Alman-Avusturya Cumhuriyeti

Alman-Avusturya Cumhuriyeti (Almanca: Republik Deutschösterreich), I. Dünya Savaşı'nın ardından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılması sonucu çoğunlukla Almanca konuşan nüfus üzerinde kurulan bir devletti. 1919 yılında yapılan Saint-Germain Antlaşması ile Birinci Avusturya Cumhuriyeti kurulmuştur.

Republik Deutsch-Österreich Alman-Avusturya Cumhuriyeti
1918-1919
Bayrak Arma
Alman-Avusturya Cumhuriyeti
Başkent	Viyana
Yaygın diller	Almanca
Hükûmet	Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı
• 1919	Karl Seitz
Şansölye
• 1918-1919	Karl Renner
Yasama organı	İmparatorluk Konseyi
• Üst meclis	Lordlar Meclisi
• Alt meclis	Temsilciler Meclisi
Tarihçe
• Kuruluşu	1918
• Cumhuriyetin ilanı	12 Kasım 1918
• Saint-Germain Antlaşması	10 Eylül 1919
• Dağılışı	1919
Para birimi	Avusturya kronu
Öncüller Ardıllar Avusturya-Macaristan Cisleytanya Birinci Avusturya Cumhuriyeti Çekoslovakya İtalya Krallığı Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti
Günümüzdeki durumu	Avusturya  Çekya  İtalya  Slovenya

Kuruluşu

16 Ekim 1918'de İmparator I. Karl, yayımladığı manifestoda (Völkermanifest, "halklar manifestosu") Avusturya-Macaristan İmparatorluğu topraklarının ulus eyaletlerden oluşan ve kendisinin imparatorluğu altında bir araya gelecek bir federasyona dönüştürmeyi önerdi.

1911'de seçilmiş ve I. Dünya Savaşı sırasında görev süresi uzatılmış bulunan İmparatorluk Konseyinin 516 milletvekilinden Almanca konuşan bölgeleri temsil eden 208'i 21 Ekim 1918'de Niederösterreichisches Landhaus'ta bir araya geldi.[1] Alman Temsilcilerin Ulusal Meclisi adını alan bu oluşum, federasyon fikrine karşı çıktı.[2] Oluşumda Hristiyan Sosyalist Partiden 65, Sosyal Demokrat Partiden 37, Alman milliyetçisi ve liberal gruplardan toplamda 106 vekil yer almaktaydı.[3]

Sosyal Demokrat Parti mensubu olup sonradan Avusturya'nın ilk cumhurbaşkanı olan Karl Seitz, yeni devletin arkasındaki düşünceyi şöyle açıkladı: "Bugün yeni bir Alman Avusturya'nın temelini atıyoruz. Bu yeni Alman Avusturyası, Alman halkının iradesiyle inşa edilecek."[4] Özellikle Sosyal Demokrat arka plandan gelenler, "Avusturya" ismini devrik Habsburg monarşisiyle özdeşleştirmişlerdi. Karl Renner Ekim 1918'de yazdığı ilk anayasa taslağında bu nedenle yeni oluşacak devlete "Güneydoğu Almanya" (Südostdeutschland) adını verdi.[5] Önerilen diğer isimler arasında "Yüksek Almanya" (Hochdeutschland), "Alman Dağ Ülkesi" ("Deutsches Bergreich"), "Tuna Cermenyası" ("Donau-Germanien"), "Doğu Alman Birliği" ("Ostdeutscher Bund"), "Teutheim", "Deutschmark", "Ostsass" yer almaktaydı.[6] Bununla birlikte sonunda Hristiyan Sosyalistlerin taleplerinin doğrultusunda "Avusturya" isminin korunduğu bir seçenek tercih edildi.

Yeni devletin hükûmet şeklinin belirleneceği dönemde, Sosyal Demokratlar devrimci bir şekilde eskisiyle hiçbir bağlantısı olmayan bir cumhuriyet olmasını savunmaktaydı.[7] Hristiyan Sosyalistler ilk olarak İmparator'un yeni düzende "hayat boyu halk savunucusu" gibi bir unvana sahip olabileceğini düşünseler de (bu unvan, monarşinin işlevini tanımlamak için Ignaz Seipel tarafından bir köşe yazısında kullanılmıştı), sonradan monarşinin korunması fikrinden uzaklaştılar ve cumhuriyet ilanında hemfikir oldular. 11 Kasım 1918'de İmparator I. Karl, Schönbrunn Sarayı'nda "Feragat Bildirisi" (Verzichtserklärung) adı verilen belgeyi imzaladı:

Alman-Avusturya'nın kendi yönetim şekline dair vereceği kararı tanıdığımı önceden beyan ederim. Millet, vekilleri aracılığıyla yönetimi ele almış durumdadır. Devlet işleri üzerindeki tüm iddialarımdan feragat ederim.

12 Kasım 1918'de cumhuriyeti ilanı sırasında Parlamento Binası önünde toplanan kalabalık.

Bunun üzerine 12 Kasım 1918 günü Parlamento Binası'nda toplanan Meclis, yalnızca iki ret oyuyla Alman-Avusturya Devlet ve Hükûmet Şekli Yasası'nı kabul etti. Yasanın ilk iki maddesi aşağıdaki gibiydi:[8]

Madde 1 Alman-Avusturya demokratik bir cumhuriyettir. Devletin tüm gücü millete aittir.

Madde 2 Alman-Avusturya, Alman Cumhuriyeti'nin ayrılmaz bir parçasıdır. Alman-Avusturya'nın Alman Cumhuriyeti'nin yasama ve yürütmesine katılımıyla Alman Cumhuriyeti yasalarıyla kurumlarının Alman-Avusturya'da geçerliliğini özel yasalar belirler.

Yeni devletin ilanı öncesinde parlamentonun önünde ve Ringstraße üzerinde on binlerce kişilik bir kalabalık toplandı. Cumhuriyetin ilanını Franz Dinghofer ve Karl Seitz, parlamentonun merdivenlerinden ilan etti. Bunun sonrasında alanda kargaşa çıktı. Komünist Partinin bir kolu olan Kızıl Muhafızlar, kırmızı-beyaz-kırmızı Avusturya bayrağının beyazını yırtıp attı, kızıl bayrak olarak göndere çekmeye ve parlamento binasını işgal etmeye çalıştı. Bu girişim başarısız oldu, olaylarda 40 kadar kişi yaralandı.[9][10]

Yasada yer alan Alman-Avusturya'nın Almanya'ya bağlılığına dair madde, o dönemki Avusturyalı siyasetçilerdeki, geriye kalan Avusturya'nın kendi imkânlarıyla ayakta kalamayacak kadar zayıf, Habsburg monarşisinin arta kalan kısmından ibaret bir toprak parçası olduğu ve Almanya'ya katılmanın zorunluluk olduğu düşüncesini yansıtmaktadır.[11]

Kaynakça

1. "Stenographisches Protokoll der konstituierenden Sitzung der Nationalversammlung der deutschen Abgeordneten. Wien, am 21. Oktober 1918". ANNO. Nationalversammlung der deutschen Abgeordneten. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
2. Bundesministerium für Unterricht (Hrsg.): Österreich, freies Land – freies Volk. Dokumente, Band 3. Österreichischer Bundesverlag, Wien 1957, OBV, s. 139.
3. Walter Goldinger, Dieter A. Binder: Geschichte der Republik Österreich, 1918–1938. Verlag für Geschichte und Politik, Wien 1992, ISBN 3-7028-0315-7, s. 14.
4. Rudolf Neck (Hrsg.): Österreich im Jahre 1918. Berichte und Dokumente. Verlag Oldenbourg, München 1968, OBV, s. 75.
5. Goldinger, a.g.e, s. 19
6. Ernst Bruckmüller, in: Österreichische Galerie Belvedere: Das neue Österreich. Wien 2005, S. 242.
7. Ludwig Karl Adamovich, Bernd-Christian Funk, Gerhart Holzinger, Stefan L. Frank: Österreichisches Staatsrecht. Band 1: Grundlagen. Springers Kurzlehrbücher der Rechtswissenschaft. Springer, Wien 1997, ISBN 3-211-82977-6, S. 72 ff.
8. "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
9. "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
10. "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
11. Cogito, 2006, sayı 49, Yapı Kredi Yayınları, s. 206.