49. Paralel (film)
49. Paralel, 1941 Birleşik Krallık yapımı dramatik savaş filmidir. Özgün adı 49th Parallel olan film ABD'de The Invaders (Türkçesi: İstilâcılar), İngiltere'de Forty-Ninth Parallel alternatif adlarıyla da gösterime sunuldu. 'Propaganda Sineması' nın tipik örneklerinden biridir.[1]
| 49. Paralel | |
|---|---|
| 49th Parallel | |
 "49. Paralel" (49th Parallel) filminin İsveç'te basılmış bir sinema afişi. | |
| Yönetmen | Michael Powell |
| Yapımcı | Michael Powell |
| Senarist |
Rodney Ackland Emeric Pressburger (öykü) |
| Oyuncular |
Leslie Howard Laurence Olivier Raymond Massey Anton Walbrook Eric Portman |
| Müzik | Ralph Vaughan Williams |
| Görüntü yönetmeni | Freddie Young |
| Kurgu | David Lean |
| Stüdyo | Ortus Films |
| Dağıtıcı |
Columbia Pictures The Criterion Collection (DVD) |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Savaş, dram, gerilim |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı | 1941 |
| Çıkış tarih(ler)i |
8 Ekim 1941, Londra 5 Mart 1942, New York |
| Süre | 123 dakika |
| Ülke |
 İngiltere |
| Dil | İngilizce (Yer yer Fransızca ve Almanca) |
| Diğer adları |
49. Paralel (Türkiye) Forty-Ninth Parallel (İngiltere) The Invaders (ABD) Le 49ème parallèle (Fransa) Gli invasori - 49o parallelo (İtalya) Los invasores (İspanya) (Almanya) |
Senaryosunu Emeric Pressburger'ın kendi özgün hikâyesinden Rodney Ackland'la birlikte uyarlayıp yazdıkları filmi Michael Powell yönetmiş, başlıca rollerinde Leslie Howard, Laurence Olivier, Raymond Massey, Anton Walbrook ve Eric Portman oynamışlardır. Siyah beyaz görüntülerini Freddie Young'ın çektiği filmin kurgusunu, İngiliz sinemasının aranan kurgucusu ve o tarihte henüz yönetmenliğe geçmemiş olan David Lean yapmıştır.
Filmin adı, ABD ve Kanada arasında düz bir çizgi halinde seyreden sınırın neredeyse tamamının üstünden geçen 49. kuzey paralelinden gelmektedir. Ancak filmin hiçbir sahnesi bu coğrafi enlem üzerinde çekilmemiştir. Filmdeki tek sınır sahnesi Niagara Şelaleleri'nde çekilen sahnedir ki orası da 49. enlemin oldukça altında kalır. Ayrıca filmin başında, bu sınırın Dünyada korunmayan tek sınır olduğu vurgulanır.
Film II. Dünya Savaşı'nın hemen başında Hudson Körfezi'nde batırılan bir Alman denizaltısından kurtulan bir grup deniz subayı ve emirlerindeki birkaç askerin ıssız Kanada topraklarını katederek o tarihte tarafsız olan ABD sınırına doğru olan maceralı yolculukları ve yol boyunca karşılaştıkları çeşitli katmanlardan Kanadalılarla olan ilişkileri anlatılmaktadır.
1943 yılında film "en iyi film" ve "en iyi senaryo" Oscarlarına aday gösterildi. Emeric Pressburger ise "en iyi özgün hikâye" dalında Oscar ödülünün sahibi oldu.
Çekim öyküsü
"49. Paralel", The Archers adlı İngiliz film yapım şirketinin önde gelen iki etkili ismi Michael Powell ve Emeric Pressburger ikilisinin ortaklığında yapılmış bir dizi filmden biridir. Genelde Pressburger'ın yazdığı ve Powell'ın yönettiği filmlerle devam eden bu işbirliği 1957 yılında sona ermiş, ancak ikili 60'lı ve 70'li yıllarda da birçok projede yine bir araya gelmişlerdi.[2]
İngiltere Hükûmeti Michael Powell'a mayın temizlemeyle ilgili bir propaganda filmi ısmarlamıştı, ancak Powell bundan daha iyisini yaparak o tarihte henüz savaşa girmemiş olan tarafsız Amerika'nın halkını tedirgin edip korkutarak, Almanlar hakkındaki fikirlerini değiştirecek bir film yaptı (O tarihte Kanada Almanya'yla savaşıyordu ama ABD henüz tarafsızdı). Powell'ın kendi anlattığına göre bu film ABD'nin savaşa girmesini kolaylaştıracak, aynı zamanda Kanadalıların savaşa olan ilgi ve desteğini de pekiştirecekti.[3]
Konusu
II. Dünya Savaşı'nın hemen başında, 1940 Temmuz'unda bir Alman U-Botu, savaşta oldukları Kanada'ya ait bir petrol tankerini Kanada suları içinde, St. Lawrence Körfezi'nde batırır ve gizlenmek için Hudson Körfezi'ne kaçar. Burada iki subay komutasında bir manga asker yakıt ve yiyecek bulmaları için karaya çıkartılırlar. Onlar karaya ayak basar basmaz da denizaltıları Kanada uçakları tarafından bombalanarak batırılır. Bir manga Alman askeri şimdi ıssız ve uçsuz bucaksız Kanada topraklarında tek başlarına kalmışlardır. Yapacakları tek şey yakalanmadan Kanada'yı baştan başa katederek o tarihte henüz tarafsız olan ABD topraklarına ulaşmaktır.
Teğmen Hirth (Eric Portman) ve Teğmen Kuhnecke (Raymond Lovell)'nin başlarında olduğu toplam 6 Alman denizci, Kanadalı avcıların kurmuş olduğu bir değiş tokuş dükkânına gelirler. Grubun komutanı Hirth fanatik bir Nazi'dir ve yol boyunca hep yapacağı gibi Nazi propagandasına burada başlar. Burada çalışan Nick isimli bir Eskimo'yu aşağılar ve sonradan onu öldürürler. Fransız aksanıyla konuşan ve savaşa karşı ilgisiz Québecli avcı Johnnie (Laurence Olivier)'ye, İngilizlerin Fransız asıllı Kanadalıların haklarını tanınmadığı şeklinde yaptığı telkin de pek işe yaramaz. Sonuçta buradakilerin fikirlerini çelmeleri mümkün olmaz. Çıkan bir arbedede Johnnie vurulur ve hayatını kaybeder.
Almanlar kıyafet değiştirirler ve ele geçirdikleri bir deniz uçağıyla Winnipeg'e doğru yola çıkarlar, kalkışta bir Alman, Eskimoların açtığı ateşle ölür. Teğmen Kuhnecke'nin kullandığı uçağın yakıtı bitince bir göle düşerler ve bu kazada da Kuhnecke ölür. Artık 4 kişi kalan Alman askerleri yolları üzerinde bir tür komün hayatı yaşayan ve Mormonlara benzeyen bir çiftçi topluluğuna rastlarlar ve onlar tarafından misafir edilirler. Bunlar 16. yüzyılda Alman topraklarından Kuzey Amerika'ya göç etmiş Hristiyan bir topluluk olan Hutteri çiftçileridir. Onların Alman kökenli oluşu Komutan Hirth'ü umutlandırır. Üstelik aralarından bazılarının Kanada hükûmeti tarafından enterne edilmiş olmasını fırsat bilerek topluluğu ülkeleri Kanada'ya karşı kışkırtan hamasi bir konuşma yapar, ama umduğunun aksine Hutteriler onlara itibar etmezler. Toplumun lideri Peter (Anton Walbrook) Hirth'ün ayaklanma davetini kesinlikle reddeder. Askerlerin arasında en insancıl olanı ve Nazizm'e de fazla bağlı olmayan Vogel (Niall MacGinnis) Hutterilerin liderinin (Anton Walbrook) teklifi üzerine onlarla kalmayı seve seve kabul eder ve onların arasında fırıncı olarak çalışmaya başlar ama bu ihaneti nedeniyle Teğmen Hirth'ün emriyle derhal kurşuna dizilir.
Eşgalleri yavaş yavaş belirlenen üç kaçak, Vancouver'a giden trene binerler, ama çok ilerleyemeden indikleri bir yerleşim yerinde aralarından biri daha yakalanır. Artık gruptan geriye son kalan bu iki asker, girdikleri ormanda eksantrik İngiliz bilim adamı ve yazar Philip Armstrong Scott (Leslie Howard)'la karşılaşırlar. Scott Kanada Kızılderilileri hakkında yazdığı araştırma kitaplarına malzeme toplamak için onların arasında, doğada yaşamaktadır. Scott'la da fikirleri pek uyuşmaz. Çıkan çatışmada emrindeki son asker de Scott tarafından vurulunca yalnız kalan Hirth'in hikâyesi, Kanada-Amerikan sınırına yakın bir Kanada Ulusal Demiryolları treninin bagajında devam eder. Hirth, trenin Niagara Şelalesi'nde Amerika Birleşik Devletleri'ne geçeceğini öğrendiğinde, silahını bir ABD Gümrük yetkilisine teslim eder ve Alman büyükelçiliğine götürülmesini ister. Trenle Niagara üzerinden tam ABD sınırını geçmişken ve artık kurtulduğunu düşünüyorken, trene gizlice binmiş, Brock isimli (Raymond Massey) Kanadalı bir asker kaçağının uyanıklığı sayesinde Hirth'in Kanada'da cinayetten arandığını ABD sınır muhafızlarına söyler ve bu sayede Kanada'ya geri gönderilir ve tutuklanır.
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Leslie Howard | Philip Armstrong Scott (İngiliz Yazar) |
| Laurence Olivier | Johnnie (Fransız-Kanadalı Avcı) |
| Raymond Massey | Andy Brock (Trendeki Kaçak Asker) |
| Anton Walbrook | Peter (Hutterilerin Lideri) |
| Eric Portman | Teğmen Hirth (Alman Komutan) |
| Finlay Currie | Değiş Tokuş Dükkânının Kâhyası |
| Raymond Lovell | Teğmen Kuhnecke (Manganın 2. Komutanı) |
| Niall MacGinnis | Vogel (Alman Denizci) |
| Glynis Johns | Anna (Hutteri Kadını) |
Gişe
1941'de İngiliz gişesindeki en popüler filmdi.[4] ABD’de, Universal filmi geri çevirdi, ancak Columbia tarafından Kuzey Amerika’da dağıtım için 200.000 $ 'a satın alındı. Variety, 1942'de ABD kiralarından 1,3 milyon dolar kazandığını tahmin ediyor.[5] Film, Kuzey Amerika'daki gişede 5 milyon dolar kazandı.
Ödülleri
Film, Pressburger'i En İyi Film Akademi Ödülü kazandı ve En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü dallarında gösterildi (ek diyalog için Rodney Ackland dahil). İngiliz Film Enstitüsü, filmi, İngiltere'de 9,3 milyon sinema severinin katılımına dayanarak, İngiliz izleyicilerin 63. en popüler filmi olarak seçti.
Kaynakça
- http://www.allmovie.com/work/the-49th-parallel-60046/review
- "Arşivlenmiş kopya". 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009.
- "Arşivlenmiş kopya". 25 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009.
- Murphy 2003, s. 204.
- Ungar, Arthur (6 Ocak 1943). "101 Pix Gross in Millions". Variety. Penske Business Media. s. 58. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2018.
Dış bağlantılar
- IMDb'de 49th Parallel
- Türkçe bir inceleme 26 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- allmovie.com'da "The 49th Parallel" 23 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 49. Paralel filmini ücretsiz olarak indirmek için Internet Archive'i kullanabilirsiniz [daha fazlası]