карабаха полковник Шательворт не препятствовал притеснениям армян, чинимым татарской администрацией губернатора Салтанова. Межнациональные трения завершились страшной резней, в которой погибла большая часть армян города Шуши. Бакинский парламент отказался даже осудить свершителей Шушинской резни, и в Карабахе вспыхнула война." "British administrator of Karabakh colonel Shuttleworth didn't impede the discrimination of Armenians by Tatarian administration of governor Saltanov. The national clashes ended by the terrible massacres in which the most of Armenians in Shusha town perished. The Parliament in Bakü refused even condemn the accomplishers of the massacres in Shusha and the war was started in Karabakh."
  8. Verluise, Pierre (Nisan 1995), Armenia in Crisis: The 1988 Earthquake, Wayne State University Press, s. 6, ISBN 0814325270
  9. "exterminé la population arménienne dans l'ancienne capitale Chouchi au début du 20ème siècle." La nation, un concept républicain (14ème partie): les solutions républicaines fondées sur les états-nations pour des conflits actuels, par Valentin Boudras-Chapon // ReSPUBLICA journal, Mardi 22 mai 2007 25 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. "Situation des réfugiés et déplacés d'origine arménienne sur le territoire de l'ex-Union soviétique" (PDF). Commission des recours des refugies (Fransızca). 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2019. De 1918 à 1920, les républiques indépendantes d'Arménie et d'Azerbaïdjan se sont disputées le contrôle du Karabagh, pour des raisons symboliques et stratégiques. Des pogroms et des incendies anéantissent le quartier arménien de Chouchi en février 1920.
  11. I. P. Dobaev, V. I. Nemchina: И.П.Добаев, В.И.Немчина. Новый терроризм в мире и на Юге России: сущность, эволюция, опыт противодействия (Ростов н/Д., 2005)
  12. "For Kin or Country: Xenophobia, Nationalism, and War By Stephen M. Saideman, R. William Ayres". 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2019.
  13. Richard G. Hovannisian. Ermenistan Cumhuriyeti, Vol. III: Londra'dan Sèvres'e, Şubat – Ağustos 1920 s.152
  14. Daha fazla bilgi edinmek için tıklayınız., Ayrıca, 1918–1923'te Нагорный Карабах, гг. Сборник документов и материалов. Ереван, 1992. о443 Д443: злебайджана Оджахкули Мусаева правительству РСФСР. стр. 638–639 (Ermenistan Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü, Ermenistan Bakanlar Konseyi Ana Arşiv Bölümü, Erivan Devlet Üniversitesi Ermeni Halkı Tarih Fakültesi, 1918-1923 yılları arasında Nagorny Karabakh. Erivan , 1992. №443 sayılı belge: Azerbaycan Komünist Partisi üyesi Odzhakhkuli Musayev’in RSFSR hükümetine yazdığı mektuptan рр. 638-639).
  15. Great Soviet Encyclopedia, vol. 17, London, Collier Macmillan, 1973, p. 301. quoted by Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal. 90-411-1477-7
  16. (Rusça) Н. Я. Мандельштам. Книга третья . Париж, YMCA-Ргess, 1987, с.162–164.
  17. Партиздат ЦК ВКП (б), 1936, с. 60-63
  18. "Помимо лидеров младотурок руководство операции "Немезис" приняло решение о ликвидации некоторых деятелей мусаватистского правительства Азербайджана, виновных, по их мнению, в организации резни армян в Баку в сентябре 1918 г. - бывшего премьер-министра Фатали хана Хойского (1920 ã июнь) , ааратитика и министра Бехбуд хана Дживаншира (yaklaşık 1921 yıl), организатора резни армян в Шуши (Карабах). " IP Dobaev, VI Nemchina: И.П.Добаев, В.И.Немчина. Новый терроризм, мире Рос Р Юггосососос: :ос::::::::::: с с с с с с с с с с с с с с с с с с Р Р Р Р Р Р Hakkımızda:
  19. «Кавказский календарь» на 1917 год. Тифлис, 1916, p. 190—196
  20. Richard G. Hovannisian. The Republic of Armenia, Vol. III: From London to Sèvres, February–August 1920
  21. Thomas de Waal. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. 0-8147-1944-9
  22. Giovanni Guaita (2001). "Armenia between the Bolshevik hammer and Kemalist anvil". 1700 Years of Faithfulness: History of Armenia and its Churches. Moskova: FAM. ISBN 5-89831-013-4.
  23. "The Nagorno-Karabagh Crisis:A Blueprint for Resolution" (PDF). Public International Law & Policy Group and the New England Center for International Law & Policy. Haziran 2000. s. 3. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2019. In August 1919, the Karabagh National Council entered into a provisional treaty agreement with the Azerbaijani government. Despite signing the Agreement, the Azerbaijani government continuously violated the terms of the treaty. This culminated in March 1920 with the Azerbaijanis' massacre of Armenians in Karabagh's former capital, Shushi, in which it is estimated that more than 20,000 Armenians were killed. |eser= dış bağlantı (yardım)
  24. Why IDPs Matter in the Nagorno-Karabakh Conflict by Seepan V. Parseghian, p.5
  25. Historic Maps of Armenia: The Cartographic Heritage – Page 7 by Rouben Galichian
  26. Russian analysts Igor Babanov and Konstantin Voevodsky write that "On March, 1920, during the occupation of Shusha town, 30 thousand Armenians were massacred". / Игорь Бабанов, Константин Воеводский, Карабахский кризис, Санкт-Петербург, 1992
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.