Aleksandër Meksi

Aleksandër Gabriel Meksi (d. 8 Mart 1939 Tiran, Arnavutluk), Arnavut siyasetçi ve arkeolog. Arnavutluk'un 13 Nisan 1992'den 11 Mart 1997 tarihine kadar 27. Başbakanıydı.[1] Eski bir arkeolog olarak, komünist yönetimin sona ermesinden sonra Arnavutluk'un başbakanlığı yapan ilk kişidir.[2]

Aleksandër Gabriel Meksi
Arnavutluk Başbakanı
Görev süresi 13 Nisan 1992 - 11 Mart 1997
Başkan	Sali Berisha
Yerine geldiği	Vilson Ahmeti
Yerine gelen	Bashkim Fino
Kişisel bilgiler
Doğum	8 Mart 1939 Tiran, Arnavutluk
Vatandaşlığı
Milliyeti	Arnavut
Partisi	Arnavutluk Demokratik Partisi (Partia Demokratike e Shqipërisë, PD)
Evlilik(ler)	Dhurata Shala
Çocuk(lar)	Endri ve Redon
Yaşadığı yer	Tiran
Bitirdiği okul	Tiran Üniversitesi – Arkeoloji Roma La Sapienza Üniversitesi – Mimarlık Fakültesi – Restorasyon sertifikası
Mesleği	Arkeolog, siyasetçi
İmzası
Resmî site	www.aleksandermeksi.al

Hayatı

İlk yılları ve eğitimi

Babası tarih öğretmeni Gabriel Meksi (Labovë 1894-1958) ve annesi Efigjeni Haxhistasa'dır (Berat 1912-1983).

Tiran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat bölümünde 1955-1960 yılları arasında arkeoloji lisans eğitimini tamamladı. 1990 yılı sonuna kadar ağırlıklı olarak Kültür Anıtları Enstitüsü'nde çalıştı. 1965 yılında Roma La Sapienza Üniversitesi'nin Mimarlık fakültesindeki "Scuola di perfezionamento per lo e e restauro dei monumenti" (Anıtların restorasyonu uzmanlık okulu) tarafından verilen 6 aylık bir kursu tamamladı. 1974-1977 boyunca Tiran Devlet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi'nde inşaat dalında Mimarlık Tarihi alanında akademisyenlik yaptı. 1989-1990 akademik yılında Marburg Philipps Üniversitesi'nde iki ders için (ilk yarıyılda alıştırmalar ve seminerler) öğretim görevlisiyken, araştırma faaliyeti, anıtların izlenmesi ve restorasyonu onlarca yazar veya ortak yazar olarak makaleler ve monograflar yayımladı. Meksi, doktora adayı (1982), Bilim Doktoru (1988) ve Profesör (1995) unvanlarına sahip oldu.

Arkeolog olan Meksi, ayrıca başta kilise ve camiler olmak üzere ortaçağ mimarisinden eserlerin araştırması ve restorasyonuyla da ilgileniyordu.

Siyasi hayatı

Politik kariyeri 1990 yılının Aralık ayında, üyesi olduğu ülkenin ilk muhalefet partisi olan Arnavutluk Demokratik Partisi'nin (PD) Minimal Program adı verilen tüzüğünü oluşturan İnisiyatif Komisyonu'nun kurucu üyesi olarak başlar. Partinin kurulmasından 1997 yılına kadar DP Başkanlık Divanının bir üyesi oldu. Ayrıca yine 1990 yılından itibaren, 1997 ile 2001 yılları arası haricinde, Ulusal Konsey üyesidir. PD, dönemin cumhurbaşkanı Ramiz Alia'nın reformlarını "kozmetik" olarak niteliyordu.[3]

Partinin ilk genel başkanı olan Azem Haydari'den sonra Meksi kısa süre için başkanı olmuş, Şubat 1991'deki[3] ilk parti kongresinde Sali Berisha genel başkan seçilmiştir. Doğu Avrupa'daki komünist rejimlerin yıkılmasından sonra Arnavutluk'ta da yaşanan demokrasiye geçiş sürecinde ilk yasal muhalefet partisi olan PD, rejim karşıtlarının beslediği sosyal dinamiklerle hayat buldu ve parti demokrasinin lokomotifi olarak ülkenin en önemli figürü haline geldi.[4] Meksi 1991 ile 2001 yılları arasındaki tüm çoğulcu seçimlerde Arnavutluk Parlamentosu'na milletvekili seçilmiştir.

Arnavutluk Demokratik Partisi'nin 22 Mart 1992 tarihindeki zaferinin ardından 13 Nisan'da 13 Mart 1997'ye kadar (istifası 1 Mart) sürdüreceği Demokratik Hükûmetin Başbakanı seçildi. Aynı partiye mensup Sali Berisha da cumhurbaşkanı oldu.[2]

Hükûmeti, Arnavut devletini komünist bir ülkeden liberal bir demokrasiye dönüştüren reformları üstlenmişti.

İktidara gelir gelmez Sali Berisha ile birlikte, Arnavutluk bürokrasisindeki sosyalist elitleri tasfiye edip yerlerine yeni elitleri yerleştirmek için çalıştı.[4][5]

Oyların %57'sini aldığı 1992 seçimlerinden sonra PD, 1996 seçimlerinden de %55'lik bir zaferle çıktı.[4] Ancak Meksi beş yıllık başbakanlık görevinin ardından, ülkenin mali sorunlardan kaynaklanan sorunlarla kaos ortamına düşmesi nedeniyle 1 Mart 1997 tarihinde istifa etti. Meksi'nin istifasından birkaç ay sonra Berisha da cumhurbaşkanlığından istifa etti.[6]

2001 yılından bu yana Arnavutluk Demokratik Partisi liderlerine, parti içi demokrasinin eksikliği ve 2005-2013 yılları arasında yeniden parlamentonun en büyük partisi olarak iktidara gelen PD'ye zayıf yönetim gösterdikleri için eleştirel bir yaklaşım sergilemiş; röportajlar, medyaya verdiği demeçler ve siyasi yazılarla ülkenin siyasi yaşamında aktif olarak muhalif tavrını sürdürmüştür.

Özel hayatı

Dhurata Shala ile evlidir. Endri ve Redon adında iki oğlu vardır.

Yayınları

Hayatı boyunca, bilimsel yayınların yanı sıra, siyaset ve kültür alanında çok sayıda bilimsel makale, monografi ve siyasi, güncel makalesi de yayınlamıştır. Özeti olarak monografları ve kitapları aşağıda sıralanmıştır.

Bilimsel

• Arkitektura mesjetare në Shqipëri – (Medieval architecture in Albania), 1983
• Studime për monumentet dhe restaurimin I – (Monuments and Restoration Studies I – Monuments), 1971-1980
• Studime për monumentet dhe restaurimin II – (Monuments and Restoration Studies II – Monuments), 1981-1990
• Restaurimi i Monumenteve të Arkitekturës – (Restoration of Monuments of Architecture), 2004
• Arkitektura e kishave të Shqipërisë-shekujt VII-XV – (Architecture of Albanian churches c.VII-XV), 2004
• Arkitektura e Xhamive të Shqipërisë shekujt XV-XIX – (Architecture of the mosques of Albania c. XV-XIX), 2007
• Xhamitë e Shqipërisë, Historia, Arkitektura, shek. XV-XIX – (Albanian Mosques, History, Architecture, c. XV-XIX), 2015
• Shën Kolli Mesopotam, Saranda – (Saint Nicholas Church in Mesopotam Albania), 2017
• Xhamitë e Shqipërisë, Historia, Arkitektura, shek. XV-XIX – (Albanian Mosques, History, Architecture, c. XV-XIX), 2018

Ortak yazar olarak

• Historia e Arkitekturës në Shqipëri - Maket – (History of Architecture in Albania - Maket), 1978
• Berati, Historia dhe Arkitektura - Berat – (History and Architecture), 1988
• Berati, Historia dhe Arkitektura - Berat – (History and Architecture), 2011
• Historia e Arkitekturës në Shqipëri – (History of Architecture in Albania), 2016

Siyasi

• Aleksandër Meksi Përmes fjalës se tij – (Aleksandër Meksi Through his speech), 1997
• Dhjetor 90, Dokumente e Materiale – (December 90, Documents and Materials), 2010
• Rrugë e Vështirë  1 – Shkrime e Intervista – (Tough Road 1 – Writtings and Interviews), 2015
• Rrugë e Vështirë  2 – Për njerëz e Libra – (Tough Road 2 – For People and Books), 2015

Kaynakça

1. Webb, Adrian (16 Nisan 2008). The Routledge companion to Central and Eastern Europe since 1919 (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-0-20392-817-2.
2. "Albania's Democratic Party Names Surgeon to Fill President's Post". The New York Times (İngilizce). New York. 5 Nisan 1992. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
3. "Sali Berisha Biografia" (Arnavutça). 23 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
4. Emin, Nedim (26 Eylül 2014). Arnavutluk Siyasetini Anlama Kılavuzu. SETA. s. 48. ISBN 978-6-05402-344-8. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
5. "Partia Demokratike midis demokracise dhe autokracise". Illyria Press (Arnavutça). 5 Kasım 2014.
6. "Albania Calls An Emergency As Chaos Rises". The New York Times (İngilizce). New York. 3 Mart 1997. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.